Fakty i mity o tlenoterapii w przebiegu COVID-19

W czasie trwającej pandemii COVID-9 pojawiają się coraz to nowe doniesienia naukowe oraz rekomendacje odnośnie leczenia i jego skuteczności na różnych etapach choroby. Obecnie pacjenci zarażeni koronawirusem SARS-CoV-2, którzy mają łagodne lub umiarkowane objawy choroby są izolowani w domu. Podstawowym wyzwaniem podczas pierwszych etapów infekcji jest złagodzenie uciążliwych objawów oraz zahamowanie rozwoju choroby, aby nie rozwinęła się jej ciężka postać.

Ze względu na doniesienia o zjawisku tak zwanej cichej hipoksji, czyli niedotlenienia tkanek w czasie choroby, pacjenci lub osoby z ich otoczenia często samodzielnie szukają informacji i możliwości leczenia tlenem poprzez zakup i stosowanie koncentratorów tlenu czy puszek z tlenem. Jednak czy tlenoterapia domowa jest bezpieczna, czy można ją samodzielnie stosować i kiedy?

Czym jest tlenoterapia?

Tlenoterapia jest zabiegiem leczniczym stosowanym w szpitalach i innych placówkach medycznych lub w warunkach domowych w stanach niewydolności oddechowej. W normalnych warunkach organizm ludzki jest w stanie zapewnić sobie określoną ilość tlenu, jednak w schorzeniach układu oddechowego czy krążenia często niezbędna jest dodatkowa podaż tlenu. Tlen medyczny to produkt leczniczy, który może być podawany z butli, koncentratora lub puszki. W profesjonalny sposób tlen medyczny – zwykle z butli – podawany jest w szpitalach, przychodniach czy ośrodkach pomocy w celu poprawy funkcji życiowych pacjentów w działaniach reanimacyjnych i anestezjologicznych, ale też w innych terapiach. W niektórych chorobach umożliwiono też podawanie tlenu pacjentom w warunkach domowych z koncentratorów.

Domowe leczenie tlenem zaczęto stosować w latach sześćdziesiątych XX wieku, kiedy została opracowana metoda magazynowania ciekłego tlenu w specjalnych pojemnikach wytrzymujących wysokie ciśnienie gazu oraz zapewniających odpowiednio długie i bezpieczne jego stosowanie. W 1974 roku skonstruowano pierwszy koncentrator tlenu, który był prosty w obsłudze i tańszy w porównaniu do tlenu w formie ciekłej w pojemnikach. Pod koniec lat siedemdziesiątych badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii potwierdziły, że domowe leczenie tlenem jest skuteczną metodą postępowania, poprawiającą znacząco jakość życia i czas przeżycia w grupie chorujących na POChP.

Czytaj więcej: Tlen medyczny.

Dla kogo przeznaczona jest tlenoterapia w warunkach domowych?

Tlenoterapia w warunkach domowych jest przeznaczona dla pacjentów głównie z chorobami płuc, takimi jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), rozedma płuc, chorobami śródmiąższowymi płuc i mukowiscydozą. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku oddychania wysokimi stężeniami tlenu przez dłuższy czas mogą wystąpić działania niepożądane takie jak zapalenie tchawicy i oskrzeli, niedodma absorpcyjna wskutek wypłukiwania azotu z pęcherzyków płucnych, upośledzenie czynności rzęsek w drogach oddechowych czy też ostre uszkodzenie płuc z wytworzeniem błon szklistych.

Tlen w monografii farmakopealnej

W Farmakopei Polskiej znajdują się dwie monografie dotyczące tlenu. W pierwszej monografii Oxygenium (tlen) znajdziemy informacje, że tlen do użytku medycznego powinien mieć zawartość nie mniej niż 99,5% (v/v). Pod względem właściwości tlen jest gazem bezbarwnym, rozpuszczalnym w temp. 20⁰C i pod ciśnieniem 101 kPa w proporcji 1 objętość tlenu w około 32 objętościach wody. Wytwarzanie tlenu następuje w procesie oczyszczania otaczającego powietrza, następującym po destylacji w niskiej temperaturze. Przechowywany jest jako gaz sprężony lub skroplony w odpowiednich pojemnikach spełniających przepisy prawa.

Druga monografia Oxygenium 93 per centum (tlen 93%) określa zawartość od 90,0% (v/v) do 96,0% (v/v) tlenu cząsteczkowego (O₂), natomiast w pozostałości występuje głównie argon i azot. Monografia ta dotyczy tlenu (93%) do użytku medycznego, a nie dotyczy gazu wytwarzanego z użyciem indywidualnych koncentratorów do stosowania w warunkach domowych. Tlen 93% jest wytwarzany w jednostopniowych koncentratorach przez adsorpcyjne oczyszczanie otaczającego powietrza przy użyciu zeolitów. W procesie wytwarzania, zawartość tlenu jest stale kontrolowana analizatorem paramagnetycznym. Zgodnie z projektem i instalacją koncentratora, a także po każdej jego modyfikacji, wytwarzany gaz powinien spełniać określone wymagania farmakopealne. Tlen 93% otrzymany z koncentratora tlenu jest zwykle używany w miejscu wytworzenia. Zasila bezpośrednio rurociąg gazu medycznego lub system podawania.

Czytaj więcej: Bezpieczny i poprawny obrót gazami medycznymi: o potrzebie współpracy i opracowania procedur oraz Braki tlenu medycznego podlega obowiązkowi raportowania do ZSMOPL.