Na początku wybuchu pandemii COVID-19 wywołanej przez koronawirusa SARS-CoV-2 panowało ogólne przekonanie, że ciężki przebieg choroby występuje wśród osób starszych, a dzieci są mniej podatne na zachorowanie lub chorują bezobjawowo bez konsekwencji dla zdrowia. Jednak w krajach o wysokim wskaźniku zachorowań na koronawirusa pojawiły się doniesienia o występowaniu u dzieci niepokojącego syndromu.
Choroba Kawasakiego czy nowa jednostka chorobowa?
Choroba Kawasakiego (ChK) powoduje zapalenie naczyń krwionośnych. Jest to choroba samoograniczająca się i ustępuje po kilkunastu dniach. Jednak w jej przebiegu mogą wystąpić poważne powikłania takie jak tętniaki tętnic średniej wielkości, olbrzymie tętniaki tętnic wieńcowych czy zapalenie osierdzia i serca. Niewielki procent dzieci może mieć zespół wstrząsu ChK. Nie ma testów diagnostycznych dla ChK, a rozpoznanie opiera się na utrzymującej się gorączce do 5 dni i co najmniej czterech kryteriach: obustronne zapalenie spojówek, zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej, warg, wysypka skórna, zmiany skórne na dłoniach lub stopach (rumień, obrzęk, stwardnienie, złuszczanie). Etiologia ChK pozostaje nieznana, ale hipoteza zakłada zakażenie zwykłymi patogenami, które wywołują odpowiedź immunologiczną prowadzącą do choroby u dzieci predysponowanych genetycznie.
W Polsce w maju 2020 roku zauważono, że u dzieci w czasie od 2 do 4 tygodni po przebytym COVID-19 zaczęły występować objawy dysfunkcji ze strony układu pokarmowego, oddechowego i krążenia, które miały cechy choroby Kawasakiego. Jednak po przeanalizowaniu przypadków zachorowań, opisano je jako oddzielną jednostkę chorobową o nazwie „wieloukładowy zespół zapalny powiązany z COVID-19, nieokreślony” i zarejestrowano w klasyfikacji ICD-10 jako U 10.9. W świecie anglojęzycznym schorzenie funkcjonuje jako pediatryczny zapalny zespół wieloukładowy czasowo związany z SARS-CoV-2, czyli Paediatric inflammatory multisystem syndrome associated with coronavirus disease – stąd stosowany skrót „PIMS”.
Pierwszy opis przypadku dziecka z chorobą Kawasakiego (ChK) i współistniejącym COVID-19 został opublikowany w Stanach Zjednoczonych w kwietniu 2020 roku. Pacjentką była sześciomiesięczna dziewczynka z gorączką i objawami ze strony układu oddechowego, u której uzyskano pozytywny wynik testu na obecność COVID-19 i zdiagnozowano klasyczną postać choroby Kawasakiego. Od czasu tego pierwszego raportu kraje z ogniskami SARS-CoV-2 zgłosiły kolejne podobne przypadki.
W doniesieniu literaturowym Whittaker E. i wsp. przeprowadzili kliniczną, laboratoryjną i obrazową charakterystykę dzieci spełniających kryteria definicji PIMS i porównali z charakterystyką innych pediatrycznych zaburzeń zapalnych. W grupie hospitalizowanych dzieci, które spełniały kryteria PIMS występowało szerokie spektrum objawów przedmiotowych oraz ciężkości choroby, od gorączki i zapalenia po uszkodzenie mięśnia sercowego, wstrząs i rozwój tętniaków tętnic wieńcowych. Porównanie analizowanej grupy dzieci z PIMS z grupą z innymi schorzeniami sugeruje, że zaburzenie to jednak różni się od innych pediatrycznych jednostek zapalnych.
Według wstępnych doniesień PIMS ma szereg wspólnych cech klinicznych z chorobą Kawasakiego u dzieci, takie jak utrzymująca się gorączka czy dolegliwości kardiologiczne. Wykazuje jednak także istotne różnice – na przykład w zakresie grup wiekowych. PIMS występuje głównie u dzieci powyżej 5 roku życia, a choroba Kawasakiego u dzieci najczęściej poniżej 5 roku życia.
Czytaj także: Post-COVID. Czy prawdziwe oblicze pandemii dopiero przed nami?
Przebieg COVID-19 u dzieci
Około 80-90% dzieci zarażonych koronawirusem przechodzi COVID-19 łagodnie. Czasami obserwuje się cięższy przebieg u dzieci z chorobami towarzyszącymi takimi jak: wrodzone wady serca, choroby metaboliczne, choroby neurologiczne, wady genetyczne, choroby nowotworowe, przewlekłe choroby nerek, mukowicydoza, przewlekłe choroby dróg oddechowych, niedobór odporności po przeszczepie narządowym, a także u noworodków, niemowląt i dzieci z otyłością.
Czytaj także: Koronawirus także może być przyczyną sepsy.
Farmakoterapia COVID-19 u dzieci
Leczenie wprowadza się w zależności od postaci i fazy choroby oraz występujących objawów.
- Faza bezobjawowa. Stosuje się właściwe nawodnienie i pomiar temperatury ciała 4 razy na dobę.
- Postać skąpoobjawowa, czyli niezbyt nasilone objawy infekcji górnych dróg oddechowych, nieżytu przewodu pokarmowego, utrata węchu i smaku, gorączka do 3 dni. Stosowane jest leczenie objawowe przez właściwe nawodnienie i leki przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen). Na tym etapie nie są zalecane glikokortykosteroidy.
- Postać stabilna z objawami ze strony układu oddechowego i/lub ogólnoustrojowymi z saturacją powyżej 94% lub zachorowanie u dzieci z grup ryzyka. Prowadzi się leczenie objawowe w szpitalu takie jak prawidłowe nawodnienie, leki przeciwgorączkowe, antybiotykoterapia empiryczna, w uzasadnionych przypadkach remdesivir do 5 dni, ewentualnie osocze ozdrowieńców.
- Pacjent z saturacją poniżej lub równą 94%. Prowadzi się leczenie szpitalne obejmujące tlenoterapię niskoprzepływową, prawidłowe nawodnienie, antybiotykoterapię, deksametazon zwłaszcza u osób leczonych remdesivirem, tocilizumab w przypadku burzy cytokinowej.
- Niewydolność oddechowa. Wymaga leczenia tlenoterapią wysokoprzepływową, kontynuowane jest podawanie leków.
