Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Receptura

Surowce recepturowe dawniej i dziś – tanina

mgr farm. Joanna Bilekdr hab. Maciej Bilek, prof. URAutormgr farm. Joanna Bilekidr hab. Maciej Bilek, prof. UR
13/06/2021
Surowce recepturowe dawniej i dziś - tanina

fot. Canva.com

Tanina w przepisach recepturowych w Polskim Manuale Farmaceutycznym

Prace zarówno Fischera, jak i Sokołowskiej miały swoje uzasadnienie, bowiem na przełomie XIX i XX wieku oraz w okresie dwudziestolecia międzywojennego tanina stosowana była w aptekach powszechnie, czego najlepszym wyrazem była obecność licznych przepisów w „Polskim Manuale Farmaceutycznym” z 1932 roku. Jako przykłady wymieńmy:

„Krople do dziąseł dr. Strassburgera”
Tincturae Caryophyllorum
Tincturae Myrrhae aa 4
Tannini puri 2
Spiritus Cochlariae 1

„Kolodjum ściągające”
Acidi tannici 9
Tincturae Benzoës 9
Collodii ad 60

„Kolodjum tamujące krew”
Collodii 50
Acidi borici puri
Acidi tannici aa 2,5
Acidi benzoici 1,5

„Gliceryna z taniną”
Acidi tannici 20
Glycerini 80

„Maść glicerynowa z taniną”
Acidi tannici 1
Unguentum Glycerini 5

Niegdyś już na łamach „Aptekarza Polskiego” (12/2011) przytaczaliśmy z „Manuału…” możliwe nadal do wykonania przepisy weterynaryjne, w których tanina odgrywała pierwszorzędną rolę. Przypomnijmy zatem jedynie, że mowa tutaj o recepturze do wcierania w pyszczki śliniących się królików, stanowiącej 5% roztwór taniny w wodzie i glicerynie oraz o lekach aplikowanych w biegunce u zwierząt hodowlanych. W biegunce koni zalecano taninę ze sproszkowanym korzeniem goryczki i prawoślazu oraz szyszkojagodą jałowca, bądź też taninę z węglem drzewnym. W biegunce bydła stosowano równe ilości kwasu salicylowego i taniny, zaś w biegunce kóz i owiec taninę z korzeniem kozłka.  

Tanina we współczesnych farmakopeach

Tanina pojawiła się we wszystkich polskich dwudziestowiecznych farmakopeach. „Farmakopea Polska II” (1937) jako pochodzenie Acidum tannicum (synonimy: Acidum gallotannicum, Tanninum) wskazywała galasówki (Gallae) różnych roślin i opisywała jako żółtawy lub jasnobrunatny, bezpostaciowy proszek albo lśniące płatki. Zwracała równocześnie uwagę na znane i wykorzystywane właściwości taniny: wodne roztwory taniny mają odczyn kwaśny, słaby, swoisty zapach, tworzą osady niemal ze wszystkimi alkaloidami i glukozydami oraz z roztworami białka, żelatyny i skrobi.

Obok prostych badań tożsamości (żółtobrunatny osad z kwasem siarkowym lub po nasyceniu chlorkiem sodu oraz ciemnoniebieski osad z chlorkiem żelaza, znikający po dodaniu kwasu siarkowego) oraz badań czystości (identyfikacja zanieczyszczenia żywicami, gumami, cukrami, solami) FP II nakazywała przechowywanie w naczyniach szczelnie zamkniętych oraz chronić od światła.

Syrop jodogarbnikowy

Podano ponadto kilka interesujących przepisów w skład których wchodziła tanina, wśród których wyróżnia się Sirupus jodotannicus phosphoricus, czyli „ulepek” (syrop) jodogarbnikowy z fosforanem wapniowym na syropie wiśniowym. Stosowany był on niegdyś powszechnie jako preparat Jecorol o działaniu wzmacniającym m.in. w krzywicy, gruźlicy węzłów chłonnych oraz jako lek tonizujący.   

Jodum 2 cz.
Acidum tannicum 4 cz.
Extractum Ratanhiae 2 cz.
Spiritus 95° 100 cz.
Calcium phosphoricum q.s.
Sirupus simplex 170 cz.
Sirupus Cerasi q.s.

W „Farmakopei Polskiej III” (1954) nie podawano już pochodzenia surowca, ograniczając się wyłącznie do opisania składu chemicznego taniny: mieszanina estrów kwasu galusowego i kwasu galoilogalusowego z d-glikozą. W dziale „Postać i właściwości” do zacytowanego powyżej opisu dodano: bezwonne albo o słabym swoistym zapachu i cierpkim ściągającym smaku, powtarzając równocześnie zalecenia dla sprawdzania tożsamości. Ponadto monografia powtórzyła w dziale „Badanie czystości” nieco zmodyfikowane normy dla popiołu i suchej masy, nadal uwzględniała prostą kontrolę obecności m.in. żywic, obecnych wyłącznie w taninie naturalnej. W owym czasie tanina stosowana była jako środek o działaniu ściągającym, gdyż z białkiem i z substancjami klejowatymi daje nierozpuszczalne osady. Podawana per os wywiera działanie hemostatyczne, ściągające i neutralizujące. „Informator terapeutyczny do urzędowego spisu leków” z 1959 wzmiankował także, że substancję tę podaje się doustnie jako antidotum w przypadkach zatrucia antymonem lub niektórymi alkaloidami, zewnętrznie w chorobach skóry, w powierzchniowych krwawieniach. Zalecane dawkowanie było wówczas następujące: doustnie 0,05-0,3 g; zewnętrznie w 5-10% maściach i zasypkach; w 1-20% roztworach do płukania, pędzlowania; w 0,5 % roztworach do lewatyw i 10% czopkach. W miarę publikowania kolejnych wydań farmakopei polskiej zachowywano opis postaci i właściwości taniny, a zmieniały się tylko wymogi, sposoby badań tożsamości oraz czystości. „Farmakopea Polska VI” (2002) działanie i zastosowanie opisywała jako ściągające.

Tanina w Farmakopei Europejskiej

W „Farmakopei Europejskiej” tanina obecna jest od pierwszego wydania jako odczynnik, a od suplementu 2000 do „Farmakopei Europejskiej 3” jako substancja lecznicza. Zdefiniowano ją w podobny sposób, jak to przed półwieczem uczyniono w „Farmakopei Polskiej III”: tannic acid is a mixture of esters of glucose with gallic acid and 3-galloylgallic acid, a zatem tanina to mieszanina estrów glukozy z kwasem galusowym i kwasem 3-galloilogalusowym. Taninie przypisano także analogiczne właściwości jak zrobiła to „Farmakopea Polska II”, czyli a yellowish-white or slightly brown amorphous light powder or shiny plates, co oznacza bezpostaciowy żółto-biały lub jasnobrązowy proszek lub lśniące płatki. Podobne były również zalecane metody potwierdzania tożsamości oraz badania, w których m.in. normę dla straty masy po suszeniu zarekomendowaną analogiczną jak w trzecim wydaniu „Farmakopei Polskiej”, czyli 12%, obniżona była zaś norma dla popiołu – 0,1% Przypomnijmy, że polskie farmakopee podawały normę wyższą, np. FP II 0,5%, zaś FP III 0,2%. W dziale „Badania” podano również metody oceny zanieczyszczenia taniny żywicami, dekstrynami, gumami, solami i cukrami, a zatem substancjami obecnymi wyłącznie w surowcu pochodzenia naturalnego. Tradycyjnie również „Farmakopea Europejska” wskazywała na konieczność ochrony taniny przed światłem. W wydaniu 6.0 monografia uległa drobnym zmianom – doprecyzowano mianowicie temperaturę oznaczania suchej masy na 105°C z podawanego wcześniej zakresu 100-105°C.

Tanina obecna jest oczywiście również w obowiązującej „Farmakopei Europejskiej 10” i „Farmakopei Polskiej XII”, która dodatkowo uwzględnia interesującą nas substancję w „Wykazie dawek” i precyzuje jej działanie jako ściągające. Rozróżnia się przy tym dwie drogi podania: doodbytniczą i zewnętrzną. Dla stosowania zewnętrznego przewidziano stężenie od 1,0 do 20,0% dla roztworu i od 0,5 do 10,0% dla maści, natomiast dla pierwszej drogi podania dawka jednorazowa wynosi 0,05 g, dobowa zaś 0,25 g. Dla wlewu doodbytniczego przewidziano stężenie 0,5%.

Czytaj także: Repetytorium do specjalizacji. Substancje pomocnicze stosowane w płynnych postaciach leku.

Strona 3 z 4
Poprzedni1234Następny
Tagi: garbnikileki recepturoweleki sporządzane w aptecerecepturasurowce recepturowetanina
UdostępnijPodziel się

Chcesz otrzymywać powiadomienia o najważniejszych aktualnościach?

WYŁĄCZ
mgr farm. Joanna Bilek

mgr farm. Joanna Bilek

Joanna Bilek – magister farmacji, wychowana na zapleczu cefarmowskiej apteki wraz z mlekiem matki-farmaceutki wyssała miłość do roślin leczniczych i samodzielnego sporządzania leków. Na łamach czasopism aptekarskich, ogólnopolskich periodyków ekologicznych i lifestylowych opublikowała prawie dwieście artykułów (w tym blisko pół setki w „Aptekarzu Polskim”), poświęconych m.in. naturalnym metodom leczenia, medycynie alternatywnej, surowcom zielarskim i przyprawowym, właściwościom odżywczym owoców i warzyw. Dzielone z mężem Maciejem zamiłowanie do podróży zamieniła obecnie na wychowywanie dzieci – Mieczysława oraz Felicji i doglądanie własnego ogródka. W wolnych chwilach maluje akwarele, uwieczniając z natury rośliny lecznicze i tworząc tym samym ilustracje do swoich artykułów, destyluje olejki eteryczne, fermentuje liście rozmaitych gatunków na herbatki „liściówki”, tworzy i sprawdza na sobie i rodzinie kosmetyki domowej roboty.

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

Maciej Bilek – magister farmacji, doktor nauk farmaceutycznych, doktor habilitowany nauk leśnych. Temu nietypowemu połączeniu patronują przodkowie: ojciec Jerzy – farmaceuta, dziadek Mieczysław – docent doktor medycyny oraz prapradziadek Jan Nepomucen i praprapradziadek Józef – leśniczowie. Autor ponad stu publikacji naukowych, poświęconych m.in. chemizmowi, toksykologii i przetwórstwu soku brzozowego, fitochemii leśnych roślin leczniczych, zanieczyszczeniom wód studziennych, właściwościom żywieniowym płynnych środków spożywczych oraz owoców i warzyw. Autor ponad dziewięciuset (w tym ponad dwustu dla „Aptekarza Polskiego”) artykułów popularno-naukowych, dotyczących m.in. historii farmacji i medycyny, receptury aptecznej, zielarstwa i ziołolecznictwa, chemii i toksykologii żywności oraz chorób zakaźnych. Autor kilkunastu książek na temat dziejów prowincjonalnych aptek i historii farmacji w południowej Polsce. Pracownik naukowy Uniwersytetu Rzeszowskiego, wykładowca przedmiotów związanych m.in. z dietetyką, żywnością funkcjonalną, suplementami diety, surowcami leśnymi, analizą instrumentalną i zielarstwem. Najważniejszym jednak terenem działalności jest zabawa z dziećmi – Mieczysławem i Felicją.

Powiązane artykuły

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

To już ostatni odcinek cyklu „Z receptariuszami dookoła świata”! Dzisiejsze spotkanie poświęcamy francuskojęzycznym receptariuszom opublikowanym na stronie Centre hospitalier universitaire...

Czytaj więcejDetails

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 2

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 2
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

W przedostatnim odcinku cyklu „Z receptariuszami dookoła świata” omawiamy receptariusz szpitalny z prowincji Nowa Szkocja. Pokazuje nam on znakomicie charakter...

Czytaj więcejDetails
Następny wpis
Od 12 maja obowiązuje nowy wykaz leków zagrożonych brakiem dostępności

Od 12 maja obowiązuje nowy wykaz leków zagrożonych brakiem dostępności

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Znajdź nas na Facebooku!

Subskrybuj powiadomienia

Nie przegap nowych wpisów - zapisz się na powiadomienia!

Zapisz się na powiadomienia
  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu i Polityka Prywatności
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu Serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aptekarz Polski
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 223 (201e)
  • Akademia Aptekarza Polskiego – szkolenie [punkty edukacyjne]
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Receptura
  • Trendy
  • Prawo
  • Farmacja szpitalna
  • WIDEO
  • Podcasty
  • WYWIADY
  • Opinie ekspertów

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Ta strona korzysta z plików cookies. Kontynuując korzystanie z tej witryny, wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Zapoznaj się z naszą Regulaminem serwisu i Polityką Prywatności.