Dlaczego dochodzi do przebarwień?
Zaburzenia pigmentacji częściej występują u kobiet i nasilają się z wiekiem. Występują u 35% kobiet po 30 roku życia i u 90% po 50 roku życia.
Czynniki hormonalne
Dużą grupę czynników stanowią te związane z hormonami, takie jak ciąża, doustna antykoncepcja, hormonalna terapia zastępcza, wzrost LH, FSH, estradiolu czy wzrost ACTH i MSH.
Melanocyty są pobudzane do większej produkcji melaniny poprzez wzrost ilości hormonów: α-MSH (α-melanotropina) i ACTH (hormon adrenokortykotropowy), które są agonistami receptora MC1- R. Promieniowanie UV powoduje zwiększoną ekspresję receptora MC1-R, a w wyniku wiązania się z MSH i ACTH jest stymulowana melanogeneza.
U osób z rudymi włosami i bardzo jasną skórą (fototyp I) często występuje mutacja genu MC1- R, co jest przyczyną obniżonej odpowiedzi na α-MSH, przejawiającej się obniżoną eumelanogenezą i pigmentacją po narażeniu na promieniowanie UV.
Stany zapalne skóry
Na powstawanie przebarwień wpływ mogą mieć także stany zapalne skóry związane z chorobami takimi jak trądzik pospolity, łuszczyca, liszaj płaski czy wyprysk.
Choroby, urazy, leki
Na powstawanie zmian zabarwienia skóry wpływ mogą mieć także niektóre jednostki chorobowe takie jak choroby tarczycy: nadczynność, niedoczynność, niedoczynność nadnerczy czy zaburzona praca wątroby. W niektórych przypadkach to uraz (np. przy noszeniu obcierającej bielizny) może powodować nadprodukcja melaniny i jej uwolnienie.
Spośród leków, które mogą przyczyniać się do przebarwieniowych zmian skórnych należy wymieni sulfonamidy, tetracykliny, retinoidy czy chloropromazynę.
Różnicowanie przebarwień i znamion skórnych
Zmiany pigmentacyjne, jeśli nie są akceptowane, mogą być poddane terapii. Zależy to przede wszystkim od pacjenta. Muszą być jednak obserwowane. Dermatolog z pomocą dermatoskopu ocenia charakter oraz głębokość przebarwienia, a przede wszystkim ogląda uważnie znamiona. Różnicowanie przebarwień i znamion może być trudne dla niedoświadczonego pacjenta, dlatego lepiej powierzyć to specjalistom.
Znamiona to łagodne nieprawidłowości skóry, które mogą pojawiać się na różnych etapach życia. Ze względu na charakter wyróżniamy wśród nich: barwnikowe, łojotokowe, naczyniowe, naskórkowe i wywodzące się z gruczołów potowych. Do znamion barwnikowych naskórkowych zalicza się plamy soczewicowate, a do skórnych: znamiona komórkowe barwnikowe (łac. Naevus pigmentosus cellularis, NPC), znamię wrodzone i zespół znamion dysplastycznych (atypowych, Atypic, Dysplastic Naevus Syndorome, ANS, DNS).
NPC występuje często, mogą to być płaskie plamy lub wyniosłe brodawkujące zmiany, barwy od koloru skóry do różnych odcieni brązu, zwykle pojawiają się w niemowlęctwie. Znamię wrodzone występuje od urodzenia lub pojawia się we wczesnym okresie noworodkowym, może mieć różną wielkość, im większe, tym wyższe ryzyko przekształcenia w czerniaka. Szanse te rosną, jeśli w obrębie zmian rozwiną się twory guzowate. DNS to liczne, większe niż zwykle znamiona, dobrze wybarwione o nieregularnym kształcie i niejednolitym zabarwieniu, płaskie lub o wybrukowanej powierzchni. DNS jest dziedziczny i wiąże się z ryzykiem rozwoju czerniaka. Znamiona usuwa się chirurgicznie w przypadku podejrzenia zezłośliwienia lub gdy są narażone na urazy mechaniczne, na przykład od ubrania.
Co doradzić pacjentom z dużą liczbą znamion na skórze?
Osoby z dużą liczbą znamion na skórze powinny raz w roku odwiedzić dermatologa lub onkologa w celu dokładnej oceny tych zmian. Najbardziej niebezpieczny jest czerniak. W grupie ryzyka są osoby z zespołem zmian dysplastycznych z co najmniej jednym zachorowaniem na czerniaka w rodzinie i one powinny częściej się kontrolować (co 3-6 miesięcy).
Należy pouczyć pacjentów, by nie usuwali jakichkolwiek znamion w gabinecie kosmetycznym. Każda zmiana musi mieć wykonane badanie histopatologiczne, bo może okazać się, że ma charakter nowotworowy lub przednowotworowy. Najczęściej zezłośliwieniu ulegają znamiona barwnikowe (pieprzyki) i plamy soczewicowate. Czujność powinna wzbudzić jakakolwiek zmiana w wyglądzie znamienia.