Tlen to też lek!
Do niedawna pokutowało stwierdzenie, że jeśli nie wiadomo co podać pacjentowi – należy podać tlen. Jednak tlen medyczny (oxygenium) jest lekiem i ma istotne wskazania u pacjentów z nagłą lub chroniczną hipoksją związaną z niewydolnością oddechową i krążenia, z zatruciem CO, zatorem płucnym, przy nagłym zatrzymaniu krążenia czy z anemią. Należy jednak podkreślić, iż podaż tlenu ma przeciwwskazania, między innymi w hipoksji histotoksycznej (zahamowanie procesów przemiany tlenu w tkankach, najczęściej w wyniku zatrucia, np. cyjankiem potasu). Ponadto należy zachować ostrożność u pacjentów z POChP, gdyż tlenoterapia może spowodować ryzyko depresji oddechowej, a także w okresie noworodkowym ze względu na ryzyko retinopatii wcześniaczej i dysplazji oskrzelowo-płucnej. Szczególna rozwaga przy tlenoterapii jest wymagana również w przypadku konieczności wykonywania defibrylacji, ponieważ w atmosferze wzbogaconej tlenem iskrzenie może być przyczyną powstania płomienia i może doprowadzić do oparzeń pacjenta.
Czytaj także: Fakty i mity o tlenoterapii w przebiegu COVID-19 oraz Tlen medyczny.
Czasu jak „na lekarstwo”
Stosowanie leków w ratownictwie medycznym wymaga dużej wiedzy i doświadczenia. Medycy często działają pod presją czasu. Tu kluczowe znaczenie ma ocena stanu pacjenta. Jest to nie tylko rozpoznanie powodu wezwania Zespołu Ratownictwa Medycznego na miejscu, ale jeśli jest to tylko możliwe, zebrania dokładnego wywiadu i zorientowania się, czy pacjent choruje przewlekle na inne schorzenia, czy jest pod opieką specjalistyczną, czy przebył zabiegi chirurgiczne i co bardzo ważne, czy i jakie leki lub substancje przyjmował. Ma to znaczenie w kontekście potencjalnego wystąpienia interakcji przy podawaniu leków ratujących życie, przeciwbólowych i innych, po które może sięgnąć ratownik. Dlatego każdorazowo skuteczność i bezpieczeństwo farmakoterapii wymaga jej zindywidualizowania.
Czytaj także: Pierwsza pomoc nad wodą.
Apetyt na więcej
Paleta możliwości w zakresie farmakoterapii w Zespołach Ratownictwa Medycznego poddana jest nieustannie próbie czasu. Dostęp do regularnych badań oraz standardów europejskich i amerykańskich, w tym także medycyny pola walki, rozbudza apetyt na dalsze rozszerzanie liczby leków dostępnych w ZRM.
Dla przykładu wielokrotnie podnoszono konieczność włączenia do niej antyfibrynolityku – kwasu traneksamowego (TXA) stosowanego u pacjentów z objawami krwotoku urazowego (druga przyczyną zgonów po niedrożności dróg oddechowych, którym można zapobiec). Ta rekomendacja jest oparta na wytycznych ITLS (International Trauma Life Support). W 2020 roku wniesiono do Ministra Zdrowia interpelację (nr 1620) “w sprawie stosowania kwasu traneksamowego (TXA) w pracy podstawowych zespołów ratownictwa medycznego”. W odpowiedzi Ministerstwo Zdrowia uzasadnia wstrzymanie włączenia TXA do listy leków w ZRM, do czasu “wprowadzenie kursu kwalifikacyjnego dla ratowników medycznych, ukończenie którego będzie pozwalało na wykonywania rozszerzonego zakresu czynności i podawania leków z rozszerzonego katalogu”. To jeden z argumentów w dyskusji, która dotyczy konieczności uzupełniania edukacji wraz z rosnącymi możliwościami terapeutycznymi.
Podsumowanie
Więcej leków to z pewnością szerszy wachlarz rozwiązań leczniczych, ale jednocześnie większa odpowiedzialność i konieczność stałego podnoszenie wiedzy personelu medycznego w zakresie znajomości farmaceutyków, ich zastosowania, działania oraz interakcji.
Piśmiennictwo
- Kleszczyński J., Zawadzki M., Leki w ratownictwie medycznym, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021, wydanie II, 221-341
- Paciorek P., Patrzała A., Medyczne czynności ratunkowe, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018, 67-69, 110-116
- Interna Szczeklika 2021/22, Medycyna Praktyczna, Kraków 2021, wydanie XIII, 1284-1290
- Campell J.E., Alson R.L., International Trauma Life Support Ratownictwo przedszpitalne w urazach, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, 176-180
- “Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego”, oraz “Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego”, Ministerstwo Zdrowia, czerwiec 2019
- Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, Dz. U. 2006 Nr 191 poz. 1410
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego, Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, 27 kwietnia 2016 r., Poz. 587
- Interpelacja nr 1620 w sprawie stosowania kwasu traneksamowego (TXA) w pracy podstawowych zespołów ratownictwa medycznego, Marcelina Zawisza, 22 styczeń 2020 r.