Pacjenci z objawami lęku w punkcie szczepień
Druki informacyjne szczepionek przeciwko COVID-19 zawierają informację, że omówienia z personelem fachowym wymaga sytuacja, kiedy „pacjent kiedykolwiek zemdlał po podaniu wstrzyknięcia z użyciem igły”.
Jest pewna grupa osób, które mogą doświadczać omdlenia odruchowego lub paniki związanych wyłącznie z samym zabiegiem. Co można zrobić, jeśli pacjent deklaruje, że „boi się igieł” i jest wyraźnie podenerwowany przed podaniem szczepionki?
W przypadku pacjenta z lękiem przed iniekcją i omdleniami w wywiadzie, można rozważyć wykonywanie szczepienia na leżąco – na wyposażeniu punktu szczepień powinna wówczas znaleźć się leżanka. Zasadne jest wdrożenie odpowiednich procedur zapobiegających urazom związanych z ewentualnym upadkiem pacjenta i dotyczących postępowania w razie omdlenia podczas szczepienia. Warto także zapoznać się z objawami anafilaksji, omdlenia wazowagalnego i napadu paniki związanego z zabiegiem.
Uzasadnione jest także zapytanie pacjenta czy coś zjadł lub wypił. Niektórzy pacjenci mają przeświadczenie, że do punktu szczepień – tak jak na badanie diagnostyczne – trzeba stawić się na czczo, co nie jest prawdą i może sprzyjać zasłabnięciom.
Szczepienie przeciwko COVID-19 w ciąży i u karmiących piersią
Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników rekomenduje się szczepienie kobiet w ciąży przeciwko COVID-19. Zaleca się jednak, aby przyszła matka decyzję o szczepieniu skonsultowała indywidualnie z lekarzem prowadzącym ciążę. Jeśli nie ma pilnych wskazań do zaszczepienia (związanych na przykład z charakterem pracy), szczepienie najlepiej wykonać po okresie organogenezy.
Nie ma wytycznych, aby wykonywać test ciążowy przed szczepieniem. Nie ma także konieczności opóźniania zajścia w ciążę po szczepieniu przeciwko COVID-19.
Zgodnie ze Stanowiskiem Krajowego Nadzoru w dziedzinie Neonatologii oraz Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego nie ma przeciwwskazań do immunizacji podczas karmienia piersią. Niepożądane odczyny poszczepienne u karmiącej mogą jedynie powodować przejściowe trudności w pozyskiwaniu pokarmu, ale nie stanowią zagrożenia dla karmionego dziecka.
Szczególne przypadki przeciwwskazań do szczepienia i rzadkie działania niepożądane
09 lipca 2021 roku Europejska Agencja Lekowa (EMA) zaktualizowała zalecenia dotyczące stosowania szczepionki wektorowej przeciw COVID-19 firmy Johnson&Johnson. Wynikają one z odnotowania kilku przypadków zespołu przesiąkania włośniczek po przyjęciu tego produktu. EMA uznała wystąpienie takiego zespołu w przeszłości u osoby kwalifikowanej za przeciwwskazanie do szczepienia tym konkretnie produktem. Jest to bardzo rzadki, ale poważny stan, który objawia się wyciekiem płynu z małych naczyń włosowatych. U pacjenta pojawia się obrzęk, nagły wzrost masy ciała ze spadkiem ciśnienia i poziomu albumin we krwi. Pojawienie się takich objawów stanowi konieczność pilnej konsultacji lekarskiej.
Również 9 lipca 2021 roku EMA wydała komunikat dotyczący rzadkiego powikłania jakie zanotowano po zastosowaniu szczepionek mRNA. Chodzi o zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, które zaobserwowano po około 14 dniach od podania szczepionki. Objawy jakie powinny zaniepokoić to duszność, gwałtowne bicie serca, które może być nieregularne (kołatanie serca) i ból w klatce piersiowej. Powikłanie obserwowano częściej po podaniu drugiej dawki i u młodych, dorosłych mężczyzn. Warto jednak zaznaczyć, że zapalenie mięśnia sercowego może wystąpić pod wpływem infekcji wirusowej, bakteryjnej czy czynników chemicznych i występuje dużo częściej w przebiegu COVID-19 niż po szczepieniu, a bilans korzyści do ewentualnego ryzyka nadal pozostaje korzystny dla szczepień. Wymienione objawy mogą jednak stanowić istotną wskazówkę podczas kwalifikacji do podania drugiej dawki szczepionki mRNA.
Strategia kokonowa w szczepieniach przeciwko COVID-19
Jak wykazano, w niektórych przypadkach odpowiedź na szczepienie może być niepełna. Gdy zachodzi ryzyko zmniejszonej reakcji na szczepionkę, kluczowe może być zaszczepienie członków rodziny pacjenta i osób funkcjonujących z nim w bliskim kontakcie, aby minimalizować ryzyko infekcji.
Czytaj także: Pandemia SARS-CoV-2 a nowa rola apteki.