Ziemia jest stale narażona na promieniowanie emitowane przez Słońce. Bez niego życie nie było by możliwe. Ma ono jednak także wpływ na zdrowie ludzi. W szczególny sposób działa na skórę. Co warto wiedzieć na temat nowoczesnej fotoprotekcji?
Od czego zależy natężenie promieniowania słonecznego?
Emitowane jest promieniowanie obejmujące 3 zakresy: światło widzialne, promieniowanie podczerwone (IR) i promieniowanie ultrafioletowe (UV). Najsilniejsze docierające na Ziemię promieniowanie obserwuje się w miesiącach letnich, między godziną 10:00 a 17:00. Wtedy to właśnie promienie Słońca padają prostopadle na Ziemię.
Innym czynnikiem silnie wpływającym na intensywność promieniowania jest stopień zanieczyszczenia powietrza, który stale wzrastając przyczynia się do pogarszania jakości warstwy ozonowej, stanowiącej naturalną barierę przed promieniowaniem ultrafioletowym.
Charakterystyka promieniowania UV
Promieniowanie ultrafioletowe charakteryzuje się krótszą od światła widzialnego długością fali oraz tym że jest niewidoczne dla ludzkiego oka. Ze względu na skutki biologiczne jakie wywiera oraz w zależności od długości fali promieniowanie UV podzielono na trzy główne grupy:
- UVA – długość fali 320-400 nm
- UVB – długość fali 280-320 nm
- UVC – długość fali 100-280 nm
Promieniowanie UVC
Najbardziej niebezpieczne jest promieniowanie UVC, jednak jest ono w całości pochłaniane przez warstwę ozonową. Ma ono najkrótszą długość fali i największą energię, a przez to posiada silne właściwości mutagenne. Ponadto charakteryzuje się działaniem bakteriostatycznym i bakteriobójczym, co znalazło zastosowanie przy produkcji lamp biobójczych.
Promieniowanie UVB
Promieniowanie UVB natomiast, stanowi 5% całego widma UV, które dociera na Ziemię. Również posiada stosunkowo wysoką energię własną oraz przyczynić się może do powstawania silnego rumienia. To właśnie ono odpowiada za najważniejsze efekty biologiczne – oparzenia słoneczne, przebarwienia słoneczne, syntezę witaminy D3 i kancerogenezę.
Promieniowanie UVB jest absorbowane przez chromofory w rogowej warstwie skóry. Dodatkowo może uszkadzać DNA komórkowe, co skutkuje tworzeniem dimerów pirymidynowych i zaburzeniem mechanizmów naprawczych, prowadząc do powstawania mutacji wewnątrzkomórkowych. Reakcje wywoływane przez promieniowanie UVB są natychmiastowe i zachodzą w wyniku uwolnienia mediatorów prozapalnych (histaminy, serotoniny i prostaglandyny), co z kolei skutkuje rozszerzeniem naczyń włosowatych w skórze, rozwojem rumienia i nierzadko obrzęku.
Promieniowanie UVA
Promieniowanie UVA stanowi 95% całości promieniowania jakie dociera na Ziemię i pomimo swojej niskiej energii jest w stanie przenikać przez chmury i szyby. W odróżnieniu do promieniowania UVB jego intensywność nie jest zależna od pory dnia lub roku. UVA wnika w głębsze warstwy skóry właściwej, zaburzając normalne funkcjonowanie komórek, a także oddziałując na naczynia krwionośne i włókna kolagenowe.
Dodatkowo ma pośredni wpływ na DNA komórkowe poprzez generowanie wolnych rodników tlenowych. Są to tzw. „reakcje opóźnione”, z którymi związane jest destrukcyjne działanie reaktywnych form tlenu na strukturę białek i kwasów nukleinowych. Zmiany w strukturze kolagenu i elastyny prowadzą do przedwczesnego starzenia się skóry. Promieniowanie UVA odgrywa także znaczącą rolę w reakcjach fototoksycznych i fotoalergicznych, które mogą prowadzić do immunosupresji lub karcenogenezy.
