Kamienie wapniowe
Zdecydowana większość kamieni wapniowych składa się ze szczawianu wapnia bądź szczawianu i fosforanu wapnia. Do czynników sprzyjających powstawaniu tego rodzaju kamieni możemy zaliczyć hiperkalciurię (stan charakteryzujący się zwiększonym wydalaniem wapnia z moczem) oraz hipocytraturię, związaną z wydalaniem cytrynianów z moczem na określonym poziomie.
Hiperkalciuria często pojawia się w przypadku chorób powiązanych z hiperkalcemią. Do tej grupy schorzeń możemy zaliczyć między innymi pierwotną nadczynność przytarczyc, sarkoidozę, nowotwory, czy też nadmiar witaminy D. Hiperoksaluria (stan cechujący się przewlekle zwiększonym wydalaniem szczawianu wraz z moczem) także zaliczany jest do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia kamieni ze szczawianem wapnia. Do wspomnianego stanu może dojść w przypadku przewlekłych chorób jelita cienkiego bądź zaburzeń genetycznych powiązanych z metabolizmem szczawianów [2, 5].
Rola diety w procesie powstawania kamieni ze szczawianem wapnia
Dieta bogata w szczawiany może również pełnić istotną rolę w procesie powstawania kamieni nerkowych. Produkty żywnościowe takie jak szpinak, rabarbar lub buraki zawierają w swoim składzie stosunkowo duże ilości szczawianów i mogą sprzyjać ich tworzeniu. Wysokie dawki witaminy C także mogą wpływać na powstawanie kamieni ze szczawianem wapnia. Warto również zwrócić uwagę na zawartość wapnia w naszej diecie, który w świetle przewodu pokarmowego odpowiedzialny jest za wiązanie szczawianów. Ograniczenie przyjmowania produktów bogatych w wapń może skutkować zwiększonym wchłanianiem szczawianów, co w efekcie będzie prowadzić do jego zwiększonego wydalania wraz z moczem [2, 6].
Czytaj także: Kwas szczawiowy.
Kamienie z kwasu moczowego
Kamienie nerkowe zbudowane wyłącznie z kwasu moczowego są prawie niewidoczne na zdjęciach rentgenowskich, widoczne są natomiast podczas badania ultrasonograficznego oraz tomografii komputerowej. Ryzyko ich powstania występuje u osób z hiperurykozurią (zwiększone wydalanie kwasu moczowego wraz z moczem). Pacjenci z dną moczanową narażeni są na zwiększone ryzyko wystąpienia u nich kamieni z kwasu moczowego. Natomiast dieta bogata w białko zwierzęce – z uwagi na dużą zawartość puryn – może również wpływać na zwiększenie ryzyka tworzenia się omawianego rodzaju kamieni [2, 7].
Jak postępować w przypadku kamieni z kwasu moczowego?
Leczenie przyczynowe osób z kamieniami z kwasu moczowego obejmuje zwiększenie objętości moczu u wspomnianych pacjentów, alkalizację moczu (zalecane pH > 6,0) za pomocą odpowiedniej diety bądź cytrynianu potasu oraz zmniejszenie wydalania kwasu moczowego. W celu zmniejszenia hiperurykemii (zbyt wysokiego poziomu kwasu moczowego we krwi) można zastosować leczenie z wykorzystaniem allopurynolu [8, 9].
Oczekuje się, że dieta wegetariańska, bogata w warzywa oraz owoce, może sprzyjać podniesieniu pH moczu, co z kolei wiąże się z możliwością zapobiegania powstawania omawianych kamieni. Ograniczenie spożywania białka zwierzęcego również może sprzyjać alkalizacji moczu, ale i także przekłada się na zmniejszenie przyjmowania przez pacjenta puryn [8].
Kamienie struwitowe
U pacjentów z kamieniami struwitowymi, którzy nie zostali poddani opiece lekarskiej i odpowiedniemu leczeniu, istnieje ryzyko występowania nawracających zakażeń dróg moczowych, męczącego bólu w boku, krwiomoczu czy też odmiedniczkowego zapalenia nerek. Kamienie struwitowe mogą stanowić również przyczynę różnych istotnych powikłań takich jak np. roponercze. Leczenie ich obejmuje przede wszystkim usunięcie istniejących już kamieni – jeśli jest to możliwe – oraz podjęcie starań mających na celu zapobiegnięcie nawrotowi ich powstawania [10].
Powstawanie kamieni struwitowych
W przypadku kamieni struwitowych przypuszcza się, że ich powstawaniu sprzyja obecność bakterii wytwarzających ureazę, które mogą powodować zakażenie układu moczowego. Ureaza bierze udział w rozkładzie mocznika na amoniak oraz dwutlenek węgla, co wpływa na znaczną alkalizację moczu. Podwyższone pH moczu sprzyja krystalizacji fosforanu magnezowo-amonowego [11].
Zaobserwowano, że ten rodzaj kamieni częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Istnieje również wyższe ryzyko ich wystąpienia u pacjentów w podeszłym wieku, zmagających się z nadciśnieniem, infekcjami dróg moczowych, gorączką, neurogennym pęcherzem, cukrzycą oraz z cewnikiem założonym na stałe [11, 12].
Leczenie pacjentów z kamieniami struwitowymi
Zmiana diety na ogół nie wykazuje się wysoką skutecznością w przypadku rozpuszczania kamieni struwitowych. Pacjentom z kamieniami struwitowymi zaleca się wdrożenie terapii wykorzystującej antybiotyki zgodnie z antybiogramem. Leczenie obejmuje również usunięcie złogów za pomocą litotrypsji pozaustrojowej [12].
Czytaj także: Dieta w wybranych schorzeniach układu moczowego.