W maju 2023 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 11 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 4 nowych substancji czynnych (iwozydenib – oznaczony jako lek sierocy, mirikizumab, pegunigalzydaza alfa, ublituksymab) i 7 substancji czynnych już stosowanych w medycynie, w tym 1 substancji czynnej zarejestrowanej w nowym wskazaniu (syrolimus – oznaczony jako lek sierocy).
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
A – Przewód pokarmowy i metabolizm
A16/A16A – Pozostałe produkty działające na przewód pokarmowy i metabolizm; A16AB – Enzymy
Pegunigalsidase alfa: Elfabrio (Chiesi) jest wskazany do stosowania w długotrwałej enzymatycznej terapii zastępczej u dorosłych pacjentów z potwierdzonym rozpoznaniem choroby Fabry’ego (niedobór alfa-galaktozydazy).
Pegunigalzydaza alfa wytwarzana metodą rekombinacji DNA w komórkach tytoniu (komórki BY2 Nicotiana tabacum) jest kowalencyjnym koniugatem prh-alfa-GAL-A z glikolem polietylenowym (PEG). Jest pegylowaną rekombinowaną postacią ludzkiej α-galaktozydazy-A. Sekwencja aminokwasów postaci rekombinowanej jest podobna do naturalnie występującego enzymu ludzkiego. Pegunigalzydaza alfa uzupełnia lub zastępuje enzym α-galaktozydazę-A, który katalizuje hydrolizę końcowych grup α-galaktozylowych oligosacharydów i polisacharydów w lizosomie, zmniejszając ilość nagromadzonego globotriaozyloceramidu (Gb3) i globotriaozylosfingozyny (lizo-Gb3).
B – Krew i układ krwiotwórczy
B01/B01A – Preparaty przeciwzakrzepowe; B01AE – Bezpośrednie inhibitory trombiny
Dabigatran etexilate: Dabigatran Etexilate Accord (Accord Healthcare) to 9. zarejestrowana marka dabigatranu. Do sprzedaży wprowadzono od lipca 2008 lek oryginalny Pradaxa (Boehringer Ingelheim).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Abagat (Polfarmex), Dabigatran Eteksylan Stada, Dabigatran etexilate +pharma, Mirexan (Biofarm), Telexer (Gedeon Richter Polska), Wasedoc (Ranbaxy), Zali (Farmak).
C – Układ sercowo-naczyniowy
C03 – Leki moczopędne; C03D – Antagoniści aldosteronu i inne leki oszczędzające potas; C03DA – Antagoniści aldosteronu
Spironolactone: Qaialdo (Nova Laboratories) w nowej postaci zawiesiny doustnej to 5. zarejestrowana marka spironolaktonu. Do sprzedaży wprowadzono 3 marki: Spironol (Gedeon Richter Polska), Verospiron (Gedeon Richter) i od października 2013 Finospir (Orion).
Nie pojawił się jeszcze w sprzedaży Spironolactone Medreg.
Qaialdo (Nova Laboratories) jest wskazany w terapii opornego na leczenie obrzęku związanego z zastoinową niewydolnością serca; marskości wątroby z wodobrzuszem i obrzękiem, wodobrzusza w przebiegu nowotworu złośliwego, zespołu nerczycowego, w diagnostyce i leczeniu pierwotnego hiperaldosteronizmu, w leczeniu pierwotnego nadciśnienia tętniczego.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe;
L01E – Inhibitory kinazy białkowej; L01EG – Inhibitory kinazy ssaków (ssaczy cel rapamycyny: mTOR)
Sirolimus: Hyftor (Plusultra) w nowej postaci żelu na skórę to 1. zarejestrowana w tej klasie marka syrolimusu. Lek jest wskazany do stosowania w leczeniu naczyniakowłókniaka twarzy w przebiegu stwardnienia guzowatego u dorosłych oraz dzieci i młodzieży w wieku 6 lat i starszych.
Dokładny mechanizm działania syrolimusu w leczeniu naczyniakowłókniaka w przebiegu stwardnienia guzowatego nie jest dokładnie znany. W ogólnym zarysie, syrolimus hamuje aktywację mTOR (ang.: mammalian target of rapamycin), tj. kinazy białkowej serynowo-treoninowej należącej do rodziny kinaz związanych z 3-kinazą fosfatydyloinozytolu (PI3K, ang. phosphatidylinositol3kinase) i reguluje metabolizm komórkowy, wzrost i proliferację komórek. W komórkach syrolimus wiąże się z immunofiliną, białkiem wiążącym FK-12 (FKBP-12), tworząc kompleks o działaniu immunosupresyjnym. Kompleks ten wiąże i hamuje aktywność kinazy mTOR.
Decyzją Komisji Europejskiej z 23 sierpnia 2017 syrolimus został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 26 maja 2033 ma zagwarantowaną 10letnią wyłączność rynkową.
L01X – Inne leki przeciwnowotworowe; L01XX – Inne leki przeciwnowotworowe
Ivosidenib: Tibsovo (Servier) w skojarzeniu z azacytydyną jest wskazany w leczeniu dorosłych pacjentów z nowo rozpoznaną ostrą białaczką szpikową (ang. acute myeloid leukaemia – AML) z mutacją w genie kodującym dehydrogenazę izocytrynianu 1 (IDH1) R132, którzy nie są zakwalifikowani, aby otrzymać standardową chemoterapię indukcyjną. Monoterapia produktem leczniczym Tibsovo jest wskazana w leczeniu dorosłych pacjentów z miejscowo zaawansowanym lub przerzutowym rakiem dróg żółciowych, z mutacją IDH1 R132, którzy byli wcześniej leczeni co najmniej jedną linią systemowej terapii.
Iwozydenib jest inhibitorem zmutowanego enzymu IDH1. Zmutowany IDH1 przekształca alfaketoglutaran (α-KG) w 2-hydroksyglutaran (2-HG), który blokuje różnicowanie komórkowe oraz sprzyja nowotworzeniu zarówno w nowotworach hematologicznych, jak i niehematologicznych. Mechanizm działania iwozydenibu poza jego zdolnością do zmniejszania stężenia 2-HG i przywracania różnicowania komórkowego nie jest w pełni poznany we wszystkich wskazaniach.
Decyzjami Komisji Europejskiej z 12 grudnia 2016 i z 21 marca 2018 iwozydenib został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanych wskazaniach i w okresie do 8 maja 2033 ma zagwarantowaną 10letnią wyłączność rynkową.
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy;
L04AA – Selektywne leki hamujące układ odpornościowy
Eculizumab: Epysqli (Samsung Bioepis) to produkt leczniczy biopodobny, 3. zarejestrowana marka ekulizumabu. Do sprzedaży wprowadzono od czerwca 2015 lek oryginalny Soliris (Alexion Europe). Nie pojawił się jeszcze na rynku Bekemv (Amgen).
Leki są wskazane w leczeniu pacjentów z napadową nocną hemoglobinurią (PNH, ang. paroxysmal nocturnal haemoglobinuria). Dowody klinicznych korzyści wykazano u pacjentów z hemolizą z jednym lub kilkoma objawami klinicznymi wskazującymi na dużą aktywność choroby, niezależnie od wcześniejszych przetoczeń lub bez przetoczeń.
Ublituximab: Briumvi (Propharma) jest wskazany w leczeniu dorosłych pacjentów z rzutową postacią stwardnienia rozsianego (ang. relapsing multiple sclerosis, RMS) z aktywną chorobą określoną na podstawie cech klinicznych lub obrazowych.
Ublituksymab jest chimerycznym przeciwciałem monoklonalnym wytwarzanym metodą rekombinacji DNA w klonie szczurzej linii komórek szpiczaka YB2/0, skierowanym selektywnie przeciwko komórkom z ekspresją antygenu CD20. Antygen powierzchniowy CD20 znajduje się na limfocytach pre-B, dojrzałych limfocytach B i limfocytach B pamięci i nie podlega ekspresji na limfoidalnych komórkach macierzystych ani komórkach plazmatycznych. Wiązanie ublituksymabu do CD20 indukuje lizę limfocytów B CD20+, głównie poprzez cytotoksyczność komórkową zależną od przeciwciał (ang. antibody-dependent cell-mediated cytotoxicity, ADCC) i w mniejszym stopniu poprzez cytotoksyczność zależną od dopełniacza (ang. complement-dependent cytotoxicity, CDC). Ze względu na swoisty wzór glikozylacji regionu Fc ublituksymab wykazuje zwiększone powinowactwo do FcγRIIIa (CD16) i zależną od przeciwciał cytolizę komórkową wobec limfocytów B.
L04AC – Inhibitory interleukiny
Mirikizumab: Omvoh (Eli Lilly) jest wskazany w leczeniu dorosłych pacjentów z czynnym wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego, u których wystąpiła niewystarczająca odpowiedź na leczenie konwencjonalne lub terapię biologiczną, utrata odpowiedzi na takie leczenie lub jego nietolerancja.
Mirikizumab jest humanizowanym przeciwciałem monoklonalnym klasy IgG4 przeciw interleukinie 23 (anty-IL-23), wytwarzanym w komórkach jajnika chomika chińskiego (CHO) w technologii rekombinacji DNA, które wiąże się selektywnie z podjednostką p19 ludzkiej cytokiny IL-23 i hamuje jej interakcję z receptorem IL23. Cytokina regulatorowa IL-23 wpływa na różnicowanie, ekspansję i przeżycie subpopulacji limfocytów T (np. limfocytów Th17 i Tc17) oraz subpopulacji komórek uczestniczących w mechanizmie odporności wrodzonej, stanowiących źródła cytokin efektorowych, w tym IL-17A, IL- 17F i IL-22, które przyczyniają się do rozwoju choroby zapalnej. U ludzi wykazano, że selektywne blokowanie IL-23 normalizuje wytwarzanie tych cytokin.
N – Układ nerwowy
N03/N03A – Leki przeciwpadaczkowe; N03AX – Inne leki przeciwpadaczkowe
Lacosamide: Lacosamide Adroiq (Extrovis EU) to 12. zarejestrowana marka lakosamidu. Do sprzedaży wprowadzono 7 marek: Vimpat (UCB; lek oryginalny), od października 2018 Lackepila (Symphar), Lacosamide Accord (Accord Healthcare) i Lacosamide Teva, od czerwca 2020 Trelema (G.L. Pharma), od sierpnia 2020 Zilibra (Polpharma) i od kwietnia 2023 Lacosamide Neuraxpharm (lek wprowadzony wcześniej do sprzedaży pod pierwotną nazwą Lacosamide Glenmark).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Epilantin (Hasco-Lek), Lacosamide Fresenius Kabi, Lacosamide Intas (Intas Third Party Sales 2005; lek zarejestrowany pierwotnie pod nazwą Lacosamide Eignapharma), Lacosamide UCB.
Ostatnio skreślono z Rejestru: Lacosamide Zentiva (lek był obecny na rynku od lutego 2019), Seizpat (Viatris; lek był obecny na rynku od czerwca 2020).
V – Preparaty różne
V03/V03A – Pozostałe środki stosowane w lecznictwie; V03AB – Środki odtruwające
Sodium thiosulfate: Pedmarqsi (Fennec Pharmaceuticals) to aktualnie jedyna zarejestrowana marka produktu leczniczego z tiosiarczanem sodu. Lek jest wskazany do stosowania w zapobieganiu ototoksyczności wywołanej chemioterapią cisplatyną u pacjentów w wieku od 1. miesiąca życia do <18 lat z miejscowymi, niedającymi przerzutów guzami litymi.
Mechanizm działania tiosiarczanu sodu chroniącego przed ototoksycznością nie jest w pełni zrozumiały, ale może obejmować zwiększenie poziomu endogennych przeciwutleniaczy, zahamowanie wewnątrzkomórkowego stresu oksydacyjnego oraz bezpośrednią interakcję między cisplatyną a grupą tiolową wchodzącą w skład tiosiarczanu sodu w celu wytworzenia nieaktywnych form platyny. Jednoczesna inkubacja tiosiarczanu sodu z cisplatyną powodowała zmniejszenie cytotoksyczności cisplatyny względem komórek nowotworowych w warunkach in vitro, a opóźnione dodanie tiosiarczanu sodu do tych hodowli uniemożliwiało osiągnięcie działania ochronnego.
Sugammadex: Sugammadex Adroiq (Extrovis EU) to 14. zarejestrowana marka sugammadeksu, gdyż 13. i 15. zarejestrowaną marką (według daty decyzji rejestracyjnej) są zarejestrowane w Polsce również w maju 2023 leki Sugammadex Aspen i Sugammadex Reig Jofre. Do sprzedaży od kwietnia 2009 wprowadzono lek oryginalny Bridion (Merck Sharp & Dohme).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Sugammadex Amomed (AOP Orphan Pharmaceuticals), Sugammadex Delfarma, Sugammadex Fresenius Kabi, Sugammadex Mylan, Sugammadex Noridem (Noridem Enterprises), Sugammadex Ranbaxy, Sugammadex Reddy (Reddy Holding), Sugammadex Sandoz, Sugammadex Stada, Sugammadex Teva, Sugammadex Zentiva.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2023-06-29
Źródła:
- nomenklatura nazw substancji czynnych oraz klasyfikacja ATC na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2023”, Oslo 2022; “ATC classification Index with DDDs 2023”, Oslo 2023), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2023 – tłumaczenie własne;
- informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
- informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
- opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
- pozostałe opinie i komentarze: autorskie.