Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Wiedza

Chronofarmakologia w lecznictwie szpitalnym

dr n. med. Marcin CichońAutordr n. med. Marcin Cichoń
12/04/2022
Chronofarmakologia w lecznictwie szpitalnym

fot. Canva.com

Rytmy dobowe odgrywają kluczową rolę zarówno w procesach fizjologicznych, jak i patologicznych organizmu człowieka. Dotyczy to cyklicznych zmian adaptacyjnych i wewnętrznej homeostazy organizmu w wyniku synchronizacji z czynnikami zewnętrznymi.

Jednym z kluczowych jest bodziec świetlny w cyklu dzień-noc, który ma bezpośredni wpływ na nasze codzienne funkcjonowanie.

Rytm okołodobowy, a wrażliwość na ból

Typowym przykładem może być percepcja bólu, która w godzinach porannych jest najmniejsza i wykazuje zmienność dobową, nasilając się w godzinach popołudniowych osiągając krytyczne maksimum w warunkach nocnych. Proces ten jest ściśle związany z produkcją endogennych peptydów opioidowych, takich jak endorfiny i enkefaliny, których poziom jest najwyższy o poranku, a następnie spada, aby zaniknąć po północy. Ta zmienność dotyczy również stężenia innych mediatorów, takich jak interleukina 6, cytokiny i prostanoidy, co ma silny wpływ na aktywność nocyceptywną receptorów [1].

Zmienna wrażliwość na ból w rytmie okołodobowym ma bezpośrednie przełożenie na właściwy dobór leków analgetycznych oraz ich dawkę w dobowym profilu łagodzenia bólu.

Chronofarmakokinetyka

Rytm biologiczny stanowi podstawę chronofarmakologii i opiera się na okresowych zmianach procesów biochemicznych, fizjologicznych i chorobowych. Jednocześnie nie sposób pominąć zagadnień chronofarmakokinetyki oraz chronestezji. Pod pojęciem chronofarmakokinetyki kryje się zmienność dobowa w zakresie absorpcji, dystrybucji, metabolizmu i wydalania.

Zmienność dobowa procesu absorpcji

Absorpcja to proces ściśle powiązany ze zmianami pH żołądka, a co za tym idzie z wydzielaniem kwasu żołądkowego mającego bezpośredni wpływ na jonizację leków. W myśl zasady, że niezjonizowane cząsteczki leku łatwiej przenikają przez błony biologiczne, dochodzi do upośledzenia wchłaniania słabych kwasów na przykład salicylanów czy pochodnych kumaryny [2].

W rytmie okołodobowym dochodzi do przyspieszenia motoryki jelitowej w godzinach rannych, z praktycznie całkowitym zahamowaniem w godzinach nocnych. Podobnie dzieje się w przypadku krążenia żołądkowo-jelitowego, które zasadniczo zwalnia w godzinach wieczorno-nocnych. Ma to kluczowe znaczenie w przypadku absorpcji leków.

Charakter chemiczny leków ma tutaj również duże znaczenie, zwłaszcza w przypadku leków lipofilnych, które wykazują szybszą absorbcję w godzinach porannych, podczas gdy leki hydrofilne nie wykazują takiej zmienności.

Czytaj także: Farmakokinetyka – prosta dla każdego.

Jak zmienia się proces dystrybucji w ciągu dnia?

Dystrybucja jest nierozerwalnie związana z perfuzją tkankową kontrolowaną przez zmienną aktywność układu współczulnego, który uzyskuje przewagę w ciągu dnia i przywspółczulnego – zwiększającego aktywność w ciągu nocy. Nie bez znaczenia jest także zmienność dobowa w stężeniu białek osocza krwi o charakterze transportowym, których maksymalne stężenie notowane jest w godzinach nocnych, co ma szczególne znaczenie w przypadku leków wykazujących silne powinowactwo do albumin np. glikozydów nasercowych [3].

Zmienna aktywność enzymów wątrobowych w zależności od pory dnia

Metabolizm definiuje dobową zmienność w aktywności enzymów wątrobowych. Największą obserwuje się w godzinach popołudniowych, co ma ogromne znaczenie w przypadku leków podlegających efektowi pierwszego przejścia np. benzodiazepin czy propranololu.

Rytm dobowy procesu wydalania

Wydalanie uzależnione jest od nerkowego przepływu krwi, a co za tym idzie szybkości filtracji kłębuszkowej oraz pH moczu, które jest zmienne dobowo i wpływa na wydalanie leków. Z kolei odczyn moczu przesuwa się w kierunku wartości zasadowych w godzinach dopołudniowych, co sprzyja wydalaniu leków o charakterze zasadowym np. imipraminy. W godzinach nocnych mocz ulega znacznemu zakwaszeniu, co skutkuje zwiększoną eliminacją słabych kwasów takich jak salicylany czy sulfonamidy [2].

Istotną sprawą jest wydalanie leków cytostatycznych przez nerki, co ma zasadnicze znaczenie w przypadku ich toksyczności. Przykładowo cisplatyna jest eliminowana w wyższym stężeniu w godzinach rannych, co nasila jej nefrotoksyczność, podobnie jest w przypadku doksorubicyny i metotreksatu podawanego w krótkiej infuzji.

Czytaj więcej: Pory dnia a przyjmowanie leków.

Strona 1 z 4
12...4Następny
Tagi: chronofarmakologiachronoterapiafarmacja szpitalnafarmakokinetyka
UdostępnijPodziel się

Chcesz otrzymywać powiadomienia o najważniejszych aktualnościach?

WYŁĄCZ
dr n. med. Marcin Cichoń

dr n. med. Marcin Cichoń

Specjalista farmacji szpitalnej, Kierownik apteki Zespołu Szpitali Miejskich w Chorzowie, Śląski Wojewódzki Konsultant d/s Farmacji Szpitalnej. Członek grupy eksperckiej ds farmacji szpitalnej powołanej przy Ministerstwie Zdrowia Absolwent Wydziału Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego i Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, chemik i farmaceuta posiadający bogate doświadczenie zawodowe m.in. w obszarze chemioterapii i żywienia pozajelitowego, wieloletni dydaktyk, a także autor licznych publikacji, wykładów i wystąpień konferencyjnych.

Powiązane artykuły

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku
Autordr n. farm. Malwina Lachowicz

Podanie leku choremu dziecku bardzo często stanowi duże wyzwanie dla rodzica. Nieprzyjemny smak niejednokrotnie przyczynia się do niechęci lub nawet...

Czytaj więcejDetails

Róża – zakaźna choroba skóry i tkanki podskórnej

Róża – zakaźna choroba skóry i tkanki podskórnej
Autordr n. farm. Malwina Lachowicz

Zmieniony chorobowo obszar skóry przy dotyku cechuje się tkliwością, bolesnością oraz podwyższoną temperaturą. Niekiedy można zaobserwować zmiany w postaci rany...

Czytaj więcejDetails
Następny wpis
NRA w sprawie opieki farmaceutycznej poza apteką

NRA w sprawie opieki farmaceutycznej poza apteką

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Znajdź nas na Facebooku!

Subskrybuj powiadomienia

Nie przegap nowych wpisów - zapisz się na powiadomienia!

Zapisz się na powiadomienia
  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu i Polityka Prywatności
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu Serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aptekarz Polski
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 223 (201e)
  • Akademia Aptekarza Polskiego – szkolenie [punkty edukacyjne]
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Receptura
  • Trendy
  • Prawo
  • Farmacja szpitalna
  • WIDEO
  • Podcasty
  • WYWIADY
  • Opinie ekspertów

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Ta strona korzysta z plików cookies. Kontynuując korzystanie z tej witryny, wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Zapoznaj się z naszą Regulaminem serwisu i Polityką Prywatności.