W lutym 2022 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 10 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 5 nowych substancji czynnych (anifrolumab, finerenon, somatrogon – oznaczony jako lek sierocy, tepotynib, wokselotor – oznaczony jako lek sierocy) i 5 substancji czynnych oraz szczepionki (z antygenami w nowym zestawieniu) już stosowanych w medycynie.
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
A – Przewód pokarmowy i metabolizm
A10 – Leki stosowane w cukrzycy; A10B – Leki obniżające poziom glukozy we krwi, z wyłączeniem insulin; A10BD – Preparaty złożone doustnych leków obniżających poziom glukozy we krwi; A10BD07 – Metformina i sitagliptyna
Metformin+sitagliptin: Sitagliptin/Metformin hydrochloride Mylan to 11. zarejestrowana marka leków o podanym składzie. Również w lutym 2022 zarejestrowano w Polsce jako 10. markę: Juzimette (Gedeon Richter Polska). Do sprzedaży wprowadzono 2 marki: od czerwca 2014 Janumet (Merck Sharp & Dohme) i od października 2014 Ristfor (Merck Sharp & Dohme).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku w Polsce: Efficib (Merck Sharp & Dohme), Eprocliv (Sandoz), Maymetsi (Krka), Metsigletic (Polpharma), Sademlip (Sandoz), Sitagliptyna/Chlorowodorek metforminy Polpharma i Velmetia (Merck Sharp & Dohme).
A16/A16A – Pozostałe produkty działające na przewód pokarmowy i metabolizm; A16AX – Różne środki działające na przewód pokarmowy i metabolizm
Sapropterin: Sapropterin Dipharma to 2. zarejestrowana marka sapropteryny. Do sprzedaży wprowadzono od grudnia 2009 Kuvan (BioMarin).
Leki są wskazane: w leczeniu hiperfenyloalaninemii (HPA, ang. hyperphenylalaninaemia) u dorosłych i dzieci w każdym wieku, chorujących na fenyloketonurię (PKU, ang. phenylketonuria), u których stwierdzono reakcję na ten rodzaj leczenia; w leczeniu HPA u dorosłych i dzieci w każdym wieku z niedoborem tetrahydrobiopteryny (BH4, ang. tetrahydrobiopterin), u których stwierdzono reakcję na ten rodzaj leczenia.
Hiperfenyloalaninemię rozpoznaje się na podstawie nieprawidłowo zwiększonego stężenia fenyloalaniny we krwi i najczęściej spowodowana jest ona obecnością autosomalnych, recesywnych mutacji w obrębie genów odpowiedzialnych za kodowanie enzymu hydroksylazy fenyloalaniny (w przypadku fenyloketonurii) lub genów kodujących enzymy, biorące udział w biosyntezie lub regeneracji 6R‑tetrahydrobiopteryny (6R-BH4) (w przypadku niedoboru BH4). Niedobór BH4 należy do grupy zaburzeń, których przyczyną są mutacje lub delecje w obrębie genów odpowiedzialnych za kodowanie od jednego do pięciu enzymów, biorących udział w biosyntezie lub odtwarzaniu BH4. W obydwu przypadkach dochodzi do sytuacji, w której fenyloalanina nie jest skutecznie metabolizowana do aminokwasu tyrozyny, co prowadzi do zwiększenia stężenia fenyloalaniny we krwi. Sapropteryna jest syntetyczną wersją, odpowiadającą naturalnie występującej 6R-BH4, która jest kofaktorem enzymu hydroksylazy fenyloalaniny oraz aminokwasów tyrozyny i tryptofanu. Celem podawania dichlorowodorku sapropteryny u pacjentów z PKU reagującą na leczenie BH4, jest poprawienie aktywności nieprawidłowej hydroksylazy fenyloalaniny i przez to zwiększenie lub przywrócenie oksydacyjnych przemian metabolicznych fenyloalaniny na wystarczającym poziomie, umożliwiającym zmniejszenie lub utrzymywanie stężenia fenyloalaniny we krwi, zapobieganie lub zmniejszanie dalszej kumulacji fenyloalaniny oraz zwiększanie tolerancji na podaż fenyloalaniny, zawartej w stosowanej diecie. U pacjentów z niedoborem BH4 dichlorowodorek sapropteryny stosuje się w celu uzupełnienia zbyt małego stężenia BH4 we krwi, prowadząc do przywrócenia aktywności hydroksylazy fenyloalaniny.
B – Krew i układ krwiotwórczy
B06/B06A/B06AX – Inne środki hematologiczne;
Voxelotor: Oxbryta (Global Blood Therapeutics) jest wskazany w leczeniu niedokrwistości hemolitycznej spowodowanej niedokrwistością sierpowatokrwinkową (ang. sickle cell disease, SCD) u dorosłych i dzieci w wieku 12 lat i starszych w monoterapii lub w skojarzeniu z hydroksymocznikiem.
Wokselotor jest inhibitorem polimeryzacji hemoglobiny S (HbS), który wiąże się z HbS w stosunku stechiometrycznym 1:1 i wykazuje preferencyjne partycjonowanie do krwinek czerwonych. Zwiększając powinowactwo Hb do tlenu, wokselotor wykazuje zależne od dawki hamowanie polimeryzacji HbS. Wokselotor hamuje sierpowanie czerwonych krwinek i poprawia ich odkształcalność.
Decyzją Komisji Europejskiej z 18 listopada 2016 wokselotor został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 15 lutego 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
C – Układ sercowo-naczyniowy
C03 – Leki moczopędne; C03D – Antagoniści aldosteronu i inne leki oszczędzające potas; C03DA – Antagoniści aldosteronu
Finerenone: Kerendia (Bayer) jest wskazany w leczeniu przewlekłej choroby nerek (stadium 3 i 4, z albuminurią) powiązanej z cukrzycą typu 2. u dorosłych.
Finerenon jest niesteroidowym, selektywnym antagonistą receptora mineralokortykoidowego (ang. mineralocorticoid receptor, MR), który jest aktywowany przez aldosteron i kortyzol oraz reguluje transkrypcję genów. Wiązanie finerenonu z MR prowadzi do powstania specyficznego kompleksu receptor-ligand, który blokuje rekrutowanie koaktywatorów transkrypcyjnych biorących udział w ekspresji mediatorów prozapalnych i prowłóknieniowych.
H – Leki hormonalne działające ogólnie, z wyłączeniem hormonów płciowych i insulin
H01 – Hormony przysadki i podwzgórza oraz ich analogi; H01A – Hormony przedniego płata przysadki oraz ich analogi; H01AC – Somatropina i agoniści somatropiny
Somatrogon: Ngenla (Pfizer) jest wskazany do stosowania w leczeniu dzieci i młodzieży w wieku 3 lat i starszych z zaburzeniami wzrostu spowodowanymi niedostatecznym wydzielaniem hormonu wzrostu. Leczenie powinno być rozpoczynane i monitorowane przez lekarzy mających odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie w rozpoznawaniu i leczeniu niedoboru hormonu wzrostu (GHD, ang. growth hormone deficiency) u dzieci i młodzieży.
Somatrogon, wytwarzany w komórkach jajnika chomika chińskiego (CHO, ang. chinese hamster ovary) metodą rekombinacji DNA, jest glikoproteiną składającą się z sekwencji aminokwasowej hGH z jedną kopią części C-końcowej peptydu (CTP, ang. C-terminal peptide), pochodzącą z podjednostki beta ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG, ang. human chorionic gonadotropin) na końcu N i dwiema kopiami CTP (w tandemie) na końcu C. Za okres półtrwania somatrogonu odpowiadają glikozylacja oraz domeny CTP, co pozwala na dawkowanie raz na tydzień. Somatrogon wiąże się z receptorem hormonu wzrostu (GH) i inicjuje kaskadę sygnałową, której kulminacją są zmiany we wzroście i metabolizmie. Zgodnie ze szlakami sygnałowymi GH wiązanie somatrogronu prowadzi do aktywacji szlaku sygnałowego przekaźnika sygnału i aktywatora transkrypcji 5B (STAT5b, ang. signal transducer and activator of transcription 5B) i zwiększenia stężenia insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF-1, ang. insulin-like growth factor 1) w surowicy. Stwierdzono, że stężenie IGF-1 wzrasta w sposób zależny od dawki podczas leczenia somatrogonem, pośrednicząc częściowo w efekcie klinicznym. W rezultacie GH i IGF-1 stymulują zmiany metaboliczne, wzrost liniowy oraz zwiększają tempo wzrostu u dzieci i młodzieży z GHD.
Decyzją Komisji Europejskiej z 24 stycznia 2013 somatrogon został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 15 lutego 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
J – Leki przeciwzakaźne działające ogólnie
J07 – Szczepionki; J07A – Szczepionki bakteryjne; J07AL – Szczepionki przeciw pneumokokom
Pneumococcale saccharidicum vaccinum: Apexxnar (Pfizer) to 5. zarejestrowana szczepionka przeciw pneumokokom. Na rynek wprowadzono 3 szczepionki: Pneumovax 23 (Merck Sharp & Dohme; szczepionka 23-walentna), od kwietnia 2009 Synflorix (GlaxoSmithKline; szczepionka 10-walentna) i od stycznia 2010 Prevenar 13 (Pfizer; szczepionka 13-walentna). Nie pojawiła się jeszcze w sprzedaży 15-walentna szczepionka Vaxneuvance (Merck Sharp & Dohme).
Ostatnio skreślono z Rejestru: Pneumo 23 (Sanofi Pasteur; preparat był obecny na rynku), Prevenar (Pfizer; szczepionka 7-walentna; preparat był obecny na rynku).
Apexxnar jest 20-walentną polisacharydową szczepionką przeciw pneumokokom, skoniugowaną, adsorbowaną na fosforanie glinu. Zawiera 20 pneumokokowych polisacharydów otoczkowych, przy czym wszystkie skoniugowane są z białkiem nośnikowym CRM197, które modyfikuje immunologiczną odpowiedź na polisacharyd z odpowiedzi niezależnej od limfocytów T na odpowiedź od nich zależną. Odpowiedź zależna od limfocytów T prowadzi zarówno do wzmożonej odpowiedzi przeciwciał, jak i do wytwarzania limfocytów B pamięci, co pozwala na anamnestyczną (wtórną) odpowiedź po ponownej ekspozycji na bakterie. Immunizacja szczepionką Apexxnar indukuje produkcję przeciwciał w surowicy oraz pamięć immunologiczną przeciw serotypom zawartym w szczepionce. U osób dorosłych stężenia przeciwciał krążących, które korelują z ochroną przed chorobą pneumokokową, nie zostały dokładnie określone.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe; L01E – Inhibitory kinazy białkowej; L01EX – Inne inhibitory kinazy białkowej
Tepotinib: Tepmetko (Merck) w monoterapii jest wskazany do stosowania w leczeniu pacjentów dorosłych z zaawansowanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDRP) z mutacjami prowadzącymi do pominięcia eksonu 14 (METex14) genu czynnika przejścia mezenchymalnonabłonkowego, którzy wymagają terapii ogólnoustrojowej po wcześniejszej immunoterapii i (lub) chemioterapii opartej na związkach platyny.
Tepotynib jest odwracalnym kompetycyjnym dla adenozynotrifosforanu (ang. adenosine triphosphate, ATP) typu I drobnocząsteczkowym inhibitorem MET. Tepotynib w sposób zależny od dawki blokował fosforylację MET i zależne od MET kaskady sygnałów, takie jak szlaki kinazy fosfatydyloinozytolowej 3/kinazy białkowej B (PI3K/Akt) i kinazy białkowej aktywowanej mitogenami/kinazy regulowanej sygnałem zewnątrzkomórkowym (MAPK/ERK). Tepotynib wykazywał wyraźną aktywność przeciwnowotworową w guzach z onkogenną aktywacją MET, takich jak mutacje pomijające METex14.
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy; L04AA – Selektywne leki hamujące układ odpornościowy
Anifrolumab: Saphnelo (AstraZeneca) jest wskazany do stosowania jako leczenie uzupełniające u dorosłych pacjentów z aktywnym, seropozytywnym toczniem rumieniowatym układowym (ang. systemic lupus erythematosus, SLE) o postaci umiarkowanej do ciężkiej, pomimo stosowania standardowego leczenia.
Anifrolumab jest ludzkim przeciwciałem monoklonalnym z klasy immunoglobulin G1 kappa (IgG1κ), wytwarzanym w komórkach szpiczaka mysiego (linia komórkowa NS0) w technologii rekombinacji DNA, które z dużą swoistością i powinowactwem wiąże się z podjednostką 1 receptora interferonów typu I (ang. type I interferon receptor, IFNAR1). Wiązanie to hamuje szlak sygnałowy IFN typu I, blokując w ten sposób aktywność biologiczną interferonów typu I. Anifrolumab powoduje także internalizację IFNAR1, zmniejszając w ten sposób liczbę IFNAR1 na powierzchni komórki gotowych do połączenia się z receptorem. Blokada zależnego od receptora szlaku sygnałowego IFN typu I hamuje ekspresję genów indukowanych przez IFN, a także dalsze procesy zapalne i immunologiczne. Zahamowanie IFN typu I blokuje różnicowanie komórek plazmatycznych i normalizuje obwodowe subpopulacje limfocytów T, przywracając zaburzoną w SLE równowagę pomiędzy odpornością nabytą i wrodzoną.
N – Układ nerwowy
N04 – Leki przeciw chorobie Parkinsona; N04B – Leki dopaminergiczne; N04BX – Inne leki dopaminergiczne
Opicapone: Ontilyv (Bial-Portela & Ca) to 2. zarejestrowana marka opikaponu. Na rynek w Polsce jeszcze nie został wprowadzony Ongentys (Bial-Portela & Ca), zarejestrowany w czerwcu 2016.
Leki są wskazane w leczeniu wspomagającym terapię produktami złożonymi zawierającymi lewodopę i inhibitory dekarboksylazy DOPA (DDCI) u dorosłych pacjentów z chorobą Parkinsona oraz fluktuacjami ruchowymi końca dawki, których nie można opanować stosując te produkty złożone.
Opikapon jest obwodowym, selektywnym i odwracalnym inhibitorem katecholo-O-metylotransferazy (COMT), cechującym się wysoką zdolnością wiązania (subpikomolową), co przekłada się na wolną stałą tempa dysocjacji kompleksów i długi czas działania in vivo (>24 godz.). W obecności inhibitora dekarboksylazy DOPA (DDCI) COMT staje się głównym enzymem metabolizującym lewodopę, katalizującym jej konwersję do 3-O-metyldopy (3‑OMD) w mózgu i nerwach obwodowych. U pacjentów przyjmujących lewodopę i DDCI o działaniu obwodowym, takie jak karbidopa lub benserazyd, opikapon zwiększa stężenie lewodopy w osoczu, tym samym poprawiając odpowiedź kliniczną na lewodopę.
N05 – Leki psychotropowe; N05A – Leki neuroleptyczne; N05AX – Inne leki neuroleptyczne
Risperidone: Okedi (Rovi) do wstrzykiwań o przedłużonym uwalnianiu to 9. zarejestrowana marka preparatów rysperydonu. Na rynek wprowadzono 7 leków doustnych jednodawkowych: Rispolept (Janssen-Cilag; lek oryginalny), Ryspolit (Polpharma), od kwietnia 2006 Risperon (Lekam), od maja 2007 Rileptid (Egis), od lipca 2007 Torendo Q-Tab (Krka), od lutego 2009 Risperidon Vipharm (zarejestrowany wcześniej pod nazwą: Risperidon Specifar), od listopada 2011 Orizon (Orion).
W postaci doustnej wielodawkowej do sprzedaży wprowadzono 3 leki: Rispolept (Janssen-Cilag), Ryspolit (Polpharma) i od października 2009 Orizon (Orion).
Ponadto dostępny jest preparat parenteralny jednodawkowy o przedłużonym uwalnianiu: Rispolept Consta (Janssen-Cilag).
Nie pojawił się jeszcze na rynku preparat do wstrzykiwań o przedłużonym uwalnianiu Risperidone Teva.
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 3 II 2022 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Bayer) z 27 XII 2021, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Vivanza, zarejestrowanego 4 III 2003 – substancja czynna: vardenafil, klasa: G04BE.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2022-03-29
Źródła:
- klasyfikacja ATC i nomenklatura nazw substancji czynnych na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2022”, Oslo 2021; “ATC Index with DDDs 2022”, Oslo 2021), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2022 – tłumaczenie własne;
- informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
- informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
- opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
- pozostałe opinie i komentarze: autorskie.