Kryterium Beersa, czyli jakich leków należy unikać u osób starszych i dlaczego?

Pozostałe leki niezalecane u osób starszych

Wśród innych leków, dla których ryzyko stosowania u osób starszych może przewyższać korzyści, zostały wymienione również dwa leki stosowane w infekcjach bakteryjnych – nitrofurantoina i furazydyna. Specjaliści zdecydowali się umieścić te leki w kryteriach Beersa ze względu na potencjalne działanie toksyczne na płuca i wątrobę oraz neuropatię obwodową, szczególnie w przypadku długotrwałego stosowania.

Do leków I grupy zaliczono również niektóre leki przeciwcukrzycowe. Wśród doustnych leków u osób starszych niewskazane są długodziałające pochodne sulfonylomocznika, takie jak glimepiryd, ponieważ zwiększa on ryzyko ciężkiej, przedłużonej hipoglikemii. Co ciekawe, w leczeniu cukrzycy u osób starszych nie zaleca się również stosowania samych krótko lub szybkodziałających insulin podawanych zgodnie z aktualnym poziomem glukozy, bez jednoczesnego stosowania insuliny podstawowej lub długodziałającej. Taki dobór insulin wiąże się bowiem z wyższym ryzykiem hipoglikemii. Zalecenie to nie dotyczy schematów zawierających insulinę podstawową lub insulinę długodziałającą.

W zakresie leczenia chorób przewodu pokarmowego, u osób starszych nie zaleca się stosowania metoklopramidu, który może wywoływać objawy pozapiramidowe, w tym dyskinezę.

Wśród leków stosowanych w chorobach układu sercowo-naczyniowego, w kryteriach Beersa znalazły się m.in. leki hamującereceptory α-1- adrenergiczne (np. doksazosyna) ze względu na wysokie ryzyko niedociśnienia ortostatycznego i związanych z nim powikłań u osób starszych.

Czytaj także: Interakcje lek-choroba

Leki grupy II – nie powinny być stosowane u osób starszych w przypadku współistnienia niektórych schorzeń

Choroby sercowo-naczyniowe- choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego

Według kryterium Beersa pacjenci po przebytym zawale mięśnia sercowego nie powinni stosować m.in. leków z grupy NLPZ. Powodem są powikłania ze strony układu krążenia (ostry incydent wieńcowy, powikłania zakrzepowe) wywołane przez natychmiastowy efekt prostacyklinowy, w którym przewagę uzyskuje agregacja oraz efekt nerkowy powiązany ze wzrostem ciśnienia tętniczego krwi. Jedno z badań dotyczących incydentów sercowo-naczyniowych wykazało, że wszystkie poddane ocenie leki z grupy NLPZ (naproksen, diklofenak, ibuprofen, celekoksyb) zwiększają ryzyko zawału mięśnia sercowego. Incydenty wieńcowe pojawiają się już w pierwszym tygodniu leczenia i w dużym stopniu korelują z wyższymi dobowymi dawkami.

Omdlenia i upadki

Wśród starszych osób omdlenia i upadki są wyjątkowo niebezpieczne ze względu na ryzyko groźnego złamania kości miednicy. U osób, u których takie incydenty zdarzały się w wywiadzie, nie zaleca się stosowania m.in. inhibitorów acetylocholinesterazy (AChEI), w tym donepezilu, galantaminy, rywastygminy, antagonistów receptora α-1 (np. doksazosyny, prazosyny), TLPD i leków przeciwpsychotycznych, a także SSRI, benzodiazepin, leków przeciwpadaczkowych, opioidów i antagonistów receptora GABA. Zastosowanie powyższych leków zwiększa ryzyko wystąpienia hipotonii ortostatycznej oraz bradykardii, a także zaburzeń ruchowych i niezborności, co z kolei jest kojarzone z ryzykiem upadków oraz niebezpiecznych złamań szyjki kości udowej.

Majaczenie, zaburzenia poznawcze, otępienie

W grupie osób, u których występują zaburzenia poznawcze, otępienie i majaczenie, należy unikać stosowania leków, które mogą dodatkowo je nasilać. Do takich leków należą wcześniej opisywane cholinolityki, leki przeciwpsychotyczne (zwłaszcza I generacji), benzodiazepiny, glikokortykosteroidy (z wyjątkiem leków podawanych drogą wziewną) oraz leki blokujące receptory histaminowe H2.

Bezsenność

W przypadku bezsenności lekami niezalecanymi u osób starszych (i nie tylko) są leki o właściwościach pobudzających, czyli: pseudoefedryna, fenylefryna (składniki mieszanek przeciwgrypowych), psychostymulatory (modafinil, metylofenidat) oraz metyloksantyny (teofilina, kofeina).

Choroba Parkinsona

W przebiegu tej choroby u osób starszych nie zaleca się stosowania leków przeciwpsychotycznych poza klozapiną, kwetiapiną i aripiprazolem. Niewskazane jest również leczenie metoklopramidem. Leki te mogą potencjalnie nasilić objawy parkinsonowskie.

Czytaj także: Parkinsonizm polekowy.

Choroby układu pokarmowego i moczowego

Współwystępowanie choroby wrzodowej wskazuje na konieczność unikania kwasu acetylosalicylowego w dawce powyżej 325 mg na dobę oraz NLPZ, szczególnie wcześniej wspomnianych, nieselektywnych inhibitorów COX. Stosowanie tych leków może nasilić lub spowodować nawrót dolegliwości. W przypadku braku leczenia alternatywnego, zaleca się stosowanie leczenia gastroprotekcyjnego, włączając do leczenia np. IPP.