Wpływ procesu wyjaławiania na właściwości Witepsolu H15
Doodbytnicze i dopochwowe postacie leku zawierające antybiotyki powinny być przygotowywane w warunkach podwyższonej czystości mikrobiologicznej (należy podkreślić, że FP XI nie nakłada wymogu jałowości dla tych form). Według FP XI wytwarzanie, pakowanie, przechowywanie i dystrybucja preparatów doodbytniczych i dopochwowych musi zachodzić w warunkach zapewniających właściwą czystość mikrobiologiczną.Z tego względu dąży się, aby wszelkie czynności związane ze sporządzaniem czopków przebiegały z zachowaniem odpowiednich procedur dotyczących miejsca pracy (dezynfekcja stołu recepturowego lub stosowanie łatwych do odkażenia podkładek z tworzyw sztucznych lub szkła), przygotowania pracownika (antyseptyka rąk, jałowe rękawiczki), użycia zdezynfekowanego (przetartego etanolem 70%) lub wyjałowionego sprzętu i opakowań.
W związku z pytaniami farmaceutów dotyczącymi sytuacji, w których niezbędne może okazać się zastosowanie jałowego podłoża czopkowego, w Zakładzie Farmacji Stosowanej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku przeprowadzono sterylizację Witepsolu H15 i oceniono wpływ tego procesu na jakość otrzymanych czopków. W przypadku zastosowania jako podłoża masła kakaowego nie ma bowiem możliwości jego wyjałowienia – ogrzewanie Oleum Cacao powyżej 36°C prowadzi do powstania form polimorficznych i w konsekwencji trudności w otrzymaniu prawidłowej postaci leku na skutek obniżenia temperatury topnienia podłoża (1-3).
Podłoże czopkowe Witepsol H15 wyjałowiono suchym gorącym powietrzem w sterylizatorze powietrznym z wymuszonym obiegiem powietrza (Binder BD 53/E2, Niemcy). Zastosowano różne warunki wyjaławiania: 160°C i 2 h, 170°C i 1 h oraz 180°C i 30 minut. Następnie, wykorzystując wyjałowione podłoże, przygotowano czopki (o masie 2 g) zawierające hydrokortyzon w dawce 25 mg na 1 czopek. Czopki wykonano na podłożach wyjałowionych w trzech warunkach temperaturowych oraz na Witepsolu H15 nie poddanemu procesowi wyjaławiania. Czopki sporządzono tradycyjną metodą topienia w parownicy na łaźni wodnej oraz przy użyciu miksera recepturowego. Przygotowane czopki poddano badaniu czasu całkowitej deformacji.
Witepsol H15 po przeprowadzonym procesie sterylizacji utworzył twardą masę, trudną do rozdrobnienia. W celu odważenia wymaganej ilości podłoża konieczny był etap rozdrabniania przy użyciu metalowej szpatułki. Zaobserwowano również, że większe fragmenty wyjałowionego Witepsolu H15 źle upłynniają się w Unguatorze (tworzą zbitą masę na dnie pojemnika, którą trudno upłynnić). Konieczne jest zatem staranne rozdrobnienie podłoża przed umieszczeniem go w pojemniku do Unguatora. Propozycją rozwiązania tych niedogodności może być odważenie wyliczonej, potrzebnej do wykonania danego preparatu ilości podłoża do słoiczka, wyjałowienie go, a następnie stopienie w słoiczku na łaźni wodnej, co eliminuje etap odważania już wyjałowionego podłoża.
Czopki sporządzone z zastosowaniem wyjałowionego Witepsolu H15 nie wykazywały różnic w wyglądzie w porównaniu z czopkami wykonanymi z podłożem niesterylizowanym. Sterylizacja podłoża Witepsol H15 miała natomiast wpływ na czas deformacji czopków. Wykazano, że proces ten wydłuża czas deformacji czopków w porównaniu z czopkami wykonanymi z podłożem niewyjałowionym. Ponadto, temperatura wyjaławiania miała wpływ na czas deformacji sporządzonych czopków – im wyższa była temperatura wyjaławiania, tym czas deformacji był dłuższy. Wyniki badania całkowitego czasu deformacji sporządzonych czopków przedstawiono w tabeli 1.
Podłoże | Całkowity czas deformacji w minutach (średnia ± S.D.)* | |
Metoda wykonania czopków | ||
Topienie na łaźni wodnej | Mikser recepturowy | |
Witepsol H15 niewyjałowiony | 12,32 ± 0,65 | 13,63 ± 0,54 |
Witepsol H15 wyjaławianie 160°C, 2 godziny | 16,85 ± 0,39 | 15,12 ± 0,65 |
Witepsol H15 wyjaławianie 170°C, 1 godzina | 18,14 ± 0,55 | 16,50 ± 0,63 |
Witepsol H15 wyjaławianie 180°C, 30 minut | 18,48 ± 0,73 | 17,22 ± 0,59 |
* Parametr określony przy użyciu aparatu do badania czasu całkowitej deformacji czopków Erweka E (Erweka, Niemcy).
Przeprowadzone badania sugerują, że w przypadku konieczności zastosowania jałowego podłoża do czopków, możliwe jest wyjaławianie Witepsolu H15.
Wyznaczenie współczynników wyparcia dla wybranych substancji leczniczych
Metoda wylewania wykorzystywana do sporządzania czopków i globulek wymaga obliczenia ilości podłoża koniecznej do sporządzenia przepisanej liczby czopków. W obliczeniach tych uwzględnia się współczynnik wyparcia (f) danej substancji leczniczej, który określa w gramach ilość podłoża odpowiadającego objętością 1 g substancji. W literaturze dostępne są wartości współczynników wyparcia substancji leczniczych w odniesieniu do masła kakaowego. Brak jest takich informacji w stosunku do podłoża Witepsol H15. W artykule „Podłoże czopkowe Witepsol H15 – nowy surowiec recepturowy” zostały określone współczynniki wyparcia dla benzokainy, ichtiolu i progesteronu (5). Wartości współczynników wyparcia zbadane dla kolejnych substancji czynnych (wybranych na podstawie analizy recept na czopki i globulki) przedstawiono w tabeli 2.
Substancja lecznicza | Współczynnik wyparcia f |
Acidum boricum | 0,44 |
Balsamum peruvianum Benzocainum* | 0,63 0,36 |
Bismuthi subnitras ponderosum | 0,12 |
Dermatolum | 0,11 |
Ichtyoli* | 0,81 |
Lactosum monohydricum | 0,57 |
Metronidazolum | 0,72 |
Neomycini sulfas | 0,46 |
Nystatinum Progesteroni* | 0,61 0,68 |
Ricini oleum | 0,35 |
Tanninum | 0,31 |
Vitaminum A Hasco | 0,6 |
Zincum oxidum | 0,13 |
* wg (5)