Repozycjonowanie leków w walce z pandemią
Nowe globalne wyzwanie jakim jest pandemia COVID-19 sprawiło, że naukowcy z całego świata zaangażowali się w poszukiwanie leków skutecznych w walce z wirusem SARS-CoV-2. Poza próbami znalezienia nowych substancji, które sprawdziłyby się w tej roli, rozważane jest wykorzystanie już istniejących leków, pierwotnie przeznaczonych do leczenia innych schorzeń. W tym przypadku szczególnie pomocne mogą być komputerowe symulacje interakcji różnych leków z wirusem SARS-CoV-2. Badana była przede wszystkim ich potencjalna zdolność do hamowania replikacji SARS-CoV-2 poprzez celowanie w białko wirusowe – polimerazę RNA. Tego typu działanie, podobnie jak i w przypadku repozycjonowania innych leków pozwoliłoby na znaczne skrócenie czasu potrzebnego do wprowadzenia odpowiedniego leczenia, a co za tym idzie do uratowania wielu istnień ludzkich.
Używając powyższej metody, początkowo wytypowano – jako potencjalnie zdolne do hamowania replikacji wirusa – między innymi antybiotyk azytromycynę oraz stosowany w chemioterapii chłoniaka pralatreksat. Wśród innych propozycji pojawiły się leki przeciwwirusowe i przeciwmalaryczne, takie jak: chlorochina, hydroksychlorochina, lopinawir, rytonawir, remdesiwir, fawipirawir; immunosupresyjne – tocilizumab, przeciwalergiczne – ebastyna, a nawet przeciwdepresyjne – fluwoksamina.
Jednak, by móc mówić o ich skuteczności wymagane jest przeprowadzenie rygorystycznych badań klinicznych, szczególnie, że zastosowanie części z nich jest uznawane za kontrowersyjne, np. pralatreksat wywołuje znaczące skutki uboczne i jest stosowany wyłącznie u osób z chłoniakiem terminalnym, który nie poddają się innej terapii.
Dzisiaj już wiemy, że nie wszystkie kandydatury przetrwały próbę czasu. Wyniki najnowszych badań uzasadniają we wczesnych stadiach COVID-19 użycie molnupirawiru lub kasiriwimabu/imdewimabu, a w stadium trzecim – baricytynibu. Zaprzestano natomiast rekomendowania do stosowania w COVID-19 leków takich jak: lopinawir/rytonawir, chlorochina, hydrochlorochina, azytromycyna, fawipirawir, amantadyna, oseltamiwir czy iwermektyna. Miejmy nadzieję, że już w niedalekiej przyszłości, wraz z nowymi wynikami kolejnych badań klinicznych, wyklarują się aktualne wytyczne.
Czytaj także: Powstało konsorcjum CARE – inicjatywa na rzecz opracowania terapii w leczeniu COVID-19.
Podsumowanie
Repozycjonowanie stało się przedmiotem ogromnego zainteresowania firm farmaceutycznych, ze względu na mniejsze koszty i ryzyko niepowodzenia, niż projektowanie leków de novo. W tym celu, obok uznanych metod eksperymentalnych, powszechnie wykorzystuje się komputerowe metody obliczeniowe (QSAR), elektroniczną dokumentację medyczną (EHRs), bazującą na przeprowadzonych już badaniach klinicznych a także zdobywane w codziennej praktyce klinicznej doświadczenie lekarzy. Działania te zaowocowały jak do tej pory sporą liczbą nowych rejestracji dla znanych substancji leczniczych, a prowadzone badania kliniczne przynoszą coraz to nowe informacje i wskazówki dotyczące wielu innych potencjalnych zastosowań leków.
Piśmiennictwo:
- Fajkis N., Kołaczkowski M., Marcinkowska M. Strategia repozycjonowania czyli nowe zastosowanie dla starych leków, Wiadomości Chemiczne 2018, 72, 11-12:907-931
- Cieślikowski W. Rola sildenafilu w leczeniu zaburzeń wzwodu, Przegląd Urologiczny 2013/5 (81),http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2498
- Herman A.M. A New Journal for the Drug Repurposing Community, https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/drrr.2014.0002
- Jourdan J.P., Bureau R., Rochais C., Dallemagne P. Drug repositioning: a brief overview. J Pharm Pharmacol. 2020 Sep;72(9):1145-1151. doi: 10.1111/jphp.13273. Epub 2020 Apr 17. PMID: 32301512; PMCID: PMC7262062.
- Xue H., Li J., Xie H., Wang Y. Review of Drug Repositioning Approaches and Resources. Int J Biol Sci. 2018 Jul 13;14(10):1232-1244. doi: 10.7150/ijbs.24612. PMID: 30123072; PMCID: PMC6097480.
- Pushpakom S., Iorio F., Eyers P.A., Escott K.J., Hopper S., Wells A., Doig A., Guilliams T., Latimer J., McNamee C., Norris A., Sanseau P., Cavalla D., Pirmohamed M. Drug repurposing: progress, challenges and recommendations. Nat Rev Drug Discov. 2019 Jan;18(1):41-58. doi: 10.1038/nrd.2018.168. Epub 2018 Oct 12. PMID: 30310233.