„Dithranol-Salbe”, „Salicylsäure-Vaselin”, „Ethacridinlactat-Monohydrat-Lösung”, „Ethanolhaltige Chlorhexidindigluconat Lösung”… Znamy i cenimy, oczywiście jednak pod innymi nazwami! Ale czy austriacki receptariusz „Juniormed” przekazuje dla leków tych analogiczne jak w Polsce wskazania terapeutyczne?
„Juniormed. Altersgerechte magistrale Arzneimittel” to tytuł unikalnego receptariusza pediatrycznego, wydanego w roku 2019 przez Austriacką Izbę Aptekarską. W dwóch dotychczasowych „Recepturowych wędrówkach” omówiliśmy receptury z działu „Hals. Nase. Ohren” (otorynolaryngologiczne) oraz „Haut” (dermatologiczne).
Austriackie przepisy na leki do usuwania czopów woskowinowych
W pierwszym szczególną uwagę zwracały receptury na leki „robione”, służące do usuwania czopów woskowinowych:
- „Wasserstoffperoxid-Lösung 3%”, czyli 3% nadtlenek wodoru, powszechnie znany jako lek gotowy,
- „Ohrentropfen mit Wasserstoffperoxid 2%”, nadtlenek wodoru 2% z dodatkiem glicerolu 85% oraz
- „Salicylsäure-Ohrentropfen”, 1% glicerolowo-etanolowo-wodny roztwór kwasu salicylowego.
Juniormed: ciekawe receptury dermatologiczne
Za najciekawsze i również możliwe do wykonania wraz z polskim asortymentem surowców farmaceutycznych, uznaliśmy jednak trzy leki dermatologiczne:
- „Schwefel-Salicyl-Vaselin”, tj. maść siarkowo-salicylową (10% + 10%) na świerzb i wszawicę,
- „Clotrimazol 1% – Zinkoxid 30% – Paste”, ze wskazaniem: pieluszkowe zapalenie skóry z nadkażeniem grzybiczym (drożdżakami) oraz
- „Warzensalbe”, czyli maść z ditranolem i kwasem salicylowym (1% + 25%) z nietypowym zastosowaniem na… brodawki.
Wyjątkowe podłoża recepturowe
W ubiegłym tygodniu wspomnieliśmy również o austriackich lekach recepturowych, które zawierają substancje czynne niedostępne jako surowce farmaceutyczne: olej wątłuszowy, deksopantenol, tretynoinę, chlorowodorek difenhydraminy oraz sześciowodny chlorek glinu. W receptariuszu „Juniormed” mamy również leki zawierające zarejestrowane w Polsce substancje, wprowadzane są one jednak do podłóż, którymi w naszym kraju nie dysponujemy. Oto kilka przykładów:
- „Tannin-Salbe 5%”, czyli 5% maść z taniną na bazie gotowego podłoża, ze wskazaniem terapeutycznym niewielkie rany w okolicy odbytu;
- „Hydrophile Erythromycin-Creme 1% / 2% / 4%”, wykonywany na austriackim, farmakopealnym podłożu „Basiscreme ÖAB”, z dodatkiem glikolu propylenowego, kwasu cytrynowego (bezwodnego) oraz triglicerydów kwasów tłuszczowych o średniej długości łańcucha, wskazanie terapeutyczne: trądzik;
- 5, 10, 20 i 40% kremy z mocznikiem (niem. Harnstoff, łac. Carbamidum) na bazie gotowych podłóż, o bardzo szerokim zakresie wskazań terapeutycznych, począwszy od działania nawilżającego i przywracającego barierę ochronną skóry, kończąc na rozpuszczaniu płytki paznokciowej,
- 1% żel (hydroksyetylocelulozowy) z chlorowodorkiem klindamycyny, z dodatkiem glikolu propylenowego, ze wskazaniem: trądzik,
- 0,5 lub 1% krem z diglukonianem chlorheksydyny na podłożu „Basiscreme ÖAB”, może być użyty jako lek odkażający m.in. w otarciach, skaleczeniach, zadrapaniach i egzemie z nadkażeniem Staphylococcus aureus, zwłaszcza przy atopowym zapaleniu skóry,
- 5 i 10% maść z benzokainą (na bazie makrogolu 400 i 4000), m.in. do znieczulenia miejscowego,
- „Salicylsäure-Puder 3%”, czyli zasypka z kwasem salicylowym na podłożu… glukozy (bezwodnej), z bardzo ciekawym zastosowaniem: osuszanie kikutów pępowinowych u noworodków.
Roztwory mleczanu etakrydyny jednowodnego
Ale mamy w receptariuszu „Juniormed” także receptury znakomicie znane z codziennej, polskiej praktyki. Najlepszym przykładem mogą być tutaj roztwory mleczanu etakrydyny jednowodnego. Jak wiemy, w stężeniu 0,1%, stanowią one lek „gotowy”, tymczasem receptariusz „Juniormed” dla „Ethacridinlactat-Monohydrat-Lösung” dopuszcza stężenia 0,05%, 0,1%, 0,5% oraz 1,0%. Zastosowanie leku: antyseptyczny, na skórę i błony śluzowe, przy czym stężenia 0,5% oraz 1,0% użyte mogą być pod nadzorem lekarza (to drugie wyłącznie miejscowo).
Uwagę zwraca sposób wykonania. Mleczan etakrydyny jednowodny rozpuszcza się wodzie do wstrzykiwań (na ciepło), a następnie filtruje (średnia porów 0,2 µm) do jałowych butelek. Możliwa jest również sterylizacja parą wodną (121°C, 15 minut). Trwałość tak wykonanego leku to dwa lata (przechowywanie w temperaturze pokojowej, chroniąc od światła) i jeden tydzień po otwarciu.
Na marginesie zauważmy, że roztwór mleczanu etakrydyny w stężeniu 1,0% wykonany może być w polskich aptekach jako lek apteczny, dzięki obecności takiej receptury w „Farmakopei Czeskiej”. Jego konkurencyjne wobec asortymentu leków gotowych wskazania zaproponowaliśmy w innym miejscu [1].
Roztwór diglukonianu chlorheksydyny w etanolu
Drugi austriacki roztwór, który da się sporządzić wraz z polskim asortymentem surowców farmaceutycznych, to „Ethanolhaltige Chlorhexidindigluconat Lösung 0,5% / 1%”, a zatem 0,5 lub 1% roztwór diglukonianu chlorheksydyny w etanolu 70% (zauważmy, że lek o stężeniu 0,5% omówiliśmy już przy okazji czwartej „Recepturowej wędrówki” po receptariuszu holenderskim: „Formularium Nederlandse Apothekers”). Austriackie wskazania terapeutyczne to m.in. bakteryjne infekcje skóry oraz rany. Trwałość wynosi pół roku, przechowywanie: w butelkach z ciemnego szkła.
Maść z kwasem salicylowym
Receptariusz „Juniormed” przekazuje również recepturę „Salicylsäure-Vaselin 1-20 %”. To ni mniej ni więcej tylko „Maść z kwasem salicylowym” („Acidi salicylici unguentum”) na podłożu białej wazeliny, znana doskonale jako monografia narodowa „Farmakopei Polskiej XIII”, a zatem – potencjalny lek apteczny, który opisaliśmy w innym miejscu [2]. O ile jednak u nas na mocy FP XIII sporządzać można receptury w zakresie stężeń 1-20%, o tyle Austriacy dopuszczają już tylko sześć konkretnych: 1%, 2%, 3%, 5%, 10% oraz 20%.
Ale to dopiero początek różnic! Jak pamiętamy, w „Wykazie dawek substancji czynnych” FP XIII kwasowi salicylowemu przypisano działanie antyseptyczne w zakresie stężeń 1-3% (dawka zwykle stosowana) oraz 10% (dawka maksymalna) i keratolityczne (dawka zwykle stosowana 10%, maksymalna 50%). Tymczasem w receptariuszu austriackim wskazania są odmienne. To 1-2% – leczenie trądziku (1-2 razy dziennie), 2-10% – środek keratolityczny w łuszczycy (2-3 razy w tygodniu) oraz 20–50% – usuwanie brodawek i odcisków (miejscowo 1-3 razy dziennie, punktowo).
Maść z ditranolem na wazelinie białej
I wreszcie zapowiedziana w ubiegłym tygodniu „przeciwłuszczycowa” maść z ditranolem na bazie wazeliny białej. Zawiera ona 0,5% dodatek kwasu salicylowego, który „Juniormed” poleca stosować zawsze, jako stabilizator. Warto zwrócić na tę kwestię uwagę, bowiem – jak pamiętamy – receptariusz belgijski sugerował dodawać kwas salicylowy wyłącznie w sytuacji obecności w recepturze tlenku cynku (patrz: „Recepturowe wędrówki po Europie. Belgia, część czwarta”).
Dopuszczone przez „Juniormed” stężenia ditranolu to 0,1%, 0,3%, 1,0% oraz 3,0%. Leki mają trwałość dwumiesięczną, pod warunkiem przechowywania w szczelnie zamknięte tubach aluminiowych, w temperaturze pokojowej i chroniąc od światła. Dawkowanie leku: raz dziennie, wyłącznie na zmienioną chorobowo skórę. Maść należy następnie zmyć, po upływie czasu ekspozycji, który zaleci lekarz. Oczywiście kurację zaczynać należy od stężeń niższych i stopniowo przechodzić do wyższych, w zależności od skuteczności i tolerancji. Receptariusz „Juniormed” przestrzega przy tym, że lek może silnie podrażniać zdrową skórę oraz błony śluzowe.
Austriackie pudry płynne
Znajdujemy w „Juniormed” także i „pudry płynne”. Omawiamy je w naszym cyklu już po raz trzeci, po węgierskich: „Suspensio zinci aquosa” i „Suspensio zinci aquosa sine boro” oraz holenderskich: „Lotio alba”, „Lotio alba spirituosa” i „Lotio alba spirituosa cum levomentholo 1%”. W Polsce znamy i wykonujemy najczęściej puder czteroskładnikowy, zawierający równe ilości tlenku cynku, talku, glicerolu 85% oraz wody. To powszechnie znana w całej Europie receptura, zgodna z tą przekazywaną przez „Farmakopeę Włoską” („Zinco ossido pasta cutanea”, syn. „Zinco all’acqua”). Austriacy dodali do tego składu etanol 96%. Oto „Zinkoxid-Schüttelpinselung”:
Zinci oxidum 20,0 cz.
Talcum 20,0 cz.
Glycerolum (85 per centum) 20,0 cz.
Ethanolum (96 per centum) 20,0 cz.
Aqua purificata 20,0 cz.
Austriackie wskazania terapeutyczne to m.in. alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, pokrzywka, świąd. Zawiesina „Zinkoxid-Schüttelpinselung” ma trzymiesięczną trwałość i – jak słusznie zastrzega receptariusz „Juniormed” – powinna być wydawana pacjentom w pojemnikach z szeroką „szyjką”, z adnotacją o konieczności zmieszania przed użyciem. Stosuje się ją 2-3 razy dziennie i pozostawia do wyschnięcia, unikając okolic oczu.
Drugi „puder płynny”, „Benzocain-Schüttelmixtur 5%”, zawiera oczywiście benzokainę:
Benzocainum 5,0 cz.
Zinci oxidum 7,5 cz.
Talcum 7,5 cz.
Ethanolum (96 per centum) 25,0 cz.
Glycerolum (85 per centum) 30,0 cz.
Aqua purificata 25,0 cz.
Lek ten receptariusz „Juniormed” zaleca używać na bolesne pęcherze w przebiegu ospy i półpaśca. Trwałość: dwa miesiące. Stosowanie: do trzech razy dziennie. Ze względu na zawartość benzokainy i ryzyko wystąpienia methemoglobinemii „Benzocain-Schüttelmixtur 5%” nie może być podawany dzieciom poniżej szóstego roku życia.
Zaproszenie do innych działów receptariusza „Juniormed”
Przyznajmy, że w czasie dzisiejszej „Recepturowej wędrówki” czuliśmy się jak w domu… Jednak leki, które omówimy w przyszłym tygodniu, zaskoczą wszystkich, przed nami bowiem ostatnie już działy receptariusza „Juniormed” z których dowiemy się, jakie surowce farmaceutyczne i leki recepturowe stosują Austriacy w schorzeniach m.in. układ pokarmowego, krążenia, oddechowego i nerwowego. Zapraszamy do lektury!
[1] Patrz więcej: Bilek M., Bilek J., Leki z apteki. Ethakridin-laktát roztok.
[2] Patrz więcej: Bilek M., Bilek J., Leki z apteki. Maść z kwasem salicylowym.