Leki w nadwadze i otyłości – jakie i dla kogo?

Opieka nad pacjentem redukującym masę ciała. Na co jeszcze zwrócić uwagę?

Zarówno leki redukujące masę ciała, jak i leczenie chirurgiczne, nigdy nie powinny być stosowane jako jedyna interwencja w leczeniu nadwagi czy otyłości, ale jako dodatek do terapii zmieniającej styl życia. Metody te nigdy nie zastąpią zmiany sposobu odżywiania i aktywności fizycznej, a stanowią jedynie ich uzupełnienie.

Otyłość. to choroba przewlekła, bez tendencji do samoistnego ustępowania i charakteryzująca się nawrotami, dlatego musi być leczona przez całe życie. Redukcja masy ciała, zwłaszcza jeśli zachodzi w szybkim tempie, może wymagać dodatkowych interwencji lekarskich. Zrzucenie kilku kilogramów najczęściej pociąga za sobą poprawę parametrów metabolicznych, dlatego np. u cukrzyków, w trakcie leczenia otyłości może zaistnieć konieczność zmniejszenia dawki leków przeciwcukrzycowych. Utracie masy ciała może towarzyszyć również poprawa ciśnienia krwi oraz stężenia cholesterolu, co również może wymagać modyfikacji dawki, a niekiedy nawet odstawienia leku. Z tego względu leczenie otyłości wymaga nie tylko dyscypliny w diecie czy aktywności fizycznej, ale także w monitorowaniu parametrów takich jak ciśnienie krwi czy stężenia glukozy. Pacjenci stosujący leki zmniejszające masę ciała powinni być pod regularną kontrolą lekarza.

Leki ziołowe, suplementy i metformina w otyłości

Pomimo ogromnej popularności i „agresywnego” marketingu suplementów diety, które mają pomóc przy redukcji masy ciała, nie ma wystarczających dowodów uzasadniających ich stosowanie w przypadku otyłości. Wyniki pojedynczych badań wskazują jedynie, że zastosowanie preparatów błonnika zawierających włókna rozpuszczalne i nierozpuszczalne może poprawiać efekty niefarmakologicznego leczenia otyłości.

Pacjentom otyłym towarzyszy bardzo często stan przedcukrzycowy. W obecnych czasach, poza zaleceniem zmiany nawyków żywieniowych i zwiększeniem aktywności fizycznej, u takich pacjentów coraz częściej zalecana jest metformina. Zastosowanie tego leku w dawce początkowej 500 mg, a następnie 850 mg 2 razy dziennie jako uzupełnienie strategii modyfikacji stylu życia powinno się rozważyć u osób u których występują: otyłość II stopnia (BMI ≥35 kg/m²), cukrzyca w wywiadzie rodzinnym, zwiększone stężenie w surowicy TG (przeciwciała przeciwtarczycowe), zmniejszone stężenie HDL, nadciśnienie tętnicze, PCOS (zespół policystycznych jajników).

Korzyści, jakie pacjent może odnieść z zastosowania metforminy w stanach przedcukrzycowych, poza poprawą parametrów metabolicznych i ułatwieniem redukcji masy ciała, to również zmniejszenie stężenia androgenów oraz zwiększenie częstości cykli owulacyjnych i wzrost płodności. Metformina, poprawiając insulinowrażliwość i zmniejszając hiperinsulinemię, może zapobiegać również rozwojowi nowotworów, szczególnie raka sutka i jelita grubego.

Czytaj także: Otyłość i nadwaga problemami zdrowia publicznego.

Leki sprzyjające przyrostowi masy ciała

Niektóre leki wpływają na ośrodkowe mechanizmy regulacji sytości i głodu w odwrotny sposób – zwiększając przyjmowanie pokarmów, co sprzyja przyrostowi masy ciała. Do takich leków zaliczamy m.in.

• neuroleptyki: pochodne fenotiazyny (promazyna, chloropromazyna) i butyrofenonu (droperydol, haloperydol),
• leki przeciwdepresyjne: amitryptylina, imipramina, dezipramina, doksepina, amoksapina, trazodon, sole litu,
• leki przeciwpadaczkowe: pochodne kwasu walproinowego, karbamazepina,
• leki uspokajające: diazepam,
• hormony steroidowe: glikokortykosteroidy, progestageny,
• cyproheptadyna, stosowana w leczeniu chorób alergicznych i anoreksji,

Wśród innych leków, które mogą zwiększać masę ciała, wymienia się te pobudzające proces lipogenezy i hamujące proces termogenezy:

• β-blokery, szczególnie starszej generacji: metoprolol, atenolol, w mniejszym stopniu karwedilol,
• insulina i pochodne sulfonylomocznika.

Piśmiennictwo:

1. Brończyk-Puzoń A., Nowak J., Koszowska A., Dittfeld A., Dziąbek E. Algorytm leczenia otyłości. Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 5, 211–216
2. Astrup A., Rössner S., Van Gaal L. i wsp.;NN8022–1807 Study Group. Effects of liraglutide in the treatment of obesity: a randomised, double-blind, placebo-controlled study. Lancet 2009; 374: 1606–1616.
3. Olszanecka‑Glinianowicz M. i wsp. Zasady postępowania w nadwadze i otyłości w praktyce lekarza rodzinnego. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością. Lekarz Rodzinny. Wydanie specjalne 2017; 3 (1-52).
4. Kusz-Rynkun A., Walicka M., Marcinowska-Suchowierska E. Farmakologiczne leczenie otyłości. Postępy Nauk Medycznych 2013; 26 (5): 44-48.