Alternatywne terapie przeciwbakteryjne
Innymi kierunkami poszukiwań standardów postępowań przeciwbakteryjnych są badania nad stosowaniem fagów naturalnych i rekombinowanych, peptydów przeciwbakteryjnych i przeciwciał.
Peptydy przeciwbakteryjne
Peptydy przeciwbakteryjne są znane od lat 70-tych XX wieku, jednak problematyczne w pozyskaniu. Dlatego dopiero nie tak dawno stan wiedzy pozwolił na syntetyzowanie związków chemicznych o podobnym działaniu. Takim syntetycznym peptydem jest dopuszczona przez FDA w 2003 roku daptomycyna. Związek przyłącza się do błony komórkowej drobnoustroju i wywołuje jej depolarację. Dochodzi wówczas do wypływu jonów potasu i zahamowania syntezy DNA i RNA, a ostatecznie śmierci komórki. Lek znalazł zastosowanie w leczeniu powikłań zakażeń skóry i tkanek miękkich oraz w zapaleniu wsierdzia.
Opebacan (nazwa handlowa Neuprex) stosowany jest w zakażeniach meningokokowych u małych dzieci i niemowląt. Zaliczany jest do grupy defensyn. Uzyskał miano leku sierocego w Europie. Był też badany jako opcja terapeutyczna u osób z chorobami hematologicznymi przechodzącymi terapię komórkami macierzystymi. Lek zabija bakterie Gram-ujemne, zwiększa aktywność antybiotyków, neutralizuje endotoksynę Gram-ujemną i hamuje angiogenezę.
W trakcie badań jest kation pochodzący z plektazyny – NZ 2114. Wykazuje silne działanie na Staphylococcus aureus.
Kolejnym przedstawicielem analogów defensyn jest brilacydyna. Związek ten wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwzapalne. Została oceniona pozytywnie jako środek zapobiegawczy przeciwko procesom zapalnym po chemio radioterapii, a teraz jest badana jako lek przeciwwirusowy wobec SARS-CoV-2.
W fazie przedklinicznej znajduje się natomiast murepawadyna, 14-aminokwasowy cykliczny peptyd selektywnie ukierunkowany na Pseudomonas aeruginosa. Próby obejmują zastosowanie substancji w formie wziewnej u osób cierpiących na mukowiscydozę.
Przeciwciała przeciwbakteryjne
Przeciwbakteryjne przeciwciała monoklonalne są rzadsze niż te stosowane w onkologii czy chorobach autoimmunizacyjnych. Barierą w terapii, podobnie jak przy peptydach przeciwbakteryjnych jest wysoki koszt. Dodatkowo są to terapie swoiste, a więc mniej uniwersalne niż potencjalny antybiotyk o szerokim spektrum działania. Okres półtrwania przeciwciał jest długi – może się ono utrzymywać nawet do kilku miesięcy po jednorazowym podaniu.
Przeszkodą produkcyjną jest ograniczony dostęp do skutecznych modeli zwierzęcych, heterogeniczność szczepów patogennych i ostatecznie ograniczenie stosowania przeciwciał jedynie do pacjentów bez zaburzeń układu odpornościowego. Jednak ze względu na bezpieczeństwo biernej immunizacji podejmowane są prace nad przeciwciałami o ważnych parametrach uchwytu.
W 2012 roku FDA dopuściła do stosowania pierwsze przeciwbakteryjne przeciwciało monoklonalne – raximacumab w leczeniu wąglika wziewnego. Kolejna cząsteczka z takim samym wskazaniem to obiltoxaximab. W 2016 roku zatwierdzono bezlotoxumab, który wiąże się z toksyną B Clostridium difficile i stosowany jest w zapobieganiu nawrotom zakażenia tą bakterią u osób powyżej 18 roku życia.
W badaniach znajdują się także:
- tefibazumab, humanizowane przeciwciało monoklonalne przeznaczone do terapii ciężkich zakażeń Staphylococcus aureus metycylinoopornych;
- pagibaximab, chimeryczne przeciwciało do zapobiegania posocznicy gronkowcowej u niemowląt o niskiej masie urodzeniowej;
- edobacomab, mysie przeciwciało w leczeniu posocznicy wywoływanej przez bakterie Gram-ujemne;
- panobacumab, przeciwko Pseudomonas aeruginosa;
- urtoxazumab, przeciwko biegunce wywoływanej przez Escherichia coli.
Fagi przeciwbakteryjne
Inną, obecnie futurystyczną formą terapii jest działanie przeciwbakteryjne fagów. Fagi – wirusy bakterii – zostały odkryte w 1917 roku. Jednak złożoność ich potencjalnego zastosowania zahamowała prace badawcze, w szczególności przez odkrycie penicyliny i antybiotyków. Czytaj więcej: Terapia fagowa.
Obecnie prowadzone są badania przedkliniczne w obrębie terapii fagowych przez kilka firm biotechnologicznych. Austriacka firma PhagoMed pracuje nad terapiami zakażeń dróg moczowych związanymi z implantami medycznymi. Izraelska BiomX specjalizuje się w terapii przeciwtrądzikowej i przewlekłych chorób zapalnych jelit.
Fagi mają wybiórczy punkt uchwytu dla kilku specyficznych szczepów bakteryjnych. To selektywne podejście wykorzystuje francuska Pherecydes. Firma planuje wprowadzenie personalizowanej terapii gotowej do zastosowania w ciągu 48 godzin wobec konkretnego szczepu bakterii powodującego zakażenie u pacjenta.