Czy przyjmować leki przed badaniem?
Leki mogą znacząco wpływać na wyniki badań laboratoryjnych. Nie tylko wywołują one zmiany w parametrach krwi i moczu, ale również wchodzą w interakcje z odczynnikami stosowanymi w testach laboratoryjnych, co prowadzi do uzyskania błędnych wyników. Z tego względu w miarę możliwości badania krwi i moczu należy przeprowadzić przed przyjęciem porannej porcji leków. Nie jest to jednak reguła.
Pacjenci przyjmujący warfarynę
Niektóre badania są zlecane po to, aby ocenić skuteczność działania danego leku – wówczas jego zastosowanie przed badaniem może być konieczne. Przykładowo, jeśli na badania został skierowany pacjent stosujący warfarynę, to prawdopodobnie jednym z ocenianych czynników będzie INR (znormalizowany czas protrombinowy). Regularne stosowanie leku (zwłaszcza przed badaniem) pozwala lekarzowi ocenić krzepliwość krwi i ewentualnie zmodyfikować odpowiednio dawkę. Z tego względu, przed badaniem INR pacjent powinien zażyć lek tak samo, jak do tej pory.
Badania w trakcie antybiotykoterapii
Nieco innym przykładem może być zalecenie wykonania badań laboratoryjnych w trakcie stosowania np. leku przeciwdrobnoustrojowego. Tego typu leki mogą wpływać na wiele parametrów krwi i moczu, ale być może celem badania u konkretnego pacjenta jest tylko ocena prób wątrobowych (np. podczas terapii izotretynoiną). W tym przypadku również ważne jest zastosowanie leku przed badaniem, aby uzyskać rzeczywisty obraz funkcjonowania wątroby w danym czasie.
Badania tarczycy a lewotyroksyna
Nieco bardziej złożonym przykładem są badania tarczycy. Lewotyroksyna nie wpływa na poziom THS (tyreotropiny) w osoczu, ale znacząco wpływa na poziom T3 (trijodotyroniny) i T4 (tyroksyny). Jeżeli więc lekarz chce ocenić tylko stężenie THS w osoczu – lek teoretycznie może, ale nie musi zostać przyjęty przed badaniem, natomiast jeśli celem badania jest określenie stężenia T3 i T4 – lek powinien być zastosowany, co pozwoli ocenić skuteczność leczenia. Natomiast 24-godzinna przerwa pomiędzy przyjęciem leku a pobraniem próbki do badania pozwoli lekarzowi ocenić reakcję układu hormonalnego po odstawieniu leku.
Jak więc widać, w niektórych przypadkach zastosowanie leku przed badaniem nie ma większego znaczenia lub jest wręcz konieczne, ale w innych może dać nieprawidłowy wynik, prowadzący do mylnych diagnoz i zaleceń. Dlatego też przed udzieleniem informacji pacjentow, dotyczącej stosowania leków przed badaniem, konieczna jest wiedza, jakie parametry krwi lub moczu będą oceniane. Takie informacje posiada najczęściej lekarz lub laboratorium diagnostyczne i to właśnie tam pacjent powinien zaczerpnąć informacji. Jeśli kontakt z lekarzem lub laboratorium jest utrudniony, to bezpośrednio przed badaniem personel medyczny powinien być poinformowany o wszystkich przyjętych lekach (ale również stosowanych w ostatnim czasie suplementach i preparatach ziołowych).
Czytaj także: Opieka farmaceutyczna u osób z niedoczynnością tarczycy.
Interakcje leków z odczynnikami laboratoryjnymi
Wyżej wymienione przykłady dotyczą sytuacji, w których lek wpływa na określone parametry krwi. Substancje lecznicze również bardzo często zaburzają wyniki badań laboratoryjnych, ponieważ wchodzą w reakcje np. z odczynnikami stosowanymi w danym teście laboratoryjnym. Przykładową reakcją tego typu jest wpływ biotyny na badanie tarczycy.
Biotyna jest jednym z najpopularniejszych składników suplementów diety poprawiających kondycję włosów i hamujących ich wypadanie. Choć niedobory tej substancji w populacji zdarzają się bardzo rzadko, to wielu pacjentów suplementuje ją w dużej dawce – około 5 000 10 000 µg. Co ciekawe, biotyna w jeszcze większych dawkach (100 000 – 300 000 µg) wykorzystywana bywa w leczeniu stwardnienia rozsianego. Niestety stosowanie jej w takich ilościach może być przyczyną błędów m.in. w testach tarczycowych (TSH, T3, T4).
Biotyna ze względu na mały rozmiar cząsteczki oraz bardzo silne powinowactwo do streptawidyny znajduje zastosowanie w wielu testach immunochemicznych. Metody analityczne wykorzystujące układ streptawidyna/awidyna-biotyna, ze względu na mocne, stabilne i specyficzne połączenie streptawidyny z biotyną są bardziej czułe i umożliwiają oznaczenie bardzo niewielkich stężeń badanej substancji w materiale biologicznym. Obecność egzogennej biotyny w próbce może być przyczyną interferencji w przypadku testów wykorzystujących ten układ. Wynik testu w takim przypadku będzie wskazywał na zawyżone stężenie T3 i T4 w osoczu oraz zaniżone stężenie TSH [1]. Wyniki mogą sugerować więc chorobę tarczycy, której w rzeczywistości nie ma. Z tego względu zaleca się, aby przed oznaczeniem tych parametrów, odstawić preparaty z biotyną na co najmniej 1-3 dni.
Poza biotyną, do leków, które mogą wpływać na wyniki poziomu hormonów tarczycy zalicza się m.in. glikokortykosteroidy, preparaty zawierające jod oraz furosemid.
Czytaj także: Analiza krwi.