Zaburzenia funkcjonowania tarczycy obejmują wiele sytuacji klinicznych, z których najczęściej wymieniane to nadczynność, niedoczynność, powiększenie gruczołu (wole), ale także nowotwory tarczycy. Jakie informacje na temat tych dolegliwości mogą być przydatne w codziennej pracy farmaceuty?
Jak rozpoznać zaburzenia tarczycy?
Oprócz objawów klinicznych, które niekiedy są niespecyficzne – zwłaszcza u osób w podeszłym wieku – jedną z podstawowych metod diagnozy jest badanie poziomu tyreotropiny (TSH) oraz hormonów tarczycy: tyroksyny i trijodotyroniny w postaci wolnej (FT4 i FT3). TSH jest hormonem tarczycy wydzielanym pulsacyjnie. Najwyższe stężenie osiągane jest w nocy, około godziny 23:00. Wykazuje również wahania sezonowe, więcej wydziela się go w zimie, a mniej w lecie [4].
Jakie są objawy dysfunkcji hormonów tarczycy ?
Hormony tarczycy regulują metabolizm organizmu, wpływają na proces termogenezy, wzrost i dojrzewanie, a także czynność serca i ośrodkowego układu nerwowego [2, 3].
NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY | NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY |
Objawy ogólne | |
przyrost masy ciała, osłabienie, zmęczenie, senność, spowolnienie psychoruchowe, nietolerancja zimna | utrata masy ciała, osłabienie, nietolerancja ciepła |
Objawy skórne | |
skóra sucha, zimna, blada, zmniejszona potliwość, nadmierne rogowacenie naskórka, obrzęk twarzy i powiek, włosy suche, łamliwe, przerzedzone | wzmożona potliwość i przekrwienie skóry (skóra ciepła, różowa, wilgotna), łatwo wypadające cienkie i łamliwe włosy oraz paznokcie |
Zmiany w układzie krążenia | |
bradykardia, osłabienie tętna, niskie ciśnienie (rzadziej nadciśnienie) | kołatanie serca, tachykardia, nadciśnienie skurczowe |
Zmiany w układzie nerwowym | |
parestezje, osłabienie odruchów, niestabilność emocjonalna, subkliniczna lub jawna depresja | niepokój, drażliwość, pobudzenie psychoruchowe, bezsenność, trudności w skupieniu uwagi, drżenia rąk |
Zmiany w układzie pokarmowym | |
przewlekłe zaparcia, w ciężkich przypadkach niedrożność jelit | częste wypróżnianie i biegunka |
Zmiany w układzie oddechowym | |
ochrypły, matowy głos, spłycenie i zmniejszenie częstotliwości oddechów | duszność spowodowana uciskiem i zwężeniem światła tchawicy przez powiększoną tarczycę |
Zmiany w układzie ruchu | |
zmniejszenie siły mięśniowej, łatwa męczliwość, spowolnienie ruchowe, bóle i kurcze mięśniowe, obrzęk stawów | zmniejszenie masy i siły mięśniowej |
Zmiany w układzie rozrodczym | |
zaburzenie miesiączkowania, niepłodność poronienia, zaburzenia wzwodu, libido | czasami zmniejszenie libido, rzadkie miesiączki, zaburzenie wzwodu, ginekomastia |
Inne charakterystyczne objawy | |
zmiany oczne, zmiany w obrębie szyi (powiększenie obwodu, uczucie ucisku) |
Jak prawidłowo wykonać badanie poziomu hormonów tarczycy?
Badania powinny być przeprowadzone rano na czczo, najlepiej w tym samym laboratorium. W przypadku pacjentów zażywających doustne preparaty lewotyroksyny (LT4) zaleca się wykonanie badania przed przyjęciem leku.
Jakie leki mogą mieć wpływ na wyniki badań?
Heparyna, fenytoina, karbamazepina czy salicylany mogą wypierać hormony tarczycy z połączeń z białkami wiążącymi. Heparyna oraz biotyna mogą interferować z oznaczeniami laboratoryjnymi. Przy stosowaniu preparatów biotyny zaleca się jej odstawienie na około 2 dni przed badaniem [5].
Które leki wpływają na stężenie TSH?
Leki, które obniżają stężenie TSH, ale nie wywołują niedoczynności tarczycy to: dopamina, lewodopa, agoniści receptorów dopaminowych, glikokortykosteroidy, somatropina, oktreotyd czy metformina. Z kolei ipilimumab, beksaroten czy mitotan obniżają poziom TSH i wywołują wtórną niedoczynność tarczycy. Podwyższenie stężenia TSH następuje wskutek terapii antagonistami receptorów dopaminowych – metklopramidem, domperydonem, sulpirydem czy chloropromazyną [5].