W jaki sposób można zapobiegać neurotoksyczności obwodowej indukowanej chemioterapią?
Wiele substancji zostało przebadanych pod kątem prewencji wystąpienia CIPN. Niestety – jak do tej pory żaden z nich nie uzyskał pozytywnej rekomendacji w profilaktyce tego schorzenia10.
Badano substancje o działaniu antyoksydacyjnym, takie jak: witamina E, glutation czy kwas alfa-liponowy20,21. Obecnie prowadzone są badania nad nową substancją o działaniu antyoksydacyjnym – kalamangafodipirem, który swoim działaniem naśladuje mitochondrialny enzym dysmutazę ponadtlenkową, a tym samym chroni komórkę przed stresem oksydacyjnym22.
W neuropatii indukowanej oksaliplatyną badany jest również nowy związek – MR309, który jest selektywnym antagonistą receptora sigma-1 (S1R). Receptor ten pełni pewną rolą modulacyjną w nocycepcji, a także powstawaniu zjawiska nadwrażliwości23.
Glutamina wykazała pewną skuteczność w łagodzeniu objawów neuropatii czuciowej u dorosłych i dzieci leczonych winkrystyną24. Natomiast w redukcji neuropatii indukowanej taksanami skuteczność wykazywały kwasy omega-325.
Stosowanie witamin z grupy B nie zapobiegało pojawieniu się neuropatii, jednak pacjenci otrzymujący witaminy z grupy B odczuwali mniejsze dolegliwości neuropatii czuciowej. Witamina B12 może potencjalnie zmniejszać początek i nasilenie CIPN, jednak potrzebne są dodatkowe badania26. Chorzy, którzy deklarowali stosowanie preparatów wielowitaminowych wykazywali mniejsze ryzyko wystąpienia CIPN, jednak ciężka do ustalenia jest bezpośrednia zależność. Zjawisko to może być związane z innymi czynnikami i zachowaniami pacjentów27.
Po początkowych pozytywnych rekomendacjach podawania soli wapnia i magnezu podczas infuzji oksaliplatyny w celu redukcji częstości występowania ostrej neuropatii czuciowej, obecne badania nie wykazują skuteczności takiego postępowania28. Przedłużenie czasu podawania oksaliplatyny z 2 do 6 godzin pozwala natomiast zmniejszyć objawy ostrej neuropatii11.
Przy występujących skurczach mięśni, należy suplementować preparaty magnezu i/lub potasu.
Do niefarmakologicznych metod zapobiegania CIPN, które według rekomendacji Europejskiego Towarzystwa Onkologii Medycznej (ESMO) można rozważyć zalicza się krioterapia oraz kompresjoterapia okolic dłoni i stóp, a także wykonywanie ćwiczeń fizycznych, które pomagają zwiększyć siłę mięśni i funkcje czuciowo-ruchowe10.
W jaki sposób można leczyć CIPN farmakologicznie?
Jedynie objawy pozytywne, takie jak drętwienie, pieczenie czy ból mogą być leczone farmakologicznie. W tym celu wykorzystuje się kilka grup farmakologicznych.
Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
Najsilniej rekomendowaną substancją stosowaną w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych jest duloksetyna, stosowana w docelowej dawce 60 mg na dzień. Wykazano większą skuteczność duloksetyny w leczeniu bólu wywołanego pochodnymi platyny niż taksanami. Wenlafaksyna wykazywała skuteczność w leczeniu bólu neuropatycznego wywołanego oksaliplatyną29,10.
Leki przeciwpadaczkowe i trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Leki przeciwpadaczkowe, takie jak gabapentyna i pregabalina, a także trójpierścieniowy lek antydepresyjny – amitryptylina, wykazały mniejszą skuteczność w leczeniu bólu neuropatycznego wywołanego cytostatykami. Z uwagi na ich właściwości stabilizowania błony komórkowej mogą być pomocne w łagodzeniu objawów pozytywnych. Powinny być rozważane w przypadkach, gdy leczenie duloksetyną nie było skuteczne lub istnieją przeciwwskazania do jej stosowania. Ważne jest, aby kontynuować leczenie przez minimum dwa tygodnie i po tym okresie ocenić skuteczność leczenia.
Opioidy
Stosowanie opioidów (np. tramadolu) powinno stanowić opcję ratunkową w leczeniu bólu neuropatycznego10 .
Preparaty do stosowania miejscowego
Do miejscowego łagodzenia bólu o małym nasileniu może zostać zastosowana 1% maść z mentolem. Nie ma danych z randomizaowanych badań potwierdzających skuteczność tej terapii, jednak ze względu na niskie koszty i niską toksyczność takie postępowanie jest zalecane30. Pomocne w łagodzeniu bólu mogą być również plastry z kapsaicyną10.