Ryzyko zakrzepicy a stosowanie leków antykoncepcyjnych przy podaniu szczepionki przeciw COVID-19
W ramach Narodowego Programu Szczepień w Polsce z grupy szczepionek wektorowych są dostępne obecnie dwa preparaty: Vaxzevria firmy AstraZeneca oraz szczepionka firmy Johnson&Johnson. Oba preparaty oparte są na wektorze adenowirusowym, który jest niezdolny do replikacji. Są to szczepionki rekombinowane, nieżywe i prowadzące do produkcji białka S wirusa SARS-CoV-2, dzięki czemu stymulują odpowiedź immunologiczną. W przypadku szczepionki Vaxzevria dla osiągnięcia pełnej skuteczności konieczne jest podanie dwóch dawek.
To właśnie te szczepionki stała się obiektem obserwacji naukowców ze względu na incydenty występowania zakrzepicy skorelowane z ich podaniem. Ze względu na bardzo rzadkie przypadki zakrzepicy z trombocytopenią (m.in. zakrzepica zatok żylnych mózgu, jamy brzusznej i tętnic) oraz stanowisko Europejskiej Agencji Medycznej, która wskazywała na potencjalny związek ze szczepieniem wśród pacjentów, którzy mieli przyjmować szczepionkę – pojawiły się wątpliwości co do bezpieczeństwa jej zastosowania.
Wszyscy pacjenci, także kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną, u których występuje podwyższone ryzyko zakrzepicy, powinni zwrócić uwagę na występowanie następujących objawów: duszność, ból w klatce piersiowej, obrzęk kończyn dolnych, ból brzucha, uporczywe bóle głowy. Ich wystąpienie powinno skłonić do wizyty u lekarza. Ewentualny związek szczepień z zakrzepicą jest przedmiotem badań i dyskusji wśród naukowców. Długofalowe korzyści zdrowotne przeważają nad ryzykiem działań niepożądanych.
Aktualna liczba przypadków zakrzepicy mieści się w ramach dotychczas znanej występowalności zakrzepicy zatok żylnych mózgu (gdy szczepień nie było). Zadawano pytanie, dlaczego przy 1100 przypadkach zakrzepicy na milion kobiet nadal wolno przepisywać tabletki antykoncepcyjne, natomiast przy kilku przypadkach na ponad milion podanych szczepionek podaje się w wątpliwość zasadność strategii szczepień?
Lekarze podkreślają, że pacjentka stosująca antykoncepcję hormonalną przynajmniej raz w roku musi przejść badanie krwi i ocenie powinien zostać poddany poziom antytrombiny III, fibrynogenu oraz D-dimerów.
Jednym z rodzajów antykoncepcji hormonalnej jest doustna tabletka antykoncepcyjna tylko z drospirenonem, pozbawiona estrogenów. Drospirenon nie wpływa na zwiększenie poziomu D-dimerów, a ten parametr odgrywa znaczącą rolę w przypadku interpretacji wyników wykonywanych w przypadku przebiegu choroby COVID-19. Stosowanie drospirenonu nie jest obarczone ryzykiem występowania powikłań zakrzepowo-zatorowych. Tabletki z tym progestagenem zostały wprowadzone na rynek amerykański w 2019 roku, a na rynku polskim dostępne są od lutego 2020 roku. Drospirenon działa również antyandrogennie i zapobiega występowaniu obrzęków, co jest również korzystnym i pożądanym przez kobiety efektem jego działania.
Czytaj także: Farmaceutyczny przewodnik praktyczny: kwalifikacja do szczepienia przeciwko COVID-19.
Piśmiennictwo:
- Kostowski W., Herman Z., Farmakologia. Podstawy Farmakoterapii, Wydawnictwo PZWL, Wydanie III, tom I, 376-380
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej, Ginekol. Pol. 3/2014, 85,234-239
- Wolski H., Wybrane aspekty działań niepożądanych złożonej doustnej antykoncepcji hormonalnej, Ginekol. Pol., 2014, 85, 944-949
- Dybich P., Bąkowski D., Wożakowska-Kapłon B., Doustne preparaty antykoncepcyjne-czy do końca bezpieczna terapia? Przypadek zatorowości płucnej u 34-letniej kobiety przyjmującej doustne środki antykoncepcyjne, Choroby Serca i Naczyń, 2012, tom 9, nr 3, 164-168
- Urbaniak J., Zielińska-Bliźniewska H., Pietkiewicz P., Olszewski J., Wpływ działania doustnych środków antykoncepcyjnych na wybrane parametry układu hemostazy u młodych kobiet z nagłym zaburzeniem czynności układu równowagi, Otolaryngologia Polska, 2013, 67, 25-29
- Balcerkiewicz M., Czynniki ryzyka i rozpoznanie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, Farmacja Współczesna, 2015;8: 1-8
- Skonieczna J., Olejniczak D., Poziom wiedzy na temat żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej wśród kobiet, Nowa Medycyna, 2013, 1, 3-6
- Pertyński T., Stachowiak G., Stefańczyk L., Powikłania zakrzepowo-zatorowe w antykoncepcji hormonalnej. Czy i jak możemy zapobiegać, Zagadnienia endokrynologii ginekologicznej, 2013,1, 38-43
- Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa a antykoncepcja hormonalna, Ginekologia po dyplomie, 2011, 1, 91-99
- Redman-Mitkowska A., Banaszewska B., Zawrotniak R., Piekarski P., Trzciński M., Spaczyński R., Ryzyko wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej podczas stosowania preparatów złożonej dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej, GinPolMedProject,2(52) 2019: 046-053
- Stelmaszyk A., Domagała J., Dworacka M., Znaczenie składu hormonalnych środków antykoncepcyjnych dla ich skuteczności i tolerancji, Forum Medycyny Rodzinnej, 2017, tom 11, nr 3, 121-128
- http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/101370300.pdf
- https://www.medexpress.pl/dlaczego-po-otrzymaniu-szczepionki-przeciw-koronawirusowi-tworza-sie-zakrzepy/81469
- https://portal.abczdrowie.pl/szczepienie-przeciw-covid-19-czy-pacjentki-stosujace-terapie-hormonalna-moga-sie-szczepic-preparatem-astrazeneca
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/stanowiska-polskich-towarzystwa-naukowych-dotyczace-szczepien-przeciw-covid-19/
- https://infowire.pl/generic/release/562790/antykoncepcja-w-czasach-pandemii-nowa-pigulka-hormonalna-nie-zawierajaca-estrogenu-bezpieczna-forma-antykoncepcji-w-dobie-sars-cov-2
- https://www.exeltis.pl/media/PL_PIL_Slinda.pdf
- https://www.nia.org.pl/dat/attach/1066_urplkomunikatbezpieczenstawa.pdf