„Klęczy pod figurą, a diabła ma za skórą” – to potoczne powiedzenie mocno wpisane w polską świadomość zawdzięczamy farmaceucie Władysławowi Ludwikowi Anczycowi. Sam Anczyc znany jest jako poeta, dramatopisarz, wydawca, tłumacz i działacz ludowy.
Występował pod pseudonimami literackimi Kazimierz Góralczyk i W. A. Lassota, jest autorem takich pieśni jak Marsz strzelców („Hej strzelcy wraz”). Urodził się w 1823 roku w Wilnie, ale od 1826 roku mieszkał w Krakowie, gdzie uczył się w Gimnazjum św. Anny. W 1841 roku zdał maturę i rozpoczął studia farmaceutyczne. W 1846 roku wziął udział w rewolucji krakowskiej, w wyniku czego został uwięziony na przeszło rok.
Tytuł magistra farmacji uzyskał w 1847 roku i przez dwa lata pracował jako adiunkt przy Katedrze Chemii i Farmacji UJ w Krakowie. Debiutował wówczas jako poeta patriotycznymi wierszami. Jego dramatopisarskim debiutem była jednoaktowa komedia „Biurokracja, czyli młockarnia wiedeńska”, której premiera odbyła się w Krakowie w 1848 roku. W latach 1850 Anczyc stał się popularny dzięki obrazkom ludowym: Chłopi arystokraci, Łobzowianie, Flisacy, Błażek opętany.
„Klęczą pod figurą, a diabła mają za skórą”
Prywatnie założył rodzinę i chcąc zapewnić jej dostatek, wystąpił do Gremium Aptekarzy Krakowskich o możliwość otwarcia apteki. Gremium zapamiętało jednak krytykę z jaką Anczyc odniósł się do ich funkcjonowania i odmówiło mu zgody. Prośba ponawiana była kilkakrotnie i tyleż razy odrzucana. Zniecierpliwiony i rozgoryczony Anczyc, znamiennymi słowami: „Klęczą pod figurą, a diabła mają za skórą” pogrzebał plany o własnej aptece. Porzucił też drogę naukową w dziedzinie farmacji dla prac literackich. W latach 1858-67 przebywał w Warszawie, gdzie w latach 1861-66 redagował „Kmiotka”, w latach 1865-66 „Przyjaciela Dzieci”, a w latach 1859–63 kalendarze Józefa Ungra oraz współpracował z czasopismami i z Encyklopedią Powszechną Samuela Orgelbranda.
Twórczość patriotryczna
Z patriotycznej poezji Anczyca dużą popularność zdobyły wiersz o Edwardzie Dembowskim „Emisariusz” (1848 r.), poemat „Tyrteusz” (1861 r.) i „Śpiew Kmieci Polskich” ze zbioru Pieśni zbudzonych (powstałych w 1863, a ogłoszonych 1908 r.). Z twórczości dramatycznej najbardziej znany jest „Kościuszko pod Racławicami” (1881 r.). Utwór ten, podobnie jak obrazki dramatyczne o tematyce ludowej („Chłopi arystokraci” – 1849 r., „Łobzowianie” – 1854 r., „Flisacy” – 1855 r., „Błażek opętany” – 1856 r.), propaguje solidaryzm narodowy i konserwatywne koncepcje w kwestii chłopskiej.
Od niewielkiej drukarni do poważnego zakładu
Anczyc w 1875 r. zakupił niewielką drukarnię, którą przekształcił w poważny zakład, znany z wysokiego poziomu sztuki drukarskiej, a rozbudowany następnie przez syna Wacława Zygmunta. Dla ludu i dzieci – obok elementarzy i książeczek dla początkujących czytelników – wydał m.in. „Dzieje Polski” w 24 obrazkach (1863 r., miały one wielokrotne wznowienia) oraz przekłady i przeróbki: „Przypadków Robinsona” Kruzoe Daniela Defoe (1868 r.) czy „Ducha puszczy” Robert Montgomery’ego Birda (1872 r.). Obarczony koniecznością utrzymania licznej rodziny, poszukiwał też nowych źródeł dochodu. Z pomocą przyszła mu wiedza zdobyta na studiach farmaceutycznych. Otworzył pierwszą na terenie Polski fabrykę octu.
