Różnice w odpowiedzi immunologicznej u dzieci i dorosłych w SARS-CoV-2
COVID-19 u dorosłych rozwija się w trzech fazach: wczesna infekcja, faza płucna, faza zapalna związana z burzą cytokin oraz wtórny zespół fagocytarny, powodujący nieskuteczną odpowiedź cytotoksyczną z podwyższoną interleukinę IL -6, która może hamować normalną aktywację limfocytów T. Tymczasem ciężkie objawy COVID-19 u dzieci są rzadkie.
Poziom interleukiny i aktywność limfocytów T
Zakażenie SARS-CoV-2 powoduje łagodniejszy przebieg u dzieci niż u dorosłych, co można tłumaczyć różnicami w odpowiedziach immunologicznych na wirusa. W zakażeniu SARS-CoV-2 limfocyty T CD8+ i IL-6 (kluczowa cytokina), przyczyniają się do obrony organizmu poprzez stymulację odpowiedzi ostrej fazy, hematopoezy, a odpornościowe reakcje odgrywają istotną rolę w usuwaniu wirusów.
Wykazano, że średni poziom IL-6 u dzieci jest niższy niż u dorosłych, podczas gdy u dzieci obserwowano istotnie wyższy poziom limfocytów T ogółem, który może być częściowo odpowiedzialny za mniej nasilone objawy u pacjentów pediatrycznych. Odpowiedź immunologiczna na SARS-CoV-2 obejmuje zarówno odporność komórkową, jak i produkcję przeciwciał. Jak długo może trwać ochronna odpowiedź immunologiczna organizmu przeciwko SARS-CoV-2 nie jest zbadane, ponieważ mogą to wykazać badania serologiczne, które wykażą odporność pacjentów przez dłuższy okres czasu.
Odporność krzyżowa, rola ekspresji ACE2
Nadal jednak pozostaje niejasne, czy dzieci w znacznym stopniu przyczyniają się do przenoszenia zakażeń w środowisku. Kilka hipotez próbuje wyjaśnić związane z wiekiem różnice w przenoszeniu czy nasileniu choroby. Możliwe przyczyny łagodniejszych objawów u dzieci w porównaniu z dorosłymi obejmują częsty kontakt z koronawirusami sezonowymi i obecność przeciwciał reaktywnych krzyżowo z innymi wirusami. Zakłada się też, że zwiększona ekspresja ACE2 (konwertaza angiotensyny typu 2) u młodych ludzi może ułatwić zakażenie wirusem, jednocześnie ograniczając stan zapalny i zmniejszając ryzyko ciężkiej choroby. Dalsze potencjalne czynniki to stosunkowo niedawne przebyte w dzieciństwie szczepienia i bardziej zróżnicowany repertuar komórek limfocytów T (pamięci).
Czytaj także: Immunologia w walce z COVID-19
Jakie są objawy PIMS?
Wieloukładowy zespół zapalny rozwija się zwykle po 2-4 tygodniach od przebytego wcześniej zachorowania na COVID-19. Zespół ten obejmuje utrzymującą się gorączkę, zapalenie i oznaki dysfunkcji pojedynczych narządów lub wielonarządowe (serce, układ oddechowy, nerki, zaburzenia żołądkowo-jelitowe lub neurologiczne, wstrząs), po wykluczeniu jakiejkolwiek innej przyczyny drobnoustrojowej, ale z objawami zakażenia COVID-19 (PCR, serologia lub związek epidemiologiczny).
Uważa się, że PIMS jest następstwem dysregulacji układu immunologicznego. Objawy PIMS to:
- gorączka – zwykle powyżej 38,50C utrzymująca się co najmniej 3 dni
- ze strony układu pokarmowego: wymioty, ból brzucha, biegunka
- ze strony układu oddechowego: kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej, zapalenie płuc
- ze strony układu krążenia: niedociśnienie, wstrząs, zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego
- ze strony układu nerwowego: ból głowy, drażliwość, apatia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- ze strony układu moczowego: bezmocz, ostre uszkodzenie nerek
- skórne: wysypka, zapalenia spojówek, suche wargi, obrzęk dłoni, stóp
- cechy koagulopatii.
Jakie są kryteria rozpoznania PIMS?
Ze względu na wiele objawów pochodzących z różnych układów i narządów, zbadane zostały kryteria związku przyczynowego między zarażeniem SARS-CoV-2 i PIMS. Przetestowano dziewięć przyczyn i powiązano z kryteriami zastosowanymi do odpowiednich i ograniczonych dostępnych dowodów podawanych w literaturze. W Polsce zaproponowano rozpoznanie zespołu PIMS na podstawie sześciu kryteriów, z których spełnionych powinno być co najmniej 5:
- wiek dziecka (0-18 lat, ale najczęściej w wieku szkolnym)
- gorączka
- wysokie wskaźniki stanu zapalnego wykazane w badaniach laboratoryjnych
- objawy z co najmniej 2 narządów lub układów
- wykluczenie innych przyczyn jak np. zapalenie wyrostka robaczkowego.
Szóstym kryterium jest dodatni wynik RT-PCR lub testu antygenowego lub dodatnie przeciwciała w kierunku SARS-CoV-2 bądź udokumentowana istotna ekspozycja na COVID-19 w okresie minionych 4-8 tygodni (na przykład osoba chora w gospodarstwie domowym). To ostatnie kryterium nie jest koniecznie wymagane, ponieważ dodatnie wyniki badań uprawdopodobniają rozpoznanie, ale ujemne wyniki go nie wykluczają. Przyjęto zasadę, że jeśli obraz kliniczny wskazuje na PIMS, a pacjent jest w pogarszającym się lub ciężkim stanie, to rozpoznanie można uznać nawet przy niespełnionym kryterium szóstym.