Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Receptura

Surowce recepturowe dawniej i dziś – olejek eukaliptusowy

mgr farm. Joanna Bilekdr hab. Maciej Bilek, prof. URAutormgr farm. Joanna Bilekidr hab. Maciej Bilek, prof. UR
14/04/2022
Surowce recepturowe dawniej i dziś - olejek eukaliptusowy

fot. Canva.com

Nadszedł czas na omówienie drugiego olejku eterycznego, dostępnego obecnie jako surowiec farmaceutyczny: olejku eukaliptusowego! Oczywiście, zgodnie z tytułem cyklu, mowa będzie zarówno o jego współczesnym stosowaniu, jak i o historii. Z góry już jednak zastrzeżmy, że jest ona bez porównania krótsza i uboższa w źródła, niż w przypadku surowców o których wcześniej pisaliśmy…

Stali Czytelnicy cyklu „Surowce recepturowe dawniej i dziś” będą z pewnością zaskoczeni, że w artykule niniejszym nie pojawiają się tradycyjnie cytowane przez nas źródła z przełomu XIX i XX wieku. Dlaczego? Odpowiedź jest bardzo prosta: po prostu olejku eukaliptusowego w nich nie było! Milczały na jego temat również czasopisma farmaceutyczne.

Pierwsze wiadomości o eukaliptusie

Pierwsze wiadomości o rodzaju Eucalyptus znaleźć można nie w źródłach farmaceutycznych, a – botanicznych, a i w tych wzmianek jest bardzo niewiele. W szóstej części dzieła Ignacego Rafała Czerniakowskiego „Opisanie roślin dwulistniowych lekarskich i przemysłowych” (1863) odnajdujemy charakterystykę dwóch gatunków z rodzaju Eucalyptus, któremu nadano polską, obecnie zapomnianą, nazwę: rozdręb.

Jak charakteryzowano rozdręb żywicodajny?

Rozdręb żywicodajny scharakteryzowano jako drzewo wielkie, nader gałęziste; z korą szarawo-cisą, popękaną, a gałęziami zwłaszcza młodszemi zwisłem, czerwonawemi, oraz nagiemi zarówno z resztą części rośliny. (…) Znachodzi się dziki w Nowej Hollandyi [Australia], a dość często chodowany po szklarniach. Czerwiakowski charakteryzował co prawda użytkowe i lecznicze właściwości rozdrębu, uwagę zwracał jednak wyłącznie na żywicę, od której pochodziła jego nazwa gatunkowa: kora jego pełna jest soku ściągająco-żywicznego czerwonawego, który ściąwszy się, stanowi gatunek lipożywicy Kino nowohollenderskiej (…), której, jako mocno ściągającej, działanie i zastosowanie takież samo jak Katechu (…), drzewo zaś nader smolne, używa się na opał. Z kolei o rozdrębie grubym pisał: drzewo jedno z największych i najzwyczajniejszych w swej ojczyźnie, (…) tworzący w Nowej Hollandyi ogromne lasy od morza aż na góry; – dostarcza (…) tak zwanego mahoniu nowohollenderskiego, gdyż drzewo twarde, czerwonawe i z pięknym słojem, wyrównywa mahoniowemu.

„Przyjemnej woni (…) i smaku odświeżającego”

Jak widzimy więc rodzaju Eucalyptus początkowo z olejkiem eterycznym w ogóle nie łączono! Pierwsze ważniejsze wzmianki i obszerniejsze omówienia pojawiły się dopiero w okresie dwudziestolecia międzywojennego, a jako jeden z pierwszych pisał o olejku eukaliptusowym doktor Henryk Ruebenbauer w obszernym cyklu „Olejki eteryczne”, publikowanym w latach 1923-1924 na łamach „Wiadomości Farmaceutycznych”. Posłuchajmy: w suchych liściach rozdrębu, Eucalyptus globulus (…) występuje olejek w ilości 1,6-3%. Francja południowa produkuje olejek (…) w prymitywnych aparatach przenośnych; dużo produkuje Algier, mniej Hiszpanja i Portugalja. Olejek kalifornijski bywa zużywany zupełnie w Ameryce.

Najważniejszym jednak miejscem produkcji olejku eukaliptusowego była ojczyzna rodzaju Eucalyptus, czyli Australia. Co ciekawe jednak, do produkcji olejku eukaliptusowego wykorzystywany był tam nie Eucalyptus globulus, czyli eukaliptus gałkowy, a gatunki pokrewne: E. polybracteata oraz E. dumosa. Ruebenbauer informował, że rośliny te występują w Wiktorji, Tasmanji, Queensland. Szczególnie dużo produkuje Melbourne, okolice nad jeziorem Hindmarsh i Bendiego, Adelaide, wyspa Kangaroo, w Quensland Brisbane, Gladstone, Rochhampton, Inghamstown, Wallaroo, w Tasmanji, Hobart. Autor zastrzegał przy tym, że liście destylują bez dodatku wody, tylko parą wodną.

Olejek eukaliptusowy w opisie Henryka Ruebenbauera

Ruebenbauer opisywał olejek eukaliptusowy polskim aptekarzom następująco: jest płynem bezbarwnym lub blado-zielonym, przyjemnej woni cineolu i smaku odświeżającego. Zastrzegał przy tym, że źle oczyszczony (…) drażni do kaszlu z powodu aldehydu walerylowego. Zawiera do 83,7% cineolu, przy czym w badaniach analitycznych widoczna była wyraźna tendencja: im więcej cineolu, tem wyższy c.[iężar] wł.[aściwy], a niższa polaryzcja.

Ruebenbauer przypominał przy tej okazji, że olejki o wysokiej zawartości cineolu, krzepną w lodzie z solą. Innymi składnikami olejku eukaliptusowego były m.in. d-pinen, kamfen, aldehyd walerjanowy, aldehyd masłowy i kopronowy, alkohol amylowy, etylowy, izoamylowy, i-pinokarwol, (…) eudesmol.

Ruebenbauer zwracał uwagę, że gatunki występujące w obrębie rodzaju eukaliptus można przypisać do trzech dużych grup: jedne dostarczają olejku zawierającego cineol (…), drugie – felandren (…), trzecie – tylko pinen. Co ciekawe, niektóre gatunki eukalyptusów (…) zawierają keton (…) nazywany piperitonem, który udziela olejkowi woni miętowej. Jako jeden z przykładów w obrębie pierwszej grupy wymienił Ruebenbauer gatunek Eucalyptus resinifera, opisany jako rozdręb żywicodajny przez Czerwiakowskiego.

Czytaj także: Olejki eteryczne stosowane miejscowo w łagodzeniu objawów przeziębienia.

Strona 1 z 5
12...5Następny
Tagi: leki sporządzane w apteceolejek eukaliptusowyreceptura aptecznasporządzanie lekówsurowce recepturowe
UdostępnijPodziel się

Chcesz otrzymywać powiadomienia o najważniejszych aktualnościach?

WYŁĄCZ
mgr farm. Joanna Bilek

mgr farm. Joanna Bilek

Joanna Bilek – magister farmacji, wychowana na zapleczu cefarmowskiej apteki wraz z mlekiem matki-farmaceutki wyssała miłość do roślin leczniczych i samodzielnego sporządzania leków. Na łamach czasopism aptekarskich, ogólnopolskich periodyków ekologicznych i lifestylowych opublikowała prawie dwieście artykułów (w tym blisko pół setki w „Aptekarzu Polskim”), poświęconych m.in. naturalnym metodom leczenia, medycynie alternatywnej, surowcom zielarskim i przyprawowym, właściwościom odżywczym owoców i warzyw. Dzielone z mężem Maciejem zamiłowanie do podróży zamieniła obecnie na wychowywanie dzieci – Mieczysława oraz Felicji i doglądanie własnego ogródka. W wolnych chwilach maluje akwarele, uwieczniając z natury rośliny lecznicze i tworząc tym samym ilustracje do swoich artykułów, destyluje olejki eteryczne, fermentuje liście rozmaitych gatunków na herbatki „liściówki”, tworzy i sprawdza na sobie i rodzinie kosmetyki domowej roboty.

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

Maciej Bilek – magister farmacji, doktor nauk farmaceutycznych, doktor habilitowany nauk leśnych. Temu nietypowemu połączeniu patronują przodkowie: ojciec Jerzy – farmaceuta, dziadek Mieczysław – docent doktor medycyny oraz prapradziadek Jan Nepomucen i praprapradziadek Józef – leśniczowie. Autor ponad stu publikacji naukowych, poświęconych m.in. chemizmowi, toksykologii i przetwórstwu soku brzozowego, fitochemii leśnych roślin leczniczych, zanieczyszczeniom wód studziennych, właściwościom żywieniowym płynnych środków spożywczych oraz owoców i warzyw. Autor ponad dziewięciuset (w tym ponad dwustu dla „Aptekarza Polskiego”) artykułów popularno-naukowych, dotyczących m.in. historii farmacji i medycyny, receptury aptecznej, zielarstwa i ziołolecznictwa, chemii i toksykologii żywności oraz chorób zakaźnych. Autor kilkunastu książek na temat dziejów prowincjonalnych aptek i historii farmacji w południowej Polsce. Pracownik naukowy Uniwersytetu Rzeszowskiego, wykładowca przedmiotów związanych m.in. z dietetyką, żywnością funkcjonalną, suplementami diety, surowcami leśnymi, analizą instrumentalną i zielarstwem. Najważniejszym jednak terenem działalności jest zabawa z dziećmi – Mieczysławem i Felicją.

Powiązane artykuły

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

To już ostatni odcinek cyklu „Z receptariuszami dookoła świata”! Dzisiejsze spotkanie poświęcamy francuskojęzycznym receptariuszom opublikowanym na stronie Centre hospitalier universitaire...

Czytaj więcejDetails

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 2

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 2
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

W przedostatnim odcinku cyklu „Z receptariuszami dookoła świata” omawiamy receptariusz szpitalny z prowincji Nowa Szkocja. Pokazuje nam on znakomicie charakter...

Czytaj więcejDetails
Następny wpis
Raport NIK: system opieki geriatrycznej nie działa prawidłowo

Raport NIK: system opieki geriatrycznej nie działa prawidłowo

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Znajdź nas na Facebooku!

Subskrybuj powiadomienia

Nie przegap nowych wpisów - zapisz się na powiadomienia!

Zapisz się na powiadomienia
  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu i Polityka Prywatności
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu Serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aptekarz Polski
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 223 (201e)
  • Akademia Aptekarza Polskiego – szkolenie [punkty edukacyjne]
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Receptura
  • Trendy
  • Prawo
  • Farmacja szpitalna
  • WIDEO
  • Podcasty
  • WYWIADY
  • Opinie ekspertów

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Ta strona korzysta z plików cookies. Kontynuując korzystanie z tej witryny, wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Zapoznaj się z naszą Regulaminem serwisu i Polityką Prywatności.