Kryterium Beersa, czyli jakich leków należy unikać u osób starszych i dlaczego?

Leki grupy III – należy stosować z ostrożnością u osób starszych

W kryteriach Beersa zwrócono uwagę na hiponatremię występującą w przypadku stosowania niektórych leków, która może się okazać stanem zagrożenia życia. Hiponatremia, definiowana jako obniżenie stężenia sodu w surowicy krwi poniżej wartości 135 mmol/l, może wystąpić w trakcie leczenia karbamazepiną, okskarbazepiną, lekami z grupy SSRI, SNRI (fluoksetyna, paroksetyna, sertralina, wenlafaksyna), TLPD (zwłaszcza amitryptylina), lekami przeciwpsychotycznymi (zwłaszcza haloperidol) i lekami moczopędnymi (m.in. indapamid).

W grupie III, podobnie jak w grupie II, umieszczono ponownie kwas acetylosalicylowy. Według rekomendacji Beersa, brakuje dostatecznie udokumentowanych korzyści pierwotnej protekcji incydentów sercowych u chorych powyżej 80. roku życia. Zwiększone ryzyko powikłań ze strony przewodu pokarmowego wydaje się przewyższać potencjalne działanie protekcyjne kwasu acetylosalicylowego. Z tego powodu zaleca się unikanie tego leku u pacjentów po 80. roku życia i stosowanie go z rozwagą u chorych po 75. roku życia. Ryzyko poważnego krwawienia wzrasta znacznie w starszym wieku. Kilka badań sugeruje brak korzyści w przypadku stosowania jej w profilaktyce pierwotnej u osób starszych z czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego, ale dowody nie są rozstrzygające. Kwas acetylosalicylowy  jest generalnie wskazany do stosowania we wtórnej profilaktyce u osób starszych z rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową.

Dużą ostrożność należy zachować również podczas terapii dabigatranem i rivaroxabanem, ponieważ leki te mogą zwiększać ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego, gdy są stosowane w długotrwałym leczeniu.

W przypadku połączenia trimethoprim-sulfametoxazol zwraca się uwagę na zwiększone ryzyko hiperkaliemii przy jednoczesnym stosowaniu z ACEI lub ARB.

Czytaj także: Błędne koło ordynacji lekarskiej – kaskada przepisywania leków u pacjentów geriatrycznych ze schorzeniami wielu układów.

Na jakie interakcje zwraca się w kryteriach Beersa?

Kryteria Beersa z 2015 roku zawierają dodatkowe informacje dotyczące znaczenia wybranych interakcji lekowych u chorych powyżej 65. roku życia. W grupie leków o największym potencjale interakcjogennym znajdują się m.in. często stosowane przez neurologów niesteroidowe leki przeciwzapalne, opioidowe leki przeciwbólowe, leki przeciwpsychotyczne czy glikokortykosteroidy. Jednoczesne stosowanie opioidów i benzodiazepin zwiększa ryzyko przedawkowania, natomiast łączenie opioidów i gabapentyny lub pregabaliny zwiększa ryzyko ciężkich działań niepożądanych związanych z sedacją, a także depresją oddechową i zgonu.

W kryteriach zostały wymienione również interakcje pomiędzy glikokortykosteroidami i lekami z grupy NLPZ – takie połączenie zwiększona ryzyko choroby wrzodowej lub krwawienia z przewodu pokarmowego. Kolejną interakcją opisaną w kryteriach Beersa jest zastosowanie soli litu z inhibitorami ACE lub diuretykami pętlowymi, które zwiększają toksyczność litu.

Czytaj także: Odrębność farmakoterapii u osób w wieku podeszłym.

Leki, których należy unikać lub których dawkowanie powinno być zmniejszone u osób starszych z zaburzeniami czynności nerek

Zaburzenia nerek to bardzo częste i poważne dolegliwości u osób starszych. Z tego względu w kryteriach Beersa utworzono osobną grupę leków, które wymagają wyjątkowej ostrożności u pacjentów, którzy cierpią na takie zaburzenia. Wśród tych leków znalazły się:

• ciprofloksacyna – ze względu na zwiększone ryzyko wpływu na OUN i wywołanie objawów takich jak drgawki, splątanie oraz zerwania ścięgien;
• amilorid – ryzyko groźnego wzrostu stężenia potasu i obniżenia stężenia sodu;
• dabigatran – brak dowodów skuteczności i bezpieczeństwa u osób z zaburzeniami czynności nerek. Z tego samego względu należy unikać lub zmniejszyć dawkowanie apiksabanu oraz riwaroksabanu;
• duloksetyna – nasilone działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego- nudności, biegunka;
• spironolakton – zwiększone stężenie potasu;
• tramadol działania niepożądane w obrębie OUN;
• enoksaparyna – zwiększone ryzyko krwawienia.

Piśmiennictwo:

1. Białecka M. Leki dla pacjentów powyżej 65. roku życia. Neurol. Prakt. 2017; 5(98): 10-18.
2. American Geriatrics Society 2019 Updated AGS Beers Criteria for Potentially Inappropriate Medication Use in Older Adults. By the 2019 American Geriatrics Society Beers Criteria Update Expert Panel. J Am Geriatr. Soc. 2019;67(4):674-94.
3. American Geriatrics Society Beers Criteria Update Expert Panel. American Geriatrics Society 2015 updated Beers Criteria for potentially inappropriate medication use in older adults. J Am Geriatr Soc. 2015;3(11):2227-46
4. Królik P., Rudnicka-Drożak E. Przegląd kryteriów AGS Beersa 2019. Geriatria 2019; 13: 27-39.