Post-COVID. Czy prawdziwe oblicze pandemii dopiero przed nami?

„Kliniki pokowidowe” w Anglii

Anglia otwiera właśnie 40 klinik dedykowanych chorobom pokowidowym. NHS (National Health Service – angielski płatnik), przeznaczył 10 milionów funtów dla tych placówek. Szacuje się, że około 60 tysięcy Anglików może być dotkniętych objawami Post-COVID Syndrom, takimi jak mgła mózgowa, duszność czy ból. Liczba tych osób może być trudna do szacowania, bo w pierwszych miesiącach pandemii – podobnie jak w innych krajach europejskich czy USA – pacjenci mieli ograniczony dostęp do testów. Lekarze diagnozowali chorobę na podstawie objawów lub była ona przechorowywana bez kontaktu z lekarzem.

Badanie COVERSCAN

W prospektywnym badaniu COVERSCAN, które objęło pacjentów z Londynu i Oxfordu, pośród 201 badanych stwierdzono upośledzenie funkcji od jednego do czterech narządów w cztery miesiące po infekcji. Wyniki obejmują subiektywną ocenę pacjentów bez względu na poziom opieki – 98% zgłaszało zmęczenie, 88% ból mięśni, 83% ból głowy, 32% zaburzenia czynności serca, 33% płuc, 12% nerek, 10% wątroby, 17% trzustki, a 6% – śledziony.

Mogłoby się wydawać, że to nic dziwnego. W końcu zespoły powirusowe są znane od dawna. Po epidemii grypy w 1918 roku, w latach 20-tych i 30-tych XX wieku obserwowano epidemię zapalenia mózgu. Wzrosła ilość problemów neurologiczych i psychiatrycznych na całym świecie. Zgłaszano problemy w pracy, kłopoty ze snem, zawroty głowy czy depresję. Podobne problemy występowały w Rosji po epidemii grypy w 1888 roku i po pierwszej pandemii grypy H1N1 w 2008 roku. Jest jednak pewna znacząca różnica między wirusami grypy, a SARS-CoV-2.

Grupa badaczy ze Szpitala Uniwersyteckiego w Zurychu oceniła protokoły posekcyjne osób zmarłych w czasie epidemii grypy w 1918 roku i tych, które nie przeżyły COVID-19. W żadnym z raportów z sekcji ofiar grypy hiszpańskiej nie wspomniano o widocznych zakrzepach krwi. W przeciwieństwie do tego, zakrzepica tętnicy płucnej lub zator tętnicy płucnej jest wskazana w 36 procentach z 75 opublikowanych dotychczas sekcji zwłok osób zmarłych na COVID-19.

Zaburzenia psychiczne i neurologiczne w przebiegu Post-COVID

Przebieg tej infekcji obejmuje rozwój ostrej fazy zapalnej z hiperaktywacją układu immunologicznego, jak i nadkrzepliwość objawiającą się zatorowością. Faza zapalna z nadprodukcją cytokin zapalnych jest prawdopodobnie odpowiedzialna za rozwój problemów psychiatrycznych.

University of London na łamach BRAIN ostrzegał o potencjalnej epidemii uszkodzenia mózgu po przejściu COVID-19. Z 43 pacjentów leczonych w Szpitalu Klinicznym Uniwersytetu w kwietniu i maju 2020 roku, 10 cierpiało na tymczasową dysfunkcję mózgu i majaczenia, 8 doświadczyło udarów i uszkodzenia nerwów.

Przechorowanie niesie dla wielu ozdrowieńców chroniczne zaburzenia poznawcze. SARS-CoV-2, podobnie jak jego poprzednik, jest podejrzewany o przekraczanie bariery krew-mózg. Infekcje OUN są opisywane w literaturze, ale prawdziwą szkodliwość dla mózgu niosą cytokiny zapalne, które są przyczyną rozwoju depresji pokowidowej i niedotlenienia wynikających z ostrej infekcji płuc.

Objawy neurologicznego syndromu pokowidowego związane są głównie z nadkrzepliwością rozwijającą się w trakcie infekcji. Zakrzepy w małych naczyniach krwionośnych uszkadzają organy szczególnie wrażliwe, czyli nerki i serce oraz nerwy obwodowe. Opisywane są przypadki choroby Parkinsona rozwijające się u osób, które przeszły COVID-19.