Recepturowe wędrówki po Europie. Austria, część pierwsza

Do tradycji wydawania zbiorów receptur leków „robionych” przez organy samorządu zawodowego farmaceutów dołączyła w roku 2019 Austriacka Izba Aptekarska, patronując niezwykle interesującemu receptariuszowi pediatrycznemu: „Juniormed. Altersgerechte magistrale Arzneimittel” – unikatowi na europejską skalę!

Do tej pory w cyklu „Recepturowe wędrówki po Europie” omawialiśmy oficjalne receptariusze narodowe: węgierski, hiszpański, belgijski i holenderski.

Receptariusz pediatryczny Juniormed

Dziś rozpoczynamy „Recepturową wędrówkę…” po austriackim receptariuszu „Juniormed. Altersgerechte magistrale Arzneimittel”, opublikowanym w ramach projektu „Juniormed”. Jego wydawcą jest Österreichische Apothekerkammer – Austriacka Izba Aptekarska, powstał zaś z inicjatywy Izby „okręgowej” Górnej Austrii, regionu słynącego z wielkiego zróżnicowania krajobrazowego: od doliny Dunaju, po słynne, alpejskie jeziora… Zauważmy przy tym, że sytuacje w których samorząd zawodowy farmaceutów docenia i promuje lek recepturowy nie należą do rzadkości, dowodem czego znakomite receptariusze: „Kodeks galenskih izdelkov” i „Formulae magistrales”, których wydawcami są odpowiednio Lekarniška zbornica Slovenije i Komora magistara farmacije Federacije Bosne i Hercegovine.

Dlaczego powstał receptariusz dla dzieci?

Receptariusz „Juniormed. Altersgerechte magistrale Arzneimittel” opatrzony został pięknym podtytułem: „Compendium ad usum medicorum et apothecariorum”. Zasadniczą inspiracją do jego powstania była konieczność rozróżnienia potrzeb i oddzielenie specyfiki młodego organizmu od człowieka dorosłego. W ślad za tym poszła oczywiście próba stworzenia za pomocą leków „robionych” propozycji terapeutycznych adresowanych bezpośrednio do dzieci, nie zaś wymienienia –  jak to na ogół bywa – receptur dla pacjentów dorosłych i dostosowania ich dawkowania dla najmłodszych pacjentów.

175 leków recepturowych wybranych z 1000…

Wedle autorów, „Juniormed” ma być pierwszą próbą stworzenia kompletnego receptariusza pediatrycznego, nie tylko zresztą w Austrii, ale także w Europie! Z tysiąca pierwotnie zebranych, tradycyjnie stosowanych receptur, w toku krytycznej analizy, wyselekcjonowano 175 leków „robionych” o największym potencjale, które poddane zostały dalszej ocenie przez interdyscyplinarny zespół pracujący w ramach projektu „Juniormed”. Zadaniem członków tego zespołu była krytyczna analiza, ewentualna modyfikacja oraz stworzenie konkretnych zaleceń dla wybranych receptur.

W efekcie tych prac zebrano i dostarczono farmaceutom oraz lekarzom nowoczesne, ale też i sprawdzone receptury dla dzieci, przy czym szczególną uwagę zwrócono na uzupełnienie lekami „robionymi” braków, które widoczne są w asortymencie leków „gotowych”, bądź też zaproponowanie tych pierwszych w sytuacjach, w których drugie zawierają składniki nietolerowane przez danego pacjenta (np. substancje konserwujące, zapachowe). W opisie receptur uwzględniono potrzeby i ograniczenia związane ze specyfiką pacjentów pediatrycznych, zwracając uwagę przede wszystkim na poprawne dawkowanie i potencjalne interakcje.

Kategoria recepturowa: otolaryngologia

Układ receptariusza „Juniormed” porównać można z belgijskim „Formulaire Therapeutique Magistral” jest on bowiem… terapeutyczny, przy czym przegląd receptur poprzedzają praktyczne, ogólne rekomendacje. Dotyczą one – przykładowo – stosowania u dzieci leków zawierających etanol (w ślad za zaleceniami EMA) i sacharozę (podkreślono konieczność dbałości o higienę jamy ustnej i profilaktyki próchnicy). 

W pierwszej austriackiej „Recepturowej wędrówce” omówimy kategorię „Hals. Nase. Ohren”, co w najprostszy sposób możemy odnieść do zakresu czynności otolaryngologii (otorynolaryngologii). Receptury ujęte w tym dziale są bardzo interesujące, w większości jednak  przypadków niestety niemożliwe do wykonania wraz z polskim asortymentem surowców farmaceutycznych… Jako przykłady podajemy receptury z najciekawszymi surowcami, które tak bardzo przydałyby się w polskiej aptece, przybliżając możliwości dostępne w wielu krajach europejskich!

Czytaj także: Surowce recepturowe dawniej i dziś – olejek eukaliptusowy

Deksopantenol, olejki eteryczne i nalewki…

Oto przed nami 6% maść do nosa z deksopantenolem (na bazie lanoliny i z dodatkiem glicerolu 85% oraz triglicerydów kwasów tłuszczowych o średniej długości łańcucha). Wskazanie terapeutyczne? Podrażniona błona śluzowa nosa oraz podrażniona skóra wokół nozdrzy.

Olejki do inhalacji

Zaledwie jednego olejku eterycznego zabraknie, aby wykonać lek do inhalacji, składający się z 9,5 g olejku eukaliptusowego, 1,0 g olejku miętowego oraz – nie dziwmy się, wszak Austria to kraj alpejski – 9,5 g olejku kosodrzewinowego. Przeznaczeniem jest wspomaganie leczenia schorzeń układu oddechowego z zalegającą wydzieliną. „Juniormed”, powołując się na źródła EMA, dopuścił stosowanie leku już u dzieci powyżej 30 miesiąca życia.

Sól do inhalacji

Do sporządzania inhalacji służyć może również „Inhalationssalz”, czyli sól do inhalacji, będąca połączeniem węglanu i chlorku sodu (po 49,8 g) z dodatkiem olejku miętowego (0,4 g). Stosować można ją jako wspomaganie leczenia w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych oraz tchawicy.

Nalewki na zapalenie dziąseł i jamy ustnej

W stanach zapalnych dziąseł z kolei, pod nazwą „Adstringierende Gurgel-Lösung”, poleca się w receptariuszu „Juniormed” połączenie trzech nalewek: z ratanii (20,0 g), szałwi (40,0 g) oraz rumianku (40,0 g). Lek ten stosować mogą dzieci powyżej 4-6 roku życia, w ilości 20-30 kropli na szklankę letniej wody, pod warunkiem, że będą w stanie go wypluć. „Juniormed” dopuszcza stosowanie „Adstringierende Gurgel-Lösung” także w postaci nierozcieńczonej, poprzez… nakładanie na szczoteczkę do zębów.

Nalewkę z ratanii połączyć można również z nalewką z mirry (po 20,0%), wraz z 4% dodatkiem „mentolu”, w rozcieńczeniu etanolem 70%… I to właśnie te dwa ostatnie składniki odróżniają recepturę austriacką od włoskiej, ujętej jako „Gengivario soluzione” (roztwór na dziąsła, syn. „Mirra e ratania soluzione gengivale”) w „Farmacopea Ufficiale della Repubblica Italiana”.

W stanach zapalnych dziąseł i jamy ustnej „Juniormed” zaleca także „Chlorhexidindigluconat-Zahnfleischgel 1%”, czyli 1% roztwór diglukonianu chlorheksydyny z dodatkiem hydroksyetylocelulozy.

Czytaj także: „Goździki” i olejek eteryczny goździkowy w świetle aktualnych wytycznych

Austriackie receptury na usuwanie czopów woskowinowych

I przejdźmy wreszcie do receptur, które wykonać można wraz z polskim asortymentem surowców recepturowych! Pamiętamy znakomicie „Hydrogene peroxyde solution otique à 3%”, lek ujęty w belgijskim receptariuszu „Formulaire Therapeutique Magistral” (patrz więcej: „Recepturowe wędrówki po Europie. Belgia, część trzecia”). Ku zaskoczeniu polskiego czytelnika polecany był on do usuwania czopów woskowinowych.

Receptariusz austriacki przekazuje recepturę o analogicznym składzie (czyli wodoru nadtlenek 3%), otrzymywaną również poprzez rozcieńczenie nadtlenku wodoru 30%, i z podobnym wskazaniem terapeutycznym. Warunki przechowywania to butelki z ciemnego szkła i temperatura 2-8°C. Trwałość… pół roku! Ponadto receptariusz „Juniormed” zastrzega, aby lek podawać ciepły. Brak natomiast informacji, która w receptariuszu belgijskim niewątpliwie była ważna: tej mianowicie, aby nie stosować leków stabilizowanych kwasem fosforowym, charakteryzujących się zbyt niskim (pH = 2-3) odczynem.

Kompletem analogicznych adnotacji opatrzono także modyfikację tej receptury, lek o nazwie „Ohrentropfen mit Wasserstoffperoxid 2%”, odróżniający się obecnością glicerolu 85%:

Hydrogenii peroxidum 30 per centum 2,0 cz.
Aqua purificata 10,0 cz.
Glycerolum (85 per centum) 18,0 cz.

I jeszcze ciekawsza, choć nieco zaskakująca receptura: „Erweichende Salicylsäure-Ohrentropfen”. To również lek służący do usuwania czopów woskowinowych, zawierający już jednak nie nadtlenek wodoru, a… kwas salicylowy i dodatkowo niemało etanolu!

Acidum salicylicum 1,0 cz.
Glycerolum (85 per centum) 49,5 cz.
Ethanolum (70 per centum) 49,5 cz.

Trwałość tego leku to cztery tygodnie, warunki przechowywania: szczelnie zamknięte butelki z ciemnego szkła, w temperaturze pokojowej. Dawkowanie: 2-3 razy dziennie do przewodu słuchowego.

Zaskakujące receptury dermatologiczne

Ale to dopiero początek leków, które w ślad za receptariuszem austriackim można wykonać wraz z polskimi surowcami farmaceutycznymi. W przyszłym tygodniu zapraszamy do najobszerniejszego działu: „Haut”, czyli „Skóra”. Odnajdziemy w nim przepisy, które zaskoczą nawet najlepszych znawców receptur dermatologicznych!  

Poznaj inne receptariusze!

• receptariusz węgierski: „Formulae Normales” (patrz: część 1, część 2, część 3 i część 4)
• receptariusz hiszpański: „Formulario Nacional (patrz: część 1, część 2, część 3 i część 4)
• receptariusz belgijski: „Formulaire Therapeutique Magistral” (patrz: część 1, część 2, część 3 i część 4)
• receptariusz holenderski: „Formularium Nederlandse Apothekers” (patrz: część 1, część 2, część 3, część 4).