Surowce recepturowe dawniej i dziś – tanina

Tanina jako składnik Suppositoria antihaemorrhoidales

Większość farmaceutów taninę kojarzy głównie z czopkami przeciw hemoroidom, zarówno w postaci preparatów gotowych, jak i recepturowych. Jeden z przepisów podany został nawet jako monografia narodowa „Farmakopei Polskiej XII” jako Suppositoria antihaemorrhoidales, czyli „Czopki przeciw hemoroidom”. Skład jest następujący:

Bismuthi subgallas 0,2 cz.
Zinci oxydum 0,1 cz.
Tanninum 0,15 cz.
Massa suppositoriae q.s.

Wykonanie jest proste: czopki sporządzać używając podłoża lipofilowego (…). Bardzo miałko sproszkowany zasadowy galusan bizmutu zmieszać z tlenkiem cynku i taniną, dodać, mieszając, stopione podłoże czopkowe; wylać do form. Czopki można również otrzymywać przez prasowanie. Monografia narodowa podaje również sposób przechowania: w dobrze zamkniętym pojemniku, chroniąc od światła. Jak wspomniano modyfikacji receptury na czopki z taniną jest dużo, a pojawia się w ich składzie także hydrokortyzon.

Maści recepturowe z taniną

W aptecznych recepturach wykonuje się także szereg maści z taniną, np. 5% maść na podłożu euceryna z wodą w równych ilościach. Przeznaczona jest ona do regularnego stosowania przy potliwości rąk, 1-2 razy dziennie. Co ciekawe, także te leki recepturowe doczekały się swoich odpowiedników w postaci preparatów gotowych, m.in. 1% kremu z syntetyczną taniną stosowanego w celu wzmocnienia bariery naskórkowej w zapalnych, sączących i swędzących powierzchniowych zmianach skóry oraz również 1% pudru płynnego, z talkiem (19,5%) i tlenkiem cynku (15%), zalecanego do stosowania m.in. przy wysypkach, w pieluszkowym zapaleniu skóry, przy nadmiernym poceniu, w przypadku ospy wietrznej, półpaśca czy opryszczki wargowej. Na recepturze sporządza się z taniną również zasypki o działaniu ściągającym, osuszającym i przeciwdrobnoustrojowym. Mogą one składać się wyłącznie z taniny w dawkach przewidzianych przez farmakopeę oraz równych ilości talku i tlenku cynku, jak również zawierać dodatkowo kwas borowy, rezorcynę i mocznik.

Zastosowanie roztworów taniny

Mawia się, że najprostsze rzeczy działają najlepiej, dlatego właśnie chcielibyśmy zwrócić szczególną uwagę na jeszcze inne receptury z taniną, a mianowicie na niezwykle skuteczne, niezastąpione wręcz w wielu sytuacjach roztwory wodne lub glicerolowe! Jak pamiętamy, zgodnie z zaleceniem obowiązującej farmakopei, mogą mieć one stężenie od 1 do 20%, przy czym najczęściej wykonuje się roztwory wodne o niskich stężeniach – 1, 2, najwyżej 5%.

Do stosowania w jamie ustnej

Roztwory 1% są niezastąpionym środkiem do płukania jamy ustnej, np. przy uporczywych, nawracających pleśniawkach i rozlanych, bolesnych stanach zapalnych jamy ustnej. Według relacji naszych pacjentów ich skuteczność przewyższa miejscowe podanie nystatyny! Roztwory takie można używać w wyjściowym stężeniu lub rozcieńczać, w zależności od indywidualnych reakcji.

Taninę stosuje się także do pędzlowania chorobowo zmienionych dziąseł, przy czym zalecany jest wówczas roztwór glicerolowy, o optymalnym stężeniu 10%. Wodne, 2-5% roztwory taniny są także znakomitym środkiem w przypadku hemoroidów. Wielu naszych pacjentów podkreślało wielokrotnie, że przymoczki i okłady z roztworów taniny pomogły w stanach wręcz „beznadziejnych”, w których nie skutkowały już żadne czopki, kremy, maści i żele, a uzyskany efekt leczniczy był trwały.

Na oparzenia

Wodne roztwory taniny o stężeniu 5% stosować można również na świeże oparzenia. Miejsce takie okłada się gazą jałową i obficie nasącza roztworem. Po jego wyschnięciu gazę polewamy kolejną porcją roztworu i tak aż do ustąpienia opuchlizny. Ten sposób radzenia sobie z oparzeniami, pochodzący jeszcze z okresu przedwojennego, daje doprawdy zjawiskowe efekty, a po ciężkich oparzeniach nie pozostają nawet ślady!

Do cery trądzikowej

Ściągające, przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe właściwości taniny wykorzystać można sporządzając także jej roztwory w 30% etanolu i stosować do przemywania cery trądzikowej z ropiejącymi zmianami, włączając w skład receptur np. rezorcynę. Z kolei we wrzodziejących ranach skuteczne są kilkuprocentowe roztwory taniny z gentamycyną.

Czytaj także: Receptura okiem praktyka. Substancje przeciwdrobnoustrojowe we współczesnej recepturze.

Podsumowanie

Czytelnicy „Aptekarza Polskiego” muszą przyznać, że tanina stwarza doprawdy ogromne możliwości terapeutyczne, a wszystko to dzięki unikalnym i niedocenianym właściwościom garbników. Warto o nich pamiętać i promować przepisy recepturowe z taniną, bardziej dla pacjentów ekonomiczne i jednocześnie dostosowane indywidualnie do ich potrzeb, wnoszące zatem szersze perspektywy w terapii danego schorzenia!

Przypisy:

• Bilek M., Kozłowska-Tylingo K., Gostkowski M., Staniszewski P. 2019: Galasy rodzimych gatunków dębu jako potencjalny surowiec garbnikowy. „Sylwan” 163: 746−753. DOI: 10.26202/sylwan.2019017;
• Bilek M., Mokrzycki T., Staniszewski P.: Galasy polskie. „Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie” 2019, 58, 96-104.