Jak uodpornić się na stres?

Stres a ryzyko zachorowania na poważną chorobę

Z badań przeprowadzonych przez psychiatrów z Washington University w Seattle wynika zależność statystyczna pomiędzy stresorami, a prawdopodobieństwem zapadnięcia na poważną chorobę. I tak: ponad 300 jednostek stresu to 79% niebezpieczeństwo zapadnięcia na chorobę w ciągu kolejnych 2 lat, 200 – 299 jednostek stresu to 51% prawdopodobieństwo choroby w ciągu kolejnych 2 lat i w końcu 150 – 199 jednostek stresu daje 37% niebezpieczeństwo zachorowania w ciągu kolejnych 2 lat. Wysoki wynik nie musi wcale oznaczać, że na pewno zapadnie się na poważną chorobę. Powinien jednak uświadomić, że należy koniecznie zmienić tryb życia i zrewidować podejście do wielu spraw.

Czy stres może powodować zmiany w mózgu?

Badania na zwierzętach i ludziach wskazują wyraźnie, że stres może wpłynąć na funkcjonowanie mózgu. Naukowcy zaobserwowali zmiany w sposobie, w jaki mózg przetwarza informacje, gdy ludzie doświadczają stresu w życiu lub stresu indukowanego na potrzeby badań. Stres wypływa nie tylko na proces poznawczy, skupienie uwagi i  pamięć, ale też na wiele innych funkcji mózgu takich jak nastrój i poczucie niepokoju. Przyczynia się także do powstawania stanów zapalnych, które mają niekorzystny wpływ na zdrowie, wiążąc się  z powstaniem wielu  chorób przewlekłych.

Jak stres wpływa na myślenie i pamięć?

By zrozumieć, dlaczego stres wpływa na myślenie i pamięć, należy pochylić się nad sposobem funkcjonowania mózgu. W dużym uproszczeniu: gdy jedna część mózgu jest zaangażowana, inne obszary mogą nie mieć wystarczająco energii na zajęcie się własnymi zadaniami. Rozpatrzmy sytuację, gdy znajdujemy się w niebezpiecznej lub emocjonalnie wyczerpującej sytuacji. Wtedy to ciało migdałowate (część mózgu, która reguluje instynkty przetrwania) może przejąć kontrolę, pozostawiając częściom mózgu, które pomagają przechowywać wspomnienia i wykonują zadania wyższego rzędu mniejszą energię do pełnienia swojej roli. Z tego właśnie powodu jesteśmy zapominalscy, gdy się stresujemy. Niektórzy mogą doświadczyć nawet zaników pamięci podczas traumatycznych wydarzeń. Wpływ, jaki ma stres na mózg i ciało może również różnić się w zależności od okresu, w którym pojawia się w życiu człowieka. Na przykład obniżenie poziomu estradiolu u kobiet w trakcie menopauzy może zmienić sposób, w jaki mózg reaguje na sytuacje nerwowe.

Jak zmienia się działanie mózgu pod wpływem długotrwałego napięcia?

Istnieją dowody że przewlekły stres może doprowadzić do zmian w mózgu. U  zwierząt doświadczających długotrwałego napięcia, części mózgu zajmujące się zadaniami wyższego rzędu (np. kora przedczołowa) są mniej aktywne, natomiast zaangażowane są części bardziej prymitywne skupione na przeżyciu, takie jak ciało migdałowate. Wojna, przemoc czy codzienne szykany ze strony otoczenia mogą prowadzić do zmniejszenia hipokampu czyli ośrodka pamięci w naszym mózgu. Spada aktywność kory przedczołowej odpowiedzialnej m.in. za kontrolę społeczną. Produktywniejsze staje się natomiast ciało migdałowate, czyli centrum emocji związanych z lękiem. Skutki tych zmian są poważne – nawet najsłabsze bodźce sprawiają, że przypominamy sobie o trudnych przeżyciach i stajemy się więźniami strachu.

Wpływ stresujących doświadczeń z dzieciństwa

Uważa się powszechnie, że stresujące doświadczenia w dzieciństwie wydają się obciążające dla rozwijającego się mózgu. Najnowsze badania wykazują jednak, że u ludzi, którzy wykazują się dużą odpornością na traumy z dzieciństwa mogą wytworzyć się nowe mechanizmy w mózgu. Uważa się, że te nowe ścieżki pozwalają pokonać zmiany w mózgu związane ze stresem, który pojawił się wcześniej w życiu.

Z pewnością większa dawka stresu jest bardziej obciążająca, a długotrwały stres jest generalnie bardziej niekorzystny niż stres krótkotrwały. Istnieją jednak sytuacje, które sprawiają, że stres jest jeszcze bardziej szkodliwy. Dzieje się to w szczególności, gdy stresu nie można przewidzieć lub nie ma on  limitu czasowego, ale także gdy w czasie przeżywania stresu nie otrzymujemy wsparcie. Czytaj więcej: Zaburzenie stresowe pourazowe.