Surowce recepturowe dawniej i dziś – olejek terpentynowy

Działanie i stosowanie wewnętrzne olejku terpentynowego według „Farmakologji felczerskiej”

Działanie wewnętrzne olejku terpentynowego oczyszczonego opisywane było także w „Farmakologji felczerskiej” z 1910 roku, która polecała jego stosowanie przy otruciu fosforem, nieżytach dróg oddechowych i moczowych (lecz nie przy rzerzączce) i zgorzeli płuc, przy dyfterycie (wziewanie) i żółciowo kamiennych kolkach po 5-10 kropli. „Farmakologja…” podawała kilka ciekawych receptur z olejkiem terpentynowym w lekach do użycia wewnętrznego, oczywiście wraz ze wskazaniami. Oto one:

Olei terebinthinae
Olei amygdal. ana 4,0
Mucil. gum. arab.
Sir. simp. ana 15,0
Aq. destillat. 180,0
M. D. S. Co pół godziny łyżkę stołową (Przy krwiopluciu).

Olei terebinthinae rectif. 4,0
Olei amygdal. dulc. ana 7,5
Mucil. gum. arab. 50,0
Vitell. ovi 15,0
Aq. cinnamom. 60,0
Sir. simpl. 15,0
M. D. S. Co 2 godziny łyżeczkę (Przy krupie).

Ol. terebinthinae rectif. 7,5
Ol. ricini 4,50
M. D. S. Rano użyć naraz. (Przy glistach tasiemcowatych)

Ze stosowaniem wewnętrznym wejdźmy jednak od razu w polemikę i przytoczmy słowa pochodzące z poradnika dla lekarzy „Ziołolecznictwo” pod red. Aleksandra Ożarowskiego (1976): obecnie zarzucono doustne stosowanie olejku terpentynowego z uwagi na niebezpieczne objawy uboczne, ale dawniej podawano go jako carminativum, a nawet anthhelminticum (tasiemce), w postaci zaś lewatyw (z dodatkiem śluzów roślinnych) przeciw owsikom.

Podanie zewnętrzne olejku terpentynowego

Olejek terpentynowy stosowany był jednak przede wszystkim zewnętrznie, przeciw pasożytnym chorobom skóry, przy gośćcu, newralgiach i laryngicie (5-10 kropel prysnąć na flanelę i przyłożyć na szyję z przodu) – instruowała „Farmakologja felczerska”. Także dla olejku terpentynowego w stosowaniu zewnętrznym „Farmakologja…” podała interesującą recepturę:

Olei terebinthin.
Linim. Saponato-camphor. liq. ana 25,0
D. S. Do wcierania. (Przy reumatyzmie stawowym).

Zewnętrzną drogę podania deklarował dla olejku terpentynowego „Informator terapeutyczny do Urzędowego Spisu Leków” i objaśniał w „Kierunkach działania”, że terpentyna jest środkiem o działaniu drażniącym skórę i wywołującym jej zaczerwienienie. Działa przeciwreumatycznie i przeciwpasożytniczo. Nie dziwmy się zatem, że w „Zastosowaniu” pisano: stosuje się zewnętrznie w zapaleniu opłucnej, bólach stawowych i mieśniowych, nerwobólach, zaś w „Sposobie użycia i dawkowaniu”: zewnętrznie do wcierań, w rozcieńczeniu 1:10 w olejach; w maściach 3-6%. Informowano także, że wchodzi olejek terpentynowy w skład Linimentum Chloroformi terebinthinatum. Był to preparat składający się z jednej części chloroformu, jednej części olejku lulkowego oraz dwóch części olejku terpentynowego. „Działanie” Linimentum Chloroformi terebinthinatum było następujące: olejek terpentynowy pobudza krążenie krwi, drażni skórę; chloroform działa znieczulająco; olejek lulkowy ułatwia wcieranie mazidła i działa słabo przeciwbólowo.

„Zastosowania” podawano analogiczne już jak dla Linimentum ammoniatum, czyli „Mazidła amoniakalnego”, a zatem środka o własnościach drażniąco-rozgrzewających, wywołującego przekrwienie skóry i działającego przeciwbólowo i przeciwreumatycznie. Stosuje się w bólach stawowych i mięśniowych pochodzenia gośćcowego, w nerwobólach oraz jako podłoże do innych wcierań leczniczych, bowiem jak tłumaczono wcieranie mazidła prowadzi do rozpulchnienia, rozmiękczenia zrogowaciałych warstw i ułatwia przenikanie leków do głębszych warstw skóry. Nie dziwmy się zatem, że dla obydwu mazideł „Sposób użycia i dawkowanie” były następujące: należy wcierać w skórę przy czym wcieranie łączy się z masażem.

Także cytowane już „Ziołolecznictwo” deklarowało szereg wskazań do stosowania zewnętrznego olejku terpentynowego: na skórę działa jako łagodny rubefaciens i antispeticum, łatwo się wchłania, drażni i nieco rozszerza naczynia włosowate, wywołuje zaczerwienienia, łagodzi nerwobóle i jest często stosowany do wcierań w bólach gośćcowych.

Czytaj także: Surowce recepturowe dawniej i dziś – sulfogwajakol.