Erytromycyna – efekt prokinetyczny
Erytromycyna, antybiotyk będący mieszaniną składowych: erytromycyny A, oraz erytromycyny B i C, jest zaliczana do makrolidów właściwych. Została wyizolowana ze szczepu Saccharopolyspora erythraea w latach 50. XX wieku. Mimo zastąpienia jej przez nowocześniejsze, syntetyczne leki o podobnej budowie, wciąż odgrywa istotną rolę w leczeniu zakażeń bakteryjnych. Często występujące działania niepożądane erytromycyny (szczególnie ze strony przewodu pokarmowego), takie jak nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha początkowo tłumaczono zaburzeniami mikroflory jelitowej. Następnie udowodniono bezpośredni dodatni wpływ erytromycyny na perystaltykę przewodu pokarmowego: generowanie skurczów rozpoczynających się w żołądku i ulegających rozszerzeniu aż do jelita krętego. Erytromycyna przyspiesza również proces opróżniania żołądkowego. Wykazano, że podana doustnie zmniejsza objętość pęcherzyka żółciowego zarówno na czczo, jak i po posiłku.
Erytromycyna jako motylid
Dowiedziono, że erytromycyna bezpośrednio wpływa na ruchy układu pokarmowego przez pobudzanie receptorów motylinowych. Motylina jest peptydem wytwarzanym przez komórki neuroendokrynne błony śluzowej dwunastnicy i jelita czczego, pobudzającym skurcz mięśni gładkich żołądka i jelit przez heterogenne receptory motylinowe występujące w największej ilości w części przedodźwiernikowej żołądka. Erytromycyna, podobnie jak inne antybiotyki makrolidowe, jest agonistami receptora motylinowego. Określa się je mianem motylidów.
Erytromycyna działa prokinetycznie w dawkach znacznie mniejszych niż stosowane w antybiotykoterapii, wynoszących ¼ lub mniej regularnej dawki dobowej. Wpływ na perystaltykę układu pokarmowego pojawia się zarówno po podaniu doustnym, jak i dożylnym tego leku. Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego.
Wykorzystanie erytromycyny w celach diagnostyczno-terapeutycznych u dzieci
Erytromycyna ma silniejsze działanie prokinetyczne niż powszechnie znane leki, takie jak cyzapryd, domperidon czy metoklopramid. Dlatego po odkryciu właściwości motorycznych erytromycyny badano możliwości jej zastosowania w celach diagnostyczno-terapeutycznych. Ustalono, że erytromycyna podana doustnie u dzieci przed tonsillektomią była tak samo skuteczna jak metoklopramid w pobudzaniu opróżniania żołądka, tj. nie stwierdzono różnicy w częstości występowania wymiotów po tonsillektomii u dzieci, którym przed zabiegiem profilaktycznie podano erytromycynę, w porównaniu do dzieci, którym podano metoklopramid. Inne możliwości wykorzystania działania prokinetycznego erytromycyny u dzieci to między innymi leczenie zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego wynikające z jego niedojrzałości u wcześniaków, niemowląt poddanych operacjom brzusznym, zwłaszcza u tych z małą masą urodzeniową czy choroba refluksową.
Wykorzystanie erytromycyny w procedurach endoskopowych
Erytromycyna podana dożylnie bezpośrednio przed esofagogastroduodenoskopią wykonywaną w trybie pilnym u pacjentów z objawami masywnego krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego, przyspiesza przemieszczenie wynaczynionej krwi dystalnie, co poprawia widoczność błony śluzowej, ułatwia zlokalizowanie źródła krwawienia i jego zatamowanie. Zastosowanie erytromycyny wyraźnie poprawia komfort badania i zwiększa jego bezpieczeństwo, zmniejszając ryzyko zachłyśnięcia podczas endoskopii. Erytromycyna opróżnia żołądek z krwi i skrzepów, poprawia jakość badania oraz zmniejsza konieczność powtórzenia endoskopii z powodu niedostatecznego uwidocznienia zmian w górnym odcinku przewodu pokarmowego.
Kotrimoksazol – działanie przeciwzapalne oraz immunomodulujące
Kotrimoksazol to lek, na który składają się dwa antybiotyki hamujące syntezę folianów drobnoustrojów: trimetoprim oraz sulfametoksazol. Po raz pierwszy wykazano, że kotrimoksazol wykazuje właściwości immunomodulujące in vivo w 1970 roku. Myszy leczone trimetoprimem zachowywały przeszczepy skóry dłużej niż zwierzęta nieleczone. Wykazano również, że kotrimoksazol przynosi korzyści kliniczne w takich stanach, jak reumatoidalne zapalenie stawów, ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (ziarniniakowatość Wegenera), częściowo ze względu na bezpośrednie właściwości przeciwzapalne, chociaż ich mechanizm działania pozostał w dużej mierze nieokreślony.
Wyniki badania COSTOP u chorych z HIV
W badaniu COSTOP przeprowadzonym w Ugandzie – randomizowanym, podwójnie ślepym, kontrolowanym placebo eksperymentem typu non-inferiority, polegającym na zaprzestaniu lub kontynuowaniu stosowania kotrimoksazolu wśród osób dorosłych zakażonych wirusem HIV stwierdzono, że kontynuacja przyjmowania kotrimoksazolu zmniejszyła częstotliwość występowania infekcji bakteryjnych oraz malarii. Wyniki eksperymentu mogą być rozpatrywane jako dowód na przeciwzapalne działanie kotrimoksazolu u dorosłych pacjentów żyjących z HIV. W innym badaniu przeprowadzonym równolegle w Ugandzie i Zimbabwe, w którym w grupie dzieci, które długotrwale przyjmowały kotrimoksazol, zaobserwowano zmniejszenie poziomów CRP i IL-6. Stwierdzono, że CRP i IL-6 są kluczowymi markerami stanu zapalnego, na które wpływ ma kotrimoksazol. Jest to niezwykle istotne – są to biomarkery najbardziej konsekwentnie skorelowane ze śmiertelnością zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.
Leczenie kotrimoksazolem in vitro zmniejszyło produkcję neutrofilowego środka chemotaktycznego, IL-8 przez linię komórek nabłonka okrężnicy. Co więcej, kotrimoksazol bezpośrednio hamował wytwarzanie cytokin prozapalnych przez wrodzone komórki odpornościowe w doświadczeniach na posiewach pełnej krwi. Odkrycia te wskazują, że kotrimoksazol wpływa na wiele bezpośrednich i pośrednich szlaków, które prawdopodobnie leżą u podstaw przewlekłego zapalenia podczas zakażenia HIV. Czytaj więcej: Jak poprawić jakość życia pacjentów z HIV? Wyniki badania Positive Perspectives 2.