Farmaceutyczny przewodnik praktyczny: kwalifikacja do szczepienia przeciwko COVID-19

Pierwsi pacjenci otrzymali już szczepionkę przeciwko COVID-19 w aptece. Rośnie także liczba farmaceutów uprawnionych do kwalifikacji i wykonywania szczepienia przeciwko COVID-19 w ramach Narodowego Programu Szczepień. Można wyrazić nadzieję, że w przyszłości to apteka może stać się centrum informacji o szczepieniach i świadczenia usług z nimi związanych, a farmaceuci będą specjalizować się w wakcynologicznej opiece farmaceutycznej.

Jeżeli stan zdrowia pacjenta i odpowiedzi na kwestionariusz przesiewowy są jednoznaczne i nie budzą wątpliwości, osoba może zostać zaszczepiona.Niekiedy jednak szczepienie powinno zostać odroczone, a pacjent – skierowany do lekarza. Przedstawiamy zebrane wiadomości, które mogą być pomocne zarówno w procesie kwalifikacji do szczepienia, podczas jego wykonywania, ale również wtedy, kiedy zainteresowany szczepieniem pacjent zwróci się do farmaceuty z prośbą o poradę.

Mam silną alergię, czy mogę się zaszczepić?

Pacjenci mający wszelkiego rodzaju alergie są grupą szczególnie często dopytującą o bezpieczeństwo szczepienia w swoim indywidualnym przypadku. Co należy na ten temat wiedzieć?

Bezwzględne i trwałe przeciwwskazania do szczepienia

Pacjentów zgłaszających alergię należy podzielić na trzy grupy chorych. Bezwzględne i trwałe przeciwwskazania do szczepienia są wąskie. Szczepionki nie powinny otrzymać osoby, które doznały ciężkiej reakcji alergicznej lub reakcji alergicznej typu natychmiastowego po pierwszej dawce szczepionki lub co do których wiadomo, że mają uczulenie na jakikolwiek jej składnik.

Pacjenci ze zwiększonym ryzykiem reakcji alergicznej

Szczególnej ostrożności (ale nie dyskwalifikacji) będą wymagać pacjenci, którzy w przeszłości doznali reakcji alergicznej typu natychmiastowego po podaniu innej szczepionki lub leku we wstrzyknięciu. Pacjenci z rozlicznymi uczuleniami w wywiadzie stanowią grupę osób o potencjalnie zwiększonym ryzyku anafilaksji w odpowiedzi na szczepienie. Takie osoby mogą przyjąć szczepionkę, ale mogą potrzebować konsultacji alergologicznej, dłuższej obserwacji po szczepieniu czy szczepienia w warunkach dodatkowo monitorowanych (np. po uzyskaniu dostępu dożylnego, czyli po założeniu kaniuli dożylnej – „venflonu”) z założeniem, że konieczne może być podanie leków.

Inni pacjenci z alergiami

Przeciwwskazaniem do szczepienia nie jest alergia na leki podawane doustnie, alergia na pokarmy, alergeny zwierząt czy środowiskowe. Niemniej, jeśli kiedykolwiek tego typu alergia doprowadziła do anafilaksji, dobrze jest przedłużyć okres obserwacji pacjenta po szczepieniu do 30 minut.

Uczulenie na metale, białka i lateks

Warto wiedzieć, że obecnie dostępne szczepionki przeciwko COVID-19 nie zawierają metali ani białek jajka kurzego czy żelatyny. Tego typu alergie mogą być często zgłaszane przez pacjentów, nie stanowią jednak przeciwwskazania do szczepienia.

Nie jest nim także alergia na lateks, ale w przypadku pacjenta, który zgłosił takie uczulenie, najlepiej użyć do szczepienia rękawiczek z innego materiału (nitrylowe, neoprenowe).

Zapoznając się z dokumentacją szczepionek, warto także zwrócić uwagę na materiał, z jakiego wykonane są korki do fiolek wielodawkowych. Szczepionka Comirnaty ma korek wykonany z bromobutylu, Vaxzevria – z halobutylu, Spikevax i szczepionka Janssen – z chlorobutylu. Są to rodzaje syntetycznej gumy bez zawartości lateksu. Jeśli pojawi się szczepionka w opakowaniu zawierającym lateks gumy naturalnej (ang. natural rubber latex – NRL), to może to stwarzać potencjalnie zagrożenie u osoby uczulonej. W takiej sytuacji najlepiej byłoby zastosować produkt, który jest konfekcjonowany w inny sposób.

Czytaj także: COVID-19: farmaceutyczny poradnik praktyczny.