Wirusy i bakterie towarzyszą nam od zarania ludzkości. Człowiek zetknął się z nimi wiele tysiącleci przedtem, nim je po raz pierwszy dojrzał i dowiedział się o ich istnieniu. Widział i odczuwał skutki ich działania: dobrotliwe – wtedy, gdy sporządzał fermentowane napoje i inne produkty, bolesne i przerażające – gdy stawał wobec tajemniczej choroby zakaźnej, epidemii wyludniającej całe okolice.
Wirusy i bakterie – konsekwencje ich obecności w środowisku
Wykrycie wirusów i bakterii, poznanie przebiegu ich procesów fizjologicznych, genetyki i zgłębienie wiedzy o odporności w kolejnych latach, pozwoliło człowiekowi wykorzystać zdobytą wiedzę mikrobiologiczną w medycynie, przemyśle i rolnictwie. Nie zmieniło to jednak sytuacji, że i dzisiaj doświadczamy złej i dobrej strony ich obecności w świecie.
Bakterie
Bakterie to jednokomórkowe organizmy, które mogą łączyć się ze sobą tworząc luźne, charakterystyczne układy przestrzenne (np. gronkowce, paciorkowce). Wszystkie bakterie mają ścianę komórkową (wyjątkiem są mykoplazmy) i błonę komórkową, które otaczają cytoplazmę. W niej to zanurzone są organelle komórkowe takie jak nukleoid (chromosom bakteryjny DNA), plazmidy (dodatkowy materiał genetyczny), rybosomy, mezosomy, grudki materiałów odżywczych (glikogen, tłuszcze, białka) czy wodniczki. Dodatkowo niektóre mogą posiadać rzęski i otoczki. Taka budowa bakterii pozwala na samodzielną przemianę materii, wzrost, syntezę białek i rozmnażanie.
Wirusy
Wirusy są sto razy mniejsze od bakterii (10 nm – 300 nm) i nie potrafią się samoistnie rozmnażać. Zbudowane są tylko z materiału genetycznego (DNA lub RNA) oraz ochraniającej je otoczki białkowej.
Ponieważ nie mogą samodzielnie prowadzić żadnych procesów życiowych, muszą w celu budowy nowych cząsteczek korzystać z obcych komórek, których procesy metaboliczne podporządkowują swojej informacji genetycznej.
Zazwyczaj wykorzystując obce komórki, wirusy wywołują choroby zakaźne, których następstwem może być śmierć gospodarza – stąd też ich łacińska nazwa: virus – oznacza „jad, trucizna”.
Bakterie i wirusy mają tak naprawdę tylko jedną cechę wspólną – wywołują choroby ludzi, zwierząt i roślin.
Drobnoustroje jako zagrożenie dla zdrowia
Mimo intensywnego rozwoju medycyny i wprowadzenia do terapii nowych metod leczenia, nadal choroby infekcyjne stanowią jedną z głównych przyczyn zachorowalności i śmiertelności w populacji. Zagrożenie zdrowia ludności krajów Europy i świata wynika nie tylko z pojawiania się nowych chorób zakaźnych dotąd nieznanych albo uważanych dotychczas za niegroźne. Powodem do niepokoju jest także szerzenie się znanych zakażeń związanych z nosicielstwem. Zjawisko to jest szczególnie groźne w jednostkach opieki zdrowotnej. Czytaj więcej: Preparaty odkażające w stanie zagrożenia koronawirusem SARS-CoV-2.
Wirusy jako szczególne zagrożenie dla zdrowia ludzi
W ostatnich latach dwudziestego wieku stało się jasne, że coraz większe niebezpieczeństwo zaczyna grozić populacji ludzkiej ze strony zakażeń wirusowych. Są one niebezpieczne nie tylko ze względu na ich przebieg (m.in. szybkie rozprzestrzenianie się, duża zmienność genetyczna), ale również ze względu na fakt, że współczesna medycyna nie dysponuje odpowiednią liczbą skutecznych leków przeciwwirusowych.
W epidemiologii znane są też mechanizmy powodujące, że wirusy nabywają zdolność transmisji w obrębie populacji. Jednocześnie istnienie rezerwuaru zwierzęcego sprawia, że chorób przez nie powodowanych nie jesteśmy w stanie wykorzenić. Dlatego na przykład takie choroby jak SARS (ciężka niewydolność oddechowa), wywoływane przez koronawirusy, będą się niestety pojawiały.
Dodatkowo w dobie globalnej komunikacji istnieje niebezpieczeństwo ich przeniesienia w najodleglejsze zakątki świata i wtedy mamy do czynienia z pandemią. Dlatego, oprócz nadzoru medycznego, istnieje potrzeba upowszechniania informacji o zapobieganiu chorobom zakaźnym i ich zwalczaniu.
