Ocena właściwości Witepsolu H15 jako podłoża do sporządzania czopków dopochwowych
W recepturze aptecznej globulki sporządza się metodą wylewania do form z tworzyw sztucznych. Metoda ta wymaga stopienia podłoża w parowniczce na łaźni wodnej lub upłynnienia przy użyciu miksera recepturowego. W dalszej kolejności w stopionym podłożu należy zawiesić lub rozpuścić uprzednio rozdrobnione w moździerzu substancje stałe bądź zemulgować roztwory wodne substancji leczniczych. Ostatni etap sporządzania globulek polega na wylaniu otrzymanej masy do odpowiednich form. Globulki podobnie jak czopki przygotowane na Witepsolu H15 po wylaniu pozostawia się do zastygnięcia w temperaturze pokojowej. Należy podkreślić, że zestalanie czopków w lodówce prowadzi do nieforemnego kurczenia się czopków, które są bardziej kruche i obserwuje się występowanie pustych przestrzeni (5).
Podczas prowadzonych doświadczeń zaobserwowano, że topienie podłoża Witepsol H15 w parownicy na łaźni wodnej zachodzi szybko, należy natomiast zwrócić uwagę na konsystencję masy przed wylaniem do form. Przeniesienie do form zbyt płynnego podłoża prowadzić może do sedymentacji (rycina 1 – neomycyna) lub wydzielenia substancji czynnej (rycina 2 – Vitaminum A sol. Hasco). Dlatego też stopioną masę czopkową przed wylaniem do form należy ochłodzić w temperaturze pokojowej, niewiele powyżej temperatury krzepnięcia podłoża (do temperatury ok. 30 – 35°C).
W przypadku upłynniania Witepsolu H15 w mikserze recepturowym problemem (szczególnie przy większych ilościach surowca) może być natomiast uzyskanie konsystencji, która umożliwi swobodne wylanie masy do form. Jest to proces długotrwały. Ponadto można zaobserwować gromadzenie się nieupłynnionego podłoża na wieczku pojemnika do Unguatora. Ustalono zatem czas i parametry pracy miksera recepturowego potrzebne do upłynnienia Witepsolu H15 do konsystencji umożliwiającej swobodne wylanie masy czopkowej. Upłynnienie podłoża Witepsol H15 w mikserze recepturowym przy szybkości mieszania na poziomie 8 zachodzi w ciągu 9 minut dla 6 czopków (o masie 2 g), 11 minut dla 12 czopków oraz 15 minut dla 24 czopków. Jednocześnie należy pamiętać, aby w trakcie mieszania większej ilości podłoża w mikserze recepturowym sprawdzać, czy nie dochodzi do zbierania się nieupłynnionego podłoża na wieczku tuby.
Receptura czopków z masłem kakaowym zawierających balsam peruwiański wymaga zastosowania dodatku oleju rycynowego w stosunku 1:1, aby uzyskać równomierne rozproszenie balsamu w masie czopkowej. Zaobserwowano, że taka sama procedura sporządzania czopków z balsamem peruwiańskim powinna być zastosowana podczas wykorzystania jako podłoża Witepsolu H15. Balsam peruwiański nie miesza się bowiem z Witepsolem i ulega sedymentacji (rycina 3).
W celu porównania właściwości globulek sporządzonych z zastosowaniem masła kakaowego i Witepsolu H15 przygotowano globulki placebo (o masie 3 g) metodą topienia na łaźni wodnej oraz z użyciem miksera recepturowego, dla których następnie oznaczono czas rozpadu i twardość. Badanie czasu rozpadu globulek przeprowadzono w aparacie Electrolab (LPP Equipment, Warszawa, Polska), w temperaturze 37°C ± 0,5°C. Doświadczenie wykonano dla 6 globulek stosując jako płyn do badania czasu rozpadu – bufor imitujący płyn pochwowy o pH 4,2. Badanie prowadzono do momentu braku niezwilżonych fragmentów masy.
Literatura naukowa opisuje m.in. badanie twardości (hardness test) jako metodę oceny jakości czopków (9-11). W Zakładzie Farmacji Stosowanej UMB badanie twardości czopków przeprowadzono z wykorzystaniem aparatu do badania twardości (Tablet Hardness Tester Schleuniger 5Y, Solothurn, Szwajcaria) (Tabela 3). Uzyskane wyniki wskazują ponadto na dłuższy proces rozpadu globulek wykonanych z użyciem Witepsolu H15 (ok. 3-krotnie dłuższy w przypadku wykorzystania metody topienia i ok. 1,5-krotnie – w metodzie z użyciem miksera recepturowego). Twardość czopków dopochwowych okazała się większa w przypadku preparatów wykonanych metodą topienia. Mniejszy wzrost twardości zaobserwowano w globulkach sporządzonych w mikserze recepturowym.
Przedstawione wyniki wskazują, że Witepsol H15 jest podłożem tworzącym czopki o bardziej „zbitej” i twardej strukturze. Dane te mają ważne znaczenie w aspekcie praktycznym – podczas wyjmowania czopków z form i w trakcie aplikacji. Mimo tego, że masło kakaowe i Witepsol H15 posiadają podobne temperatury topnienia, czopki wykonane z wykorzystaniem Witepsolu nie ulegają nadtopieniu podczas wyjmowania z opakowania lub aplikacji, co jest szczególnie istotne w okresie letnim.
Postać leku | Czas rozpadu (minuty) | Twardość (kg) |
Czopki wykonane metodą topienia na łaźni wodnej | ||
Globulki / Oleum Cacao | 7,93 ± 0,24 | 8,78 ± 0,35 |
Globulki / Witepsol H15 | 23,2 ± 0,20 | 18,50 ± 0,91 |
Czopki wykonane metodą z użyciem miksera recepturowego | ||
Globulki / Oleum Cacao | 8,96 ± 0,21 | 13,00 ± 0,69 |
Globulki / Witepsol H15 | 11,48 ± 0,48 | 19,80 ± 0,52 |