Interakcje metotreksatu z innymi lekami
Terapia metotreksatem niesie za sobą nie tylko ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, ale również powoduje możliwość pojawienia się interakcji przy jednoczesnym stosowaniu z innymi lekami. Interakcje międzylekowe mogą prowadzić zarówno do nasilenia działań toksycznych leku, ale również do osłabienia jego skuteczności. W obu przypadkach osiągnięcie sukcesu terapeutycznego jest zagrożone [4-7].
Antagonizm z kwasem foliowym
Metotreksat kompetycyjnie konkuruje w kwasem foliowym podczas procesu czynnego transportu przez błonę komórkową. W praktyce klinicznej oznacza to, że jednoczesne stosowanie metotreksatu i kwasu foliowego prowadzi do osłabienia działania farmakologicznego metotreksatu i ryzyka osiągnięcia niewystarczającego efektu terapeutycznego. Niekiedy jednak, w terapii chorób o podłożu zapalnym, mimo obecności interakcji celowo stosuje się suplementację kwasu foliowego, monitorując skuteczność leczenia.
Zwiększenie toksyczności metotreksatu przy jednoczesnym stosowaniu leków wypierających go z wiązania z białkami osocza
Leki mogą być transportowane we krwi człowieka w postaci wolnej, bądź w postaci związanej z białkami osocza. Aktywną postacią leku jest zawsze postać wolna, natomiast postać związaną z białkami osocza uznaje się za nieaktywną farmakologicznie. Znając współczynnik wiązania danego leku z białkami osocza określa się jego dawkę, która musi zostać zastosowana, by odpowiednia ilość leku mogła pozostać w aktywnej postaci wolnej.
Sytuacja zmienia się jednak, gdy w krwioobiegu znajdzie się inny lek, który ma wyższe powinowactwo do białek osocza. Wypiera on wtedy lek o mniejszym powinowactwie do białek osocza z takiego połączenia, co skutkuje zwiększeniem stężenia jego aktywnej wolnej postaci w osoczu. Wiąże się to z nasileniem działania takiego leku, co bezpośrednio skutkuje zwiększeniem jego toksyczności.
Metotreksat w 50% wiąże się z białkami osocza, a do leków, które mogą go z tych połączeń wypierać i zwiększać jego toksyczność należą: salicylany, sulfonamidy, fenytoina, tetracykliny, doustne środki antykoncepcyjne, doustne leki przeciwcukrzycowe czy penicyliny. Równoczesne stosowanie tych leków z metotreksatem jest przeciwwskazane, a wśród najczęściej występujących działań niepożądanych występujących przy takim połączeniu wymienia się działanie toksyczne na układ krwiotwórczy i pokarmowy.
Zwiększenie toksyczności metotreksatu przy jednoczesnym stosowaniu NLPZ
Jednoczesne stosowanie leków z grupy NLPZ i wysokich dawek metotreksatu, jak również stosowanie NLPZ przed podaniem wysokich dawek metotreksatu jest przeciwwskazane. Związane jest to z możliwością nasilenia działania toksycznego metotreksatu przez NLPZ, co dodatkowo jest potęgowane jest przez fakt, że część NLPZ, reprezentowana przez pochodne kwasu salicylowego, może wypierać metotreksat z połączeń z białkami, co zostało opisane powyżej.
Jednoczesne stosowanie NLPZ z niskimi dawkami metotreksatu jest możliwe, należy jednak zachować szczególną ostrożność. Interakcje metotreksatu z lekami z grupy NLPZ mają szczególne znaczenie dla osób cierpiących z powodu chorób zapalnych, u których stosowanie obu leków może mieć pozytywny skutek terapeutyczny.
Zmniejszenie skuteczności metotreksatu przez leki sterydowe
Kortykosteroidy mogą zmniejszać skuteczność działania metotreksatu. Dodatkowo, połączenie takie nie jest polecane ze względu na fakt, że zarówno metotreksat, jak i kortykosteroidy, wykazują działanie immunosupresyjne, co może skutkować nadmiernym osłabieniem układu odpornościowego.
Łączenie metotreksatu z innymi lekami o potencjale hepato- i nefrotoksycznym
Jednoczesne stosowanie metotreksatu z innymi lekami lub substancjami o potencjale hepato- i nefrotoksycznym może prowadzić do potencjalizacji tego działania i nasilenia efektów toksycznych. Efekt ten jest widoczny na przykład przy spożywaniu alkoholu czy stosowaniu retinoidów.