Dezynfekcja jako profilaktyka infekcji wywoływanych przez wirusy i bakterie
Wykorzystując zależność rozwoju bakterii i wirusów od warunków środowiskowych, możemy w mniejszym lub większym stopniu wpływać na łagodzenie lub eliminowanie chorób przez nie wywoływanych. W profilaktyce chorób bakteryjnych i wirusowych istotne miejsce zajmuje dezynfekcja (odkażanie). Jest to proces mający na celu eliminację drobnoustrojów chorobotwórczych poprzez działanie na ich struktury i metabolizm (uszkodzenie ściany lub błony komórki bakterii, uszkodzenie otoczki wirusa, denaturacja białek, uszkodzenie struktury i funkcji kwasów nukleinowych). Czytaj również: Receptura okiem praktyka. Substancje przeciwdrobnoustrojowe we współczesnej recepturze.
Jak działają środki odkażające?
Działanie środków odkażających jest mniej swoiste w porównaniu z antybiotykami, lecz bardziej radykalne. Zazwyczaj destrukcja komórki jest szybka i nieodwracalna. Mechanizm działania środków dezynfekcyjnych jest też zróżnicowany. Środki utleniające wnikają do wnętrza patogenów i całkowicie niszczą ich struktury, a aminy czwartorzędowe uszkadzają ścianę komórkową bakterii lub otoczkę wirusa. Natomiast alkohol etylowy (60 – 80%) jest aktywny wobec wirusów lipofilnych (np. wirus grypy, koronawirusy, herpeswirusy) i większości hydrofilnych (adenowirusy, enterowirusy, rinowirusy, rotawirusy), natomiast nie inaktywuje wirusów zapalenia wątroby typu A i wirusa polio. Przy odkażaniu chloraminą, aktywnie działający chlor i tlen przenikają do komórki, nie naruszając błony komórkowej i cytoplazmy – zmianom ulega tylko nukleoid. Natomiast jony OH- wodorotlenku sodu zatrzymywane są już na błonie komórkowej, która ulega silnemu uszkodzeniu. W zwalczaniu biofilmu tworzącego się na powierzchniach, skuteczne są substancje utleniające, chlor i jego związki, formaldehyd i czwartorzędowe sole amoniowe i surfaktanty.
Środki dezynfekcyjne mogą zawierać w swoim składzie, jako substancje czynne, jeden lub kilka związków chemicznych. Obecność kilku substancji czynnych w środku dezynfekcyjnym zwieksza spektrum i skuteczność danego preparatu.
W jakim celu można wykorzystać środki dezynfekcyjne?
Roztwory środków dezynfekcyjnych należy używać zgodnie z ich przeznaczeniem, uwzględniając wymagane w danych okolicznościach spektrum działania, w ściśle określonym czasie i odpowiednim stężeniu.
Te same środki dezynfekcyjne mogą być używane do różnych celów. Wykorzystując różne stężenia i czas działania danej substancji odkażającej można ją użyć do odkażania np. powierzchni blatu czy skóry człowieka. Dezynfekcja skóry, błon śluzowych czy uszkodzonych tkanek człowieka z zastosowaniem preparatów dezynfekcyjnych nazywana jest antyseptyką.
