Co się składa na dossier rejestracyjne?
Aby rozpocząć procedurę oceniającą, bez względu na sposób ścieżki rejestracji, konieczne jest złożenie do odpowiednich organów oceniających wniosku rejestracyjnego wraz z wymaganymi załącznikami, tzw. dossier rejestracyjne. Składa się ono z dokumentacji naukowej oraz administracyjnej uwzględniającej różnego rodzaju dokumenty formalne. Format dokumentacji jest ujednolicony i stanowi on tzw. Wspólny Dokument Techniczny CTD, który składa się z pięciu modułów:
- Moduł 1 zawiera m.in. wniosek, dokumenty formalne, do których należy m.in. zezwolenie na wytwarzanie, druki informacyjne produktu leczniczego (m.in. charakterystyka produktu leczniczego, ulotka dla pacjenta) oraz streszczenie opisu systemu monitorowania działań niepożądanych produktów leczniczych (PSMF);
- Moduł 2 zawiera ogólne podsumowanie jakości produktu leczniczego, przegląd i streszczenie dostępnych danych nieklinicznych oraz danych klinicznych;
- Moduł 3 zawiera pełną dokumentację dotyczącą jakości produktu leczniczego, w tym procesu wytwarzania substancji czynnej, etapów kontroli produktu, zakresu kontroli, metod badań, materiałów wyjściowych oraz substancji pomocniczych;
- Moduł 4 zawiera wyniki badań nieklinicznych oraz związaną z nimi literaturę;
- Moduł 5 zawiera wyniki badań klinicznych, związaną z nimi literaturę.
Jak długo trwa ocena wniosku rejestracyjnego?
Czas trwania oceny wniosku wraz ze złożoną dokumentacją jest różny w zależności od procedury, którą podmiot odpowiedzialny zamierza uzyskać pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. Procedura wzajemnego uznania, czyli wtedy gdy dany produkt leczniczy uzyskał już pozwolenie na dopuszczenie do obrotu w jednym z państw członkowskich UE, trwa 90 dni.
Na podstawie raportu oceniającego, który został już przygotowany przez kraj referencyjny, podmiot odpowiedzialny składa wniosek rejestracyjny do krajów zaineresowanych. W ciągu tych 90 dni kraj zainteresowany sprawdza raport oceniający oraz przygotowane przez podmiot odpowiedzialny druki informacyjne przetłumaczone na język danego kraju. Po uzyskaniu pozytywnej oceny w ciągu 30 dni wydawana jest decyzja o dopuszczeniu do obrotu w danym kraju.
Proces dopuszczenia do obrotu w procedurze narodowej, jak i w procedurze zdecentralizowanej trwa 210 dni. W przypadku procedury DCP, po złożeniu przez podmiot odpowiedzialny wniosku wraz z dokumentacją w państwie referencyjnym i w krajach zainteresowanych, w ciągu tych 210 dni państwo referencyjne przygotowuje raport oceniający, który jest przesyłany do państw zainteresowanych wraz z drukami informacyjnymi przetłumaczonymi na język obowiązujący w danym kraju i wydawana jest pozytywna opinia krajów zainteresowanych. Po zakończeniu tego etapu kraje, które w niej uczestniczą (referencyjny oraz zainteresowane), mają 30 dni na wydanie krajowej decyzji o dopuszczeniu do obrotu.
W procedurze narodowej czas ten wynosi dokładnie tyle samo, z tym, że cała procedura oceny odbywa się w jednym kraju (np. w Polsce przez URPL). W przypadku procedury centralnej czas potrzebny do oceny złożonej dokumentacji przez CHMP przy EMA, który wydaje opinię naukową, wynosi również 210 dni. W ciągu kolejnych 67 dni przygotowana opinia trafia do Komisji Europejskiej (KE), która przygotowuje projekt decyzji. Po konsultacji z krajami Unii Europejskiej, KE wydaje pozwolenie na dopuszczenie do obrotu, które obowiązuje w całej UE oraz krajach EFTA.
Kiedy procedura rejestracyjna może się przeciągnąć?
Podane czasy dla poszczególnych rejestracji dotyczą tylko i wyłącznie sytuacji, gdzie oceniające urzędy/agencje nie mają uwag, pytań lub nie wystąpiły żadne niejasności związane z przedstawioną dokumentacją. W momencie, gdy eksperci analizujący przedstawioną dokumentację, wskażą na jakiekolwiek braki lub nieścisłości w dokumentacji rejestracyjnej, podmiot odpowiedzialny jest zobligowany do rozwiązania problemu i dostarczenia niezbędnych uzupełnień i wyjaśnień w wyznaczonych terminach.
W przypadku takich zapytań występują okresy zawieszenia, tzw. clock time sprawiając, że procedura rejestracji zostanie wydłużona o czas potrzebny do udzielenia przez firmę odpowiedzi. W praktyce oznacza to, że cały proces rejestracji wynosi najczęściej około 2 lat.
W związku z tym, w standardowych warunkach dostępność leku oryginalnego zawierającego nową, dotąd nieznaną cząsteczkę to czas nie tylko potrzebny do przeprowadzenia wszystkich badań przedklinicznych (2-5 lat) oraz klinicznych (około 4-8 lat), ale również kolejne 2 lata potrzebne na ocenę zebranych i przedstawionych dowodów. Oznacza to, że oprócz czasu potrzebnego do przeprowadzenia wszystkich badań jakościowych, przedklinicznych i klinicznych należy doliczyć czas, podczas którego urząd oceniający zapozna się z przedstawioną dokumentacją i na jej podstawie wyda pozwolenie na dopuszczenie do obrotu bądź wezwie podmiot ubiegający się o pozwolenie do przedłożenia niezbędnych uzupełnień.
W jakich sytuacjach można przyspieszyć procedurę rejestracyjną?
Czy w związku z tym, w sytuacjach nadzwyczajnych, kiedy cały świat oczekuje, aby lek był dostępny jak najszybciej, procedowanie w trybie standardowym byłoby racjonalne? Rok 2020 był rokiem pod znakiem wirusa SARS-CoV-2 i tego, jak wpłynął na życie mieszkańców całego świata. Od momentu ogłoszenia w marcu 2020 roku pandemii, cały świat czeka z niecierpliwością na powstrzymanie rozprzestrzeniającego się w szaleńczym tempie wirusa i powrotu do znanej nam normalności.
Szczepionki przeciwko COVID-19, tak jak wszystkie produkty lecznicze, aby mogły być dostępne, muszą uzyskać pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. Aby je zdobyć muszą przedstawić wyniki badań jakościowych, przedklinicznych oraz klinicznych w zakresie wystarczającym, aby wykazać odpowiednią jakość, skuteczność i bezpieczeństwo. Należy pamiętać, że wymagania dotyczące rejestracji szczepionek są niezwykle rygorystyczne, ponieważ należą one do najbardziej złożonej grupy produktów, czyli leków biologicznych.
Na czym polega procedura rolling review?
Procedura „rolling review” to narzędzie regulacyjne, jakim dysponuje Europejska Agencja Leków, czyli organ odpowiedzialny za ocenę dostarczonych przez podmiot odpowiedzialny danych złożonych wraz z wnioskiem rejestracyjnym leku, który ubiega się o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. Zgodnie z przedstawionymi powyżej wymaganiami dotyczącym procedury rejestracji szczepionek, jak również produktów leczniczych, których obecność na rynku jest w interesie zdrowia publicznego, muszą być one rejestrowane centralnie.
Poza odgórnie obowiązującymi wskazaniami do stosowania tej procedury, sam fakt, że wystarczy jedno pozwolenie, aby dany lek – w tym przypadku szczepionka – był dostępny we wszystkich krajach UE i EFTA jednocześnie, jest najbardziej optymalną drogą rejestracji.
Procedura „rolling review” jest stosowana przez EMA w celu przyspieszenia procesu oceny dokumentacji dla szczepionki w warunkach zagrożenia zdrowia publicznego. W sytuacjach standardowych, wszystkie dane dotyczące skuteczności, bezpieczeństwa i jakości leku oraz wszystkie wymagane dokumenty muszą być złożone wraz z formalnym wnioskiem o wydanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w chwili rozpoczęcia oceny. W przypadku procedury „rolling review” CHMP powołuje osoby, które odpowiedzialne są za przeprowadzanie stopniowej oceny dostarczanych sukcesywnie przez firmę danych, z trwających obecnie badań.