Pyłek kwiatowy, czyli „pszczeli chleb”
Kolejnym ważnym produktem jest pyłek kwiatowy, czyli tzw. „pszczeli chleb”, który jest po prostu pyłkiem kwiatów (męskie komórki rozrodcze roślin), zebranym przez pszczoły i częściowo przetworzonym. Pszczoły zbieraczki przenoszą go do ula w zagłębieniach tylnych nóg w postaci tzw. „obnóży”, czyli grudek zwilżonych odrobiną nektaru lub miodu, z dodatkiem śliny.
Pszczelarze, podpatrując zwyczaje pszczół, zaczęli dopatrywać się w pyłku pszczelim wyjątkowych właściwości odżywczych. I rzeczywiście mieli rację – pyłek pszczeli ma szereg prozdrowotnych właściwości. Choć te niewielkie kuleczki wyglądają bardzo niepozornie, są skarbnicą cennych składników. Dotychczas wyodrębniono z niego ponad 250 różnych związków chemicznych, takich jak węglowodany, tłuszcze, białka, minerały (m.in. selen, żelazo, miedź, kobalt, mangan i cynk), witaminy, rutyna, olejki eteryczne, fitocydy, naturalne substancje o właściwościach przeciwbakteryjnych – inhibiny, hormony, enzymy, kwasy organiczne czy stymulatory wzrostu.
Niezwykłą moc pyłku można zobrazować poprzez porównanie, że w pyłku jest 20 razy więcej witaminy A niż w marchwi, a witamin z grupy B dwukrotnie więcej niż w mięsie czy wątrobie.
To dzięki tak bogatemu składowi poprawia on funkcjonowanie układu odpornościowego oraz ma silne działanie przeciwbakteryjne (udowodnione działanie na gronkowca złocistego) i grzybobójcze. Szczególnie zalecane jest spożywanie pyłku po ciężkich długotrwałych chorobach i kuracjach oraz po radioterapii i chemioterapii w celu wzmocnienia organizmu. Pyłek pszczeli najlepiej stosować w sytuacjach, gdy czujemy, że mamy obniżoną odporność. Szczególnie polecany jest w czasie wzmożonego wysiłku i w okresie jesienno-zimowym. Może okazać się również pomocny w stanach napięcia i wyczerpania nerwowego, nerwicach i innych problemach psychicznych. Dodatkowo odtruwa organizm z pozostałości leków, nikotyny czy nadmiernej ilości kofeiny. Jednak podobnie jak w przypadku miodu musimy pamiętać, że korzystne efekty przynosi jego regularne stosowanie.
Jeśli decydujemy się na zakup pyłku kwiatowego, powinniśmy zwróćmy uwagę na jego wygląd. Dobrej jakości, świeży pyłek powinien ładnie pachnieć, mieć słodko-gorzkawo-miodowy smak i postać drobnych kuleczek, a nie pyłu.
Profilaktycznie należy stosować pyłek kwiatowy raz dzienne, przed śniadaniem, w postaci jednej łyżeczki rozpuszczonej w herbacie lub w ciepłej wodzie. Taką „kurację pyłkową” należy stosować przez około 1-3 miesiące dwa razy do roku (jesienią i wiosną). Z kolei jeśli zależy nam na jego leczniczym działaniu, należy dawkę zwiększyć do 4-8 łyżeczek dziennie, przed posiłkami. Przyswajanie pyłku oraz jego działanie jest silniejsze, jeśli napoje te osłodzi się miodem!
Pierzga, czyli „pszczela kiszonka”
Zdecydowanie najmniej znanym, stąd też mało popularnym produktem, jest pierzga. Niesłusznie, gdyż przez dietetyków uważana jest za eliksir odżywczy. Jest tonaturalnie przetworzony przez pszczoły pyłek kwiatowy, który dodatkowo został wzbogacony wydzielinami organizmów pszczół i uległ fermentacji mlekowej – „pszczela kiszonka”. W ulu stanowi pokarm larw i młodych pszczół – to właśnie dzięki niemu pszczoły żyją dłużej.
Pierwsze smaki które poczujemy po spróbowaniu pierzgi to wyraźna kwaskowatość i żywiczy posmak, które po rozpuszczeniu zaczynają uwalniać słodycz pyłku i aromat kwiatów. Z racji tego, że w ulu jest ograniczona ilość pierzgi – jest to produkt droższy niż pyłek. Zawiera liczne witaminy (C, B1, B2, B6, kwas nikotynowy, kwas pantotenowy, kwas foliowy, biotynę, rutynę, inozytol i witaminę E), składniki mineralne (potas, magnez, wapń, sód, miedź, cynk, chrom, mangan, molibden, kobalt, krzem, selen, żelazo), polifenole, białka, węglowodany, tłuszcze i triterpeny. Składniki te mogą być częściowo przyswajane przez organizm ludzki i mogą być istotnym elementem diety (np. w okresie rekonwalescencji po radioterapii).
Należy jednak pamiętać iż pierzga nie jest tak bezpiecznym produktem pszczelim jak chociażby pyłek i podobnie jak mleczko pszczele, które powstaje z pierzgi, może zawierać związki dla człowieka toksyczne (np. mykotoksyny) lub wywołujące silne reakcje alergiczne. Pierzga jest pochodną pyłku i jest uznawana za produkt o silniejszym działaniu, stąd bywa podawana w mniejszych ilościach – z reguły jest to 1/3 dawki pyłku.
Propolis, czyli „kit pszczeli”
Popularnym i docenianym produktem pochodzącym z ula jest propolis czyli bogatoskładnikowy pszczeli kit, powstały z żywicy drzew, wzbogacony wydzieliną gruczołów ślinowych pszczół. W przeciwieństwie do miodu i pyłku pszczelego, nie posiada on wartości odżywczej, ale wyróżnia się wielokierunkowym działaniem biologicznym. Czytaj więcej: Propolis – pszczeli dar.
Propolis działa na cały organizm, wzmacniając jego odporność i właściwości regeneracyjne –przyśpiesza procesy gojenia i naprawy tkanek, jest skuteczny w przypadku oparzeń, odleżyn i odmrożeń. Działa przeciwbakteryjnie – zawiera aż 18 różnych substancji antybiotycznych. Może być używany przy przeziębieniu, paradontozie i licznych chorobach wewnętrznych. Można go stosować zarówno zewnętrznie jak i wewnętrznie. Dostępny jest bowiem w formie ekstraktu, kropli, nalewki, drażetek, roztworów, aerozoli, kremów, maści a także globulek i zastrzyków.
Wosk pszczeli
Najmniej wykorzystywanym w apiterapii produktem jest wosk pszczeli, który znajduje jednak zastosowanie w kosmetyce, farmacji (maści, kremy, pomadki) i protetyce stomatologicznej (pobieranie wycisków). Wosk pszczeli jest też najlepszym materiałem do produkcji świec, które gwarantując ujemną jonizację powietrza, zapewniają jego oczyszczanie (promieniowanie elektromagnetyczne, dym papierosowy) i powrót do zdrowia osobom cierpiącym na schorzenia układu oddechowego, krążeniowego i nerwowego.
Produkty pszczele – ryzyko uczuleń
Uwaga! Zanim jednak zastosujemy kurację przetworami pszczelimi, powinniśmy sprawdzić, czy nie jesteśmy na nie uczuleni. Jeśli w ciągu doby od przyjęcia pierwszej dawki nie pojawią się objawy typu katar, pokrzywka, biegunka lub inne, możemy je śmiało wprowadzić do swojej diety. Pyłek i pierzgę najlepiej wprowadzać do diety dziecka od 3 roku życia.
Podsumowanie
O odporność warto dbać cały rok, ale szczególnie teraz, gdy wielkimi krokami zbliża się sezon jesienno-zimowy, a wraz z nim wzrost liczby przeziębień, grypy oraz w obecnej pandemii – infekcji koronawirusem SARS-CoV-2. Najlepszym rozwiązaniem będzie powrót do tradycyjnych metod uodparniania oraz zdrowy styl życia (wyrabianie odpowiednich nawyków). W przypadku produktów pszczelich ułatwieniem jest możliwość ich samodzielnego przyrządzenia. Tak więc korzystajmy z nich na zdrowie!
Piśmiennictwo:
- Alvarez-Suarez J., Tulipani S., Romandini S., Bertoli E., Battino M.: Contribution of honey in nutri-tion and human health: A review. Mediterranean J. Nutr. Metabol., 2010, 3, 15-23.
- Bak B., Wilde J. Mleczko pszczele jako produkt dietetyczny i leczniczy. Biul. Nauk 2002;18.
- Bogdanow S. Nature and origin of the antibacterial substances in honey. Lebens.-Wiss. U.-Technol, 1997, 30, 748-753.
- Combarros-Fuertes P., Estevinho L.M., Dias L.G., Castro J.M., Tomás-Barberán F.A., Tornadijo M.E., Fresno-Baro J.M. Bioactive Components and Antioxidant and Antibacterial Activities of Different Varieties of Honey: A Screening Prior to Clinical Application. J. Agric. Food Chem., 2019, 67(2), 688-698.
- Gheldof N., Wang X.H., Engeseth N.J.: Identification and ąuantification of antioxidant components of honeys from various floral sources. J. Agric. Food Chem., 2002, 50, 5870-5877.
- Kedzia B., Holderna-Kedzia E.: Miód. Skład i właściwości biologiczne. Przeds. Wyd. Rzeczpospolita, Warszawa 2008.
- Kwakman P.H., Zaat, S.A. Antibacterial components of honey. IUBMB Life., 2012, 64(1), 48-55.
- Ossowski M., Nowakowicz-Debek B., Wlazlo L., Kasela M. Przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze właściwości miodu – badania wstępne J. Anim. Sci. Biol. Bioecon., 2018 36(4), 21-26.
- Paulus H.S. Kwakman, Sebastian A.J. Zaat, Antibacterial components of honey, „IUBMB life”, 64 (1), 2012, s. 48–55.
- Sato T. The nutraceutical benefit: Honey. Nutrition, 2000, 16, 468-469.
- Stojko A. Apiterapia cz. III – produkty pszczele wykorzystywane w apiterapii. Fitoterapia 2020, 18.
- Zujko M., Witkowska A., Lapinska A. Właściwości antyoksydacyjne miodów pszczelich. Brom. Chem. Toksyk., 2005, 38 (1), 7-11.
