W jaki sposób antykoncepcja hormonalna wpływa na krzepnięcie krwi?
Przeprowadzono badania, które udowodniły, że w zależności od generacji leku oraz komponenty progestagennej, zwiększają poziom fibrynogenu, protrombiny, czynników krzepnięcia VII, VIII i X, a zmniejszają poziom czynnika V, antytrombiny oraz stężenie i aktywność inhibitora szlaku czynnika tkankowego.
Większym ryzykiem powstawania choroby zakrzepowo-zatorowej obarczone są doustne środki antykoncepcyjne III generacji, aniżeli środki starszej II generacji. Ich stosowanie jest zalecane wyłącznie u kobiet, u których ryzyko zakrzepicy jest niskie. Grupą docelową są tutaj kobiety w wieku poniżej 35 lat, aktywne fizycznie, niepalące, z ujemnym wywiadem rodzinnym w kierunku incydentów zakrzepowych i bez potwierdzonej trombofilii.
Etynyloestradiol obniża stężenie antytrombiny III, podwyższa stężenie fibrynogenu, zwiększa zdolność agregacyjną płytek krwi oraz zwiększa stężenie witaminy K – działając potencjalnie prozakrzepowo. Redukcja dawek etynyloestradiolu w dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej do 0,02 mg zmniejsza względne ryzyko udaru niedokrwiennego czy zawału mięśnia sercowego.
Dane z badań przeprowadzonych przez WHO wskazują natomiast, że zastosowanie metod antykoncepcji opartych tylko na progestagenach (np. lewonorgestrel, drospirenon) wiąże się z niewielkim wzrostem ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej lub jest go pozbawione. Natomiast Europejska Agencja Leków (EMA) wydała komunikat, w którym zawarte są informacje o ryzyku wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u kobiet stosujących doustną antykoncepcję. Wynika z niego, że ryzyko wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej jest nieco niższe w przypadku preparatów zawierających lewonorgesttrel czy noretysteron.
Czytaj także: Interakcje hormonalnej antykoncepcji doustnej.
Trochę historii i statystyki
W 1961 roku w czasopiśmie „The Lancet” po raz pierwszy opisano przypadek choroby zakrzepowo-zatorowej w korelacji ze stosowaniem preparatów antykoncepcyjnych. Podjęto liczne badania, których celem było sprawdzenie działań niepożądanych, określenie przeciwwskazań oraz wytycznych do stosowania antykoncepcji hormonalnej w związku z tymi odkryciami.
Przeprowadzono badania, które wykazały, że w populacji ogólnej kobiet w wieku 15-44 lat, niestosujących złożonej doustnej antykoncepcji hormonalnej prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepicy wynosi 5-10 przypadków na 100 tysięcy kobiet. W takiej samej wiekowo grupie przy zastosowaniu OC niskodawkowej ryzyko wzrasta do 12-20 przypadków na 100 tysięcy kobiet. W przypadku stosowania wyższych dawek estrogenów ryzyko wynosi 24-50 przypadków na 100 tysięcy kobiet.
Badania laboratoryjne przed włączeniem antykoncepcji
Przeprowadzono liczne badania, które udowodniły, że ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej jest niskie u kobiet bez dodatkowych czynników obciążających, ale mimo to należy pamiętać o wykonaniu stosownych badań przed włączeniem leków antykoncepcyjnych do terapii. Dokładny wywiad lekarski oraz wykluczenie przeciwwskazań są bardzo istotne do podjęcia decyzji o zastosowaniu OC.
Pierwszy rok kuracji doustnymi środkami antykoncepcyjnymi stwarza największe ryzyko wystąpienia epizodu zakrzepowo-zatorowego. Bardzo istotne jest oznaczenie stężenia hormonów płciowych: estrogenu oraz progesteronu w surowicy krwi. Ich poziom zależny jest od fazy cyklu miesiączkowego. W surowicy krwi powinno oznaczyć się także poziom: D-dimerów, fibrynogenu oraz INR, celem oceny zaburzeń w układzie krzepnięcia.
D-dimery to produkty degradacji stabilnej fibryny, których stężenie ulega podwyższeniu u 80% pacjentów z chorobą zakrzepową. U pacjentek należy także regularnie wykonywać pomiar ciśnienia tętniczego krwi oraz przeprowadzać badanie USG piersi. W badaniu oceniającym krzepliwość krwi oznacza się ilość płytek krwi – trombocytów. Jeżeli ilość płytek krwi przekracza normę (150-400 tysięcy na mm3) można stwierdzić trombocytozę przyczyniającą się do powstawania zakrzepów, blokujących naczynia krwionośne.
Czytaj także: Hormonoterapia.