Neurotoksyczność chemioterapii – co warto wiedzieć o zaburzeniach obwodowych?

Jakie zalecenia przekazywać pacjentom?

Ważnym punktem, o którym należy pamiętać jest jak najwcześniejsze powiadomienie lekarza prowadzącego o wystąpieniu jakiegokolwiek działania niepożądanego. Wczesne wykrycie pozwoli lekarzowi zmniejszyć dawkę lub zmienić schemat leczenia, co może zapobiec rozwojowi nieodwracalnych zmian.

Poniżej przedstawiono zalecenia dla pacjentów otrzymujących chemioterapią o potencjalnym działaniu neurotoksycznym, oparte na wytycznych  Europejskiego Towarzystwa Onkologii Medycznej¹⁰.

Środki ostrożności w przypadku wystąpienia zaburzeń motorycznych, które mogą zapobiec wystąpieniu dodatkowych obrażeń

• zapewnienie odpowiedniej ilości światła (np. w korytarzach, klatkach schodowych)
• zainstalowanie dodatkowych poręczy (w łazience, pod prysznicem)
• utrzymywanie porządku na podłodze (usunięcie niepotrzebnych przedmiotów)
• używanie mat antypoślizgowych, noszenie butów antypoślizgowych
• używanie laski lub chodzika, gdy chód jest niestabilny

Środki ostrożności w przypadku wystąpienia zaburzeń czuciowych

• unikanie ekspozycji na ekstremalne temperatury (np. zbyt gorąca kąpiel)
• podczas chłodnej pogody noszenie ciepłych rękawiczek, skarpet, butów
• zachowanie ostrożności podczas używania ostrych przedmiotów (np. obcinania paznokci), noszenie specjalnych rękawic podczas pracy w kuchni lub podczas prac ogrodowych
• unikanie noszenia ciasnych ubrań, butów
• regularne sprawdzanie stanu stóp pod kątem zadrapań czy skaleczeń

Dodatkowe środki ostrożności dla pacjentów leczonych oksaliplatyną

• zakładanie rękawic podczas wyciągania lub wkładania produktów do lodówki lub zamrażalnika
• noszenie ciepłych butów, skarpet (również w pomieszczeniach)
• zabezpieczanie uszu i nosa przed niskimi temperaturami, zasłanianie ust szalikiem
• unikanie spożywania zimnych posiłków i picia zimnych napojów
• unikanie dotykania zimnych przedmiotów i oddychania zimnym powietrzem
• unikania długotrwałej aktywności na zewnątrz podczas chłodnej pogody
• unikanie trzymania metalowych poręczy lub chłodnej kierownicy

Możliwość prowadzenia pojazdów przez pacjentów powinna być omówiona z lekarzem prowadzącym.

Piśmiennictwo

1. Cavaletti G, Marmiroli P. Chemotherapy-induced peripheral neurotoxicity. 2015;28(5):500-507. doi:10.1097/WCO.0000000000000234
2. Seretny M, Currie GL, Sena ES, et al. Incidence, prevalence, and predictors of chemotherapy-induced peripheral neuropathy: A systematic review and meta-analysis. Pain. 2014;155(12):2461-2470. doi:10.1016/j.pain.2014.09.020
3. Table S, Other C, Relevant R. Systemic anticancer therapy-induced peripheral and central neurotoxicity : ESMO – EONS – EANO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, prevention , treatment and follow-up – Supplementary Tables
4. Opdivo  Aneks i charakterystyka produktu leczniczego 1. :1-95
5. Yervoy – Aneks i charakterystyka produktu leczniczego 1
6. Naddaf E, Staff NP, Liewluck T, et al. Neurological Complications Associated With Anti–Programmed Death 1 (PD-1) Antibodies. 2017;1:1-8. doi:10.1001/jamaneurol.2017.1912
7. Kerckhove N, Collin A, Condé S, Chaleteix C, Pezet D, Balayssac D. Long-term effects, pathophysiological mechanisms, and risk factors of chemotherapy-induced peripheral neuropathies: A comprehensive literature review. Front Pharmacol. 2017;8(FEB):86. doi:10.3389/fphar.2017.00086
8. Drat-gzubicka J. Schorzenia nerwowo-mięśniowe u pacjentów z chorobą nowotworową Część I . Uszkodzenia nerwów obwodowych w chorobie nowotworowej Neuromuscular disorders in cancer patients. Published online 2015:1-7
9. Oxaliplatin-induced neurotoxicity: Acute hyperexcitability and chronic neuropathy. 2004; (March):387-392
10. Jordan B, Margulies A, Cardoso F, et al. Systemic anticancer therapy-induced peripheral and central neurotoxicity: ESMO–EONS–EANO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, prevention, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2020;31(10):1306-1319. doi:10.1016/j.annonc.2020.07.003
11. Oxaliplatin EBEWE – charakterystyka produktu leczniczego
12. Sałat K. Chemotherapy-induced peripheral neuropathy: part 1—current state of knowledge and perspectives for pharmacotherapy. Pharmacol Reports. 2020;72(3):486-507. doi:10.1007/s43440-020-00109-y
13. Moriyama B, Henning SA, Leung J, et al. Adverse interactions between antifungal azoles and vincristine: Review and analysis of cases. Mycoses. 2012;55(4):290-297. doi:10.1111/j.1439-0507.2011.02158.x
14. Hershman DL, Till C, Wright JD, et al. Comorbidities and Risk of Chemotherapy-Induced Peripheral Neuropathy Among Participants 65 Years or Older in Southwest Oncology Group Clinical Trials. 2016;34(25). doi:10.1200/JCO.2015.66.2346
15. Ibrahim EY, Ehrlich BE. Prevention of chemotherapy-induced peripheral neuropathy: A review of recent findings. Crit Rev Oncol Hematol. 2020;145:102831. doi:10.1016/j.critrevonc.2019.102831
16. Flatters SJL, Dougherty PM, Colvin LA. Clinical and preclinical perspectives on Chemotherapy-Induced Peripheral Neuropathy ( CIPN ): a narrative review. BJA. 2017;119(4):737-749. doi:10.1093/bja/aex229
17. Bilińska M, Usnarska-Zubkiewicz L, Dmoszyńska A. Polineuropatia wywołana talidomidem i bortezomibem u chorych na szpiczaka mnogiego, możliwości leczenia bólu neuropatycznego. Zalecenia Polskiej Grupy Szpiczakowej. Wspolczesna Onkol. 2008;12(10):441-446
18. Fernyhough P, Smith DR, Schapansky J, et al. Activation of Nuclear Factor- B via Endogenous Tumor Necrosis Factor ␣ Regulates Survival of Axotomized Adult Sensory Neurons. 2005;25(7):1682-1690. doi:10.1523/JNEUROSCI.3127-04.2005
19. Kocot-k M, Leppert W, Mika J, Wrzosek A. Mechanisms of Chemotherapy-Induced Peripheral Neuropathy. doi:10.3390/ijms20061451
20. Guo Y, Jones D, Palmer JL, et al. Oral alpha-lipoic acid to prevent chemotherapy-induced peripheral neuropathy : a randomized , double-blind , placebo-controlled trial. Published online 2014:1223-1231. doi:10.1007/s00520-013-2075-1
21. Randomized AP, Study P. North Central Cancer Treatment Group / Alliance Trial N08CA — The Use of Glutathione for Prevention of Paclitaxel / Carboplatin-Induced Peripheral Neuropathy. Published online 2014. doi:10.1002/cncr.28654
22. Glimelius B, Manojlovic N, Pfeiffer P, et al. Persistent prevention of oxaliplatin-induced peripheral neuropathy using calmangafodipir (PledOx®): a placebo-controlled randomised phase II study (PLIANT). Acta Oncol (Madr). 2018;57(3):393-402. doi:10.1080/0284186X.2017.1398836
23. Bruna J, Videla S, Argyriou AA, et al. Efficacy of a Novel Sigma-1 Receptor Antagonist for Oxaliplatin-Induced Neuropathy: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Phase IIa Clinical Trial. Neurotherapeutics. 2018;15(1):178-189. doi:10.1007/s13311-017-0572-5
24. Sands S, Ladas EJ, Kelly KM, et al. Glutamine for the treatment of vincristine-induced neuropathy in children and adolescents with cancer. Support Care Cancer. Published online 2017:701-708. doi:10.1007/s00520-016-3441-6
25. Ghoreishi Z, Esfahani A, Djazayeri A, et al. Omega-3 fatty acids are protective against paclitaxel-induced peripheral neuropathy: A randomized double-blind placebo controlled trial. BMC Cancer. 2012;12(1):1. doi:10.1186/1471-2407-12-355
26. Schloss JM, Colosimo M, Airey C, Masci P, Linnane AW, Vitetta L. A randomised, placebo-controlled trial assessing the efficacy of an oral B group vitamin in preventing the development of chemotherapy-induced peripheral neuropathy (CIPN). Support Care Cancer. 2017;25(1):195-204. doi:10.1007/s00520-016-3404-y
27. Zirpoli GR, McCann SE, Sucheston-Campbell LE, et al. Supplement Use and Chemotherapy-Induced Peripheral Neuropathy in a Cooperative Group Trial (S0221): The DELCaP Study. J Natl Cancer Inst. 2017;109(12):1-8. doi:10.1093/jnci/djx098
28. Jordan B, Jahn F, Beckmann J, Unverzagt S, Müller-Tidow C, Jordan K. Calcium and magnesium infusions for the prevention of oxaliplatin-induced peripheral neurotoxicity: A systematic review. Oncol. 2016;90(6):299-306. doi:10.1159/000445977
29. Smith EML, Pang H, Cirrincione C, et al. Effect of Duloxetine on Pain , Function ,. JAMA psychiatry. 2013;309(13):1359-1367.
30. Fallon MT, Storey DJ, Krishan A, et al. Cancer treatment-related neuropathic pain: proof of concept study with menthol—a TRPM8 agonist. Support Care Cancer. 2015;23(9):2769-2777. doi:10.1007/s00520-015-2642-8