Minocyklina – działanie przeciwzapalne, neuroprotekcyjne, przeciwutleniające i antyapoptotyczne
Minocyklina jest półsyntetyczną tetracykliną o długim czasie działania, stosowaną od wielu lat w zwalczaniu zakażeń bakteriami Gram-dodatnimi i Gram-ujemnymi, szczególnie w terapii trądziku pospolitego, młodzieńczego oraz niektórych chorób przenoszonych drogą płciową. Oprócz działania bakteriostatycznego, w wielu badaniach potwierdzono skuteczność minocykliny jako środka przeciwzapalnego, neuroprotekcyjnego, antyoksydacyjnego i antyapoptotycznego. Podana doustnie dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, charakteryzuje się lepszymi parametrami farmakokinetycznymi niż inne tetracykliny, tj. stosunkowo długim okresem półtrwania i łatwą penetracją do tkanek. Łatwo przenika także przez barierę krew-mózg, co ma kluczowe znaczenie dla jej neuroprotekcyjnego działania. Czytaj więcej: Opieka nad pacjentem z trądzikiem pospolitym (Acne vulgaris) oraz z trądzikiem różowatym (Acne rosacea).
Wpływ minocykliny na ograniczenie procesów neurodegeneracyjnych
Minocyklina moduluje reaktywność komórek mikrogleju, przeciwdziała procesom zapalnym oraz ogranicza procesy neurodegeneracyjne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. W eksperymentalnych modelach zwierzęcych potwierdzono jej skuteczność w terapii chorób Parkinsona, Alzheimera, Huntingtona, stwardnienia rozsianego oraz w przypadku bólów neuropatycznych, stanów zapalnych mózgu, udarów, encefalopatii niedotleniowo-niedokrwiennej i w hipomielinizacji. Wykazano, że minocyklina ogranicza zmiany patologiczne w obrębie substancji białej i hipokampu oraz poprawia mózgowy przepływ krwi. Przeciwzapalne i neuroochronne działanie minocykliny zależy od zmniejszania ekspresji prozapalnych markerów, które zwiększają aktywność komórek mikrogleju, np. chemokin CCL2, IL-1β, IL-6, czynnika martwicy nowotworu (TNF-α) oraz indukowanej syntazy tlenku azotu (iNOS). Nadreaktywność mikrogleju jest uważana za jedną z ważniejszych przyczyn bólu neuropatycznego. Zwiększoną odpowiedź immunologiczną obserwowano także przy zwyrodnieniu siatkówki, w którym komórki mikrogleju uszkadzają fotoreceptory.
Efekty przeciwutleniające minocykliny
Właściwości antyoksydacyjne minocykliny zostały potwierdzone w modelu oceniającym długość życia muchówek potraktowanych czynnikiem utleniającym w postaci nadtlenku wodoru. W grupie, w której podawano minocyklinę, długość życia owadów była dłuższa, a przeprowadzone analizy potwierdziły, że przyczyną tego stanu było zwiększenie ich odporności na stres oksydacyjny.
Minocyklina jako inhibitor kaspaz
Minocyklina działa również antyapoptotycznie, głównie poprzez hamowanie kaspaz. Kaspazy to enzymy z grupy proteaz cysteinowych, które po aktywacji przez sygnały apoptotyczne degradują białka komórkowe. Zmniejszenie aktywności kaspaz przez minocyklinę polega na zmniejszaniu przez nią uwalniania cytochromu C z mitochondriów i zahamowaniu aktywności białek apoptotycznych oraz zwiększaniu ekspresji protein antyapoptotycznych.
Rifaksymina – właściwości przeciwzapalne i eubiotyczne
Rifaksymina to półsyntetyczna pochodna rifamycyny, będąca szerokowidmowym antybiotykiem bakteriobójczym, hamującym syntezę białek bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, tlenowych i beztlenowych. Po podaniu per os w niewielkim stopniu wchłania się z przewodu pokarmowego. Wskazaniami do stosowania rifaksyminy są infekcje jelit wywołane przez niektóre bakterie (głównie biegunki podróżnych), encefalopatia wątrobowa, choroba uchyłkowa jelit i postać biegunkowa zespołu jelita nadwrażliwego (IBS).
Rifaksymina jako eubiotyk – rola w IBS
W badaniach klinicznych potwierdzono, że rifaksymina podawana u pacjentów z niezaparciową postacią IBS zmniejsza intensywność dolegliwości przez okres do 12 tygodni po antybiotykoterapii. Świadczy to o tym, że rifaksymina zmniejsza odpowiedź zapalną u pacjentów z IBS, a nie tylko działa przeciwbakteryjnie. Rifaksymina zmniejsza liczebność bakterii patogennych i modyfikuje ich aktywność metaboliczną w przewodzie pokarmowym, oszczędzając przy tym populacje bakterii probiotycznych. Jest zatem eubiotykiem, zabija bakterie chorobotwórcze, a jednocześnie zwiększa liczbę bakterii korzystnych dla ustroju, np. Bifidobacterium spp. i Lactobacillus spp., przywracając tym samym eubiozę. Czytaj więcej: Dieta i probiotyki w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego.
Literatura:
- M. Danielewski, D. Ksiądzyna, A. Szeląg. Non-antibiotic use of antibiotics. POST. MIKROBIOL., 2018, 57, 4, 301–312;
- Claire D. Bourke, Ethan K. Gough, Godfrey Pimundu, Cotrimoxazole reduces systemic inflammation in HIV infection by altering the gut microbiome and immune activation. Sci Transl Med. 2019, 11(486);