Cykl miesiączkowy u kobiet
Jedną z możliwych przyczyn odpowiedzialnych za doświadczanie objawów PMS i PMDD może być wyższa wrażliwość na fizjologicznie zmieniające się stężenie estrogenów i progesteronu. Wśród faz cyklu miesiączkowego można wyróżnić fazę folikularną (pęcherzykową), owulację oraz fazę lutealną.
Za pierwszy dzień cyklu miesiączkowego i początek fazy folikularnej uznaje się pierwszy dzień krwawienia menstruacyjnego. Podczas tej fazy, w odpowiedzi na działanie hormonu folikulotropowego (FSH) dochodzi do powiększenia pęcherzyków jajnikowych, zawierających komórki jajowe. Po kilku dniach, pęcherzyk dominujący powiększa się i zaczyna produkować estrogeny, które uwalniane są przy udziale hormonu luteinizującego (LH). Maksymalne stężenie estrogenów notuje się tuż przed owulacją, podczas której dochodzi do uwolnienia komórki jajowej, dzięki krótkotrwałemu i gwałtownemu wzrostowi LH i FSH. Pozostałości pęcherzyka, z którego została uwolniona komórka jajowa, tworzą ciałko żółte odpowiedzialne za produkcję progesteronu. W przypadku zapłodnienia, produkcja progesteronu odpowiedzialnego za utrzymanie ciąży nie ustaje. Kiedy jednak do zapłodnienia nie dojdzie, następuje degradacja ciałka żółtego w ciałko białawe oraz spadek stężenia estrogenu i progesteronu. Proliferująca błona endometrium, która przygotowywała się na przyjęcie zarodka złuszcza się i krwawi, rozpoczynając nowy cykl menstruacyjny. Objawy PMS pojawiają się na kilka dni przed rozpoczęciem nowego cyklu miesiączkowego, zapowiadając jego nadejście (Ryc. 2). Czytaj więcej: Co należy wiedzieć o testach ciążowych i owulacyjnych?
Etiologia PMS
Choć dokładne przyczyny występowania PMS i PMDD nie zostały do końca poznane, istnieje kilka prawdopodobnych teorii. Jedna z nich zakłada, że u części kobiet występują specyficzne predyspozycje genetyczne, warunkujące ich większą podatność na fizjologiczne cykliczne zmiany stężenia hormonów [3,11].
Ponadto przyjmuje się że w etiologii PMS i PMDD swoją rolę odrywa układ serotoninergiczny oraz GABA-ergiczny [9]. U kobiet doświadczających przykrych objawów PMS obserwuje się obniżone stężenie serotoniny we krwi, dzięki czemu zastosowanie w terapii PMS znalazły leki zwiększające jej poziom [10].
W patomechanizmie PMS i PMDD bierze również udział GABA (kwas γ-aminomasłowy), będący głównym neuroprzekaźnikiem hamującym w ośrodkowym układzie nerwowym. Zaobserwowano zmniejszenie jego stężenia w fazie lutealnej u kobiet zmagających się z PMDD [7,14].
Ponadto, przyczyną obrzęków i tymczasowego zwiększenia masy ciała na kilka dni przed miesiączką może być wzrost poziomu aldosteronu i aktywności reninowej osocza [11].
Rozpoznanie PMS i PMDD
Rozpoznanie PMS i PMDD opiera się głównie na podstawie wyników obserwacji własnych objawów przez kobietę. Diagnostyka PMS oparta jest na założeniach Amerykańskiego Towarzystwa Położników i Ginekologów (American College of Obstetricians and Gynecologists, ACOG) [1]. Kryteria diagnostyczne, konieczne do stwierdzenia PMS zostały przedstawione na Ryc. 3.
Rozpoznanie PMDD ułatwiają kryteria określone przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (American Psychiatric Association, APA) [2]. PMDD stwierdza się w przypadku występowania co najmniej 5 z 11 wymienionych niżej objawów (w tym przynajmniej 1 z pierwszych 4):
- Znaczące obniżenie nastroju i brak samoakceptacji;
- Nasilenie lęku i napięcia;
- Niestabilność afektywna (emocjonalna);
- Drażliwość i utrzymujący się gniew;
- Ograniczenie codziennych czynności życiowych i utrata zainteresowania nimi;
- Zmniejszenie koncentracji;
- Szybkie męczenie się;
- Zaburzenia odżywiania (przejadanie się, uczucie niepohamowanego głodu);
- Zaburzenia snu (nadmierna senność lub bezsenność);
- Uczucie przytłoczenia i braku kontroli;
- Objawy fizyczne: tkliwość piersi, bóle głowy, mięśni lub stawów, wzdęcia, obrzęki, przyrost masy ciała
Warto również zaznaczyć, że w celu prawidłowej diagnostyki zarówno PMS, jak i PMDD, należy wykluczyć występowanie innych schorzeń (m.in. schorzeń na tle psychicznym, zaburzeń hormonalnych czy chorób autoimmunologicznych). Ponadto, w celu ułatwienia kobietom obserwacji i śledzenia swoich symptomów, w Internecie dostępne są dzienniki nasilenia objawów PMS, z których można skorzystać, a zanotowane objawy pokazać lekarzowi. Czytaj więcej: Bóle brzucha – dlaczego nie powinniśmy ich ignorować?