W styczniu 2024 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 8 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 3 nowych substancji czynnych (adagrazyb, momelotynib – oznaczony jako lek sierocy, rozanoliksyzumab – oznaczony jako lek sierocy) oraz 5 substancji czynnych już stosowanych w lecznictwie, w tym 1 substancji czynnej obecnie oznaczonej jako lek sierocy w nowym wskazaniu pediatrycznym (trametynib).
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe;
L01B – Antymetabolity; L01BC – Analogi pirymidyny
Azacitidine: Azacitidine Kabi (Fresenius Kabi) to 18. zarejestrowana marka azacytydyny. Do sprzedaży wprowadzono 10 marek: Vidaza (Bristol-Myers Squibb), od listopada 2020 Azacitidine Accord (Accord Healthcare), od lipca 2021 Azacitidine Mylan, od września 2021 Azacitidine Pharmascience, od listopada 2021 Azacitidine Sandoz, od marca 2022 Gerodaza (G.L. Pharma) i Onureg (Bristol-Myers Squibb), od kwietnia 2022 Zassida (Zentiva), od września 2022 Azacitidine Stada i od września 2023 Azacitidine Betapharm.
Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Azacitidine Eugia, Azacitidine Ever Pharma (Ever Valinject), Azacitidine Glenmark, Azacitidine Onko (Onko Pharmaceuticals), Azacitidine Zentiva, Azculem (Onkogen), Etraga (Stada).
L01C – Alkaloidy roślinne i inne produkty naturalne; L01CD – Taksany
Paclitaxel: Naveruclif (Accord Healthcare) w postaci kompleksu z albuminą to aktualnie 8. zarejestrowany preparat paklitakselu – nie należy stosować go zamiennie z innymi produktami paklitakselu. Na rynek wprowadzono 4 leki: od sierpnia 2007 Paclitaxel-Ebewe, od września 2011 Paclitaxel Kabi (Fresenius Kabi), od lutego 2013 Paclitaxelum Accord (Accord Healthcare) i od sierpnia 2023 Pazenir (ratiopharm) kompleks z albuminą.
Nie zostały jeszcze wprowadzone do sprzedaży: Apealea (Inceptua) postać micelarna, Paclimedac (medac) i Abraxane (Bristol-Myers Squibb) kompleks z albuminą.
Ostatnio skreślono z Rejestru: Sindaxel (Actavis; lek był obecny na rynku).
L01E – Inhibitory kinazy białkowej;
L01EE – Inhibitory kinazy białkowej aktywowanej mitogenami (MEK)
Trametinib: Spexotras (Novartis Europharm) to 2. zarejestrowana marka trametynibu, ale z nowym zastosowaniem: lek w skojarzeniu z dabrafenibem jest wskazany w leczeniu dzieci i młodzieży w wieku 1 roku i starszych z glejakiem o wysokim stopniu złośliwości (ang. highgrade glioma, HGG) z mutacją BRAF V600E, którzy otrzymali wcześniej przynajmniej jeden cykl leczenia radioterapią i (lub) chemioterapią.
Do sprzedaży od lutego 2017 wprowadzono Mekinist (Novartis Europharm) wskazany w leczeniu dorosłych pacjentów z nieoperacyjnym czerniakiem lub czerniakiem z przerzutami z mutacją genu BRAF V600.
Trametynib jest odwracalnym, wysoce selektywnym, allosterycznym inhibitorem aktywacji i aktywności kinaz białkowych aktywowanych mitogenami (MEK1 i MEK2) regulowanych sygnałami zewnątrzkomórkowymi. Białka MEK są komponentami szlaku sygnałowego kinaz regulowanych sygnałami zewnątrzkomórkowymi (ang. extracellular signal-related kinase, ERK). W nowotworach złośliwych występujących u ludzi szlak ten jest często aktywowany przez białka powstałe w wyniku mutacji genu BRAF, które aktywują kinazy MEK. Trametynib hamuje aktywację kinaz MEK przez białka BRAF i hamuje aktywność kinaz MEK.
Decyzją Komisji Europejskiej z 9 grudnia 2020 trametynib w postaci leku Spexotras został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 8 stycznia 2036 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową oraz dodatkowy 2-letni okres wyłączności dla wskazań pediatrycznych.
L01EJ – Inhibitory kinaz janusowych (JAK)
Momelotinib: Omjjara (GlaxoSmithKline) jest wskazany w leczeniu powiększenia śledziony związanego z chorobą lub objawów występujących u dorosłych pacjentów z umiarkowaną do ciężkiej niedokrwistością, z pierwotnym włóknieniem szpiku, włóknieniem szpiku poprzedzonym czerwienicą prawdziwą lub włóknieniem szpiku poprzedzonym nadpłytkowością samoistną, którzy nie byli wcześniej leczeni inhibitorami kinazy janusowej (JAK; ang. Janus associated kinase) lub byli leczeni ruksolitynibem.
Momelotynib i jego główny ludzki metabolit (M21), są inhibitorami dzikiej odmiany kinazy janusowej 1 i 2 (JAK1/JAK2) oraz odmiany z mutacją aktywującą kinazy janusowej JAK2V617F, które biorą udział w mechanizmie sygnalizacji wielu cytokin i czynników wzrostu, które są ważne dla hematopoezy i funkcji immunologicznych. JAK1 i JAK2 rekrutują i aktywują białka STAT (przekaźnik sygnału i aktywator transkrypcji; ang. signal transducer and activator of transcription), które kontrolują transkrypcję genów wpływającą na stan zapalny, hematopoezę i regulację immunologiczną. Włóknienie szpiku jest nowotworem mieloproliferacyjnym związanym z konstytutywną aktywacją i rozregulowaną sygnalizacją JAK, która przyczynia się do nasilenia stanu zapalnego i hiperaktywacji receptora aktywiny A typu 1 (ACVR1; ang. activin A receptor type 1), znanego także jako receptor aktywiny podobny do kinazy receptorowej 2 (ALK-2; ang. activin receptor-like kinase-2). Ponadto momelotynib i M21 są bezpośrednimi inhibitorami ACVR1, co na dalszym etapie reguluje ekspresję hepcydyny w wątrobie, czego skutkiem jest zwiększenie dostępności żelaza i wytwarzania krwinek czerwonych. Momelotynib i M21 potencjalnie hamują dodatkowe kinazy, takie jak inne kinazy z rodziny JAK, inhibitor kinazy κB (IKK), kinazy 1 związanej z receptorem interleukiny-1 (ang. interleukin-1 receptor-associated kinase 1, IRAK1) i innych.
Decyzjami Komisji Europejskiej z 5 sierpnia 2011 momelotynib został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanych wskazaniach, a w okresie do 26 stycznia 2034 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
L01X/L01XX – Inne leki przeciwnowotworowe
Adagrasib: Krazati (Mirati Therapeutics) w monoterapii jest wskazany do stosowania w leczeniu dorosłych pacjentów z zaawansowanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDRP, ang. non-small cell lung cancer, NSCLC) z mutacją KRAS G12C i progresją choroby po co najmniej jednej wcześniejszej terapii systemowej.
Adagrazyb jest selektywnym, nieodwracalnym inhibitorem KRAS (Kirsten rat sarcoma viral oncogene homolog) G12C, który kowalencyjnie wiąże się ze zmutowaną cysteiną w KRAS G12C i blokuje zmutowane białko KRAS w jego nieaktywnej, związanej z GDP (difosforan guanozyny, ang. guanosine diphosphate) konformacji, co zapobiega zależnemu od KRAS dokomórkowemu przekazywaniu sygnałów. Adagrazyb hamuje wzrost i żywotność komórek nowotworowych zawierających mutacje KRAS G12C i powoduje regresję w nieklinicznych modelach nowotworów KRAS G12C-dodatnich przy minimalnym działaniu poza celem.
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy;
L04AC – Inhibitory interleukiny
Ustekinumab: Uzpruvo (Stada) to lek biopodobny, 2. zarejestrowana marka ustekinumabu. Do sprzedaży wprowadzono od marca 2012 Stelara (Janssen-Cilag; lek oryginalny).
Uzpruvo i Stelara w dawkach 45 mg i 90 mg podawanych podskórnie są wskazane w leczeniu łuszczycy plackowatej u dorosłych, łuszczycy plackowatej u dzieci i młodzieży, łuszczycowego zapalenia stawów i choroby Crohna. Lek Stelara w tych samych dawkach jest ponadto wskazany w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Natomiast Stelara w dawce 130 mg podawanej we wlewie dożylnym jest wskazany w leczeniu choroby Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.
Ustekinumab jest w pełni ludzkim przeciwciałem monoklonalnym IgG1κ wytworzonym w linii komórkowej mysiego szpiczaka z wykorzystaniem techniki rekombinacji DNA, które wiąże się z wysoką swoistością z dzieloną podjednostką białkową p40 ludzkich cytokin – interleukin: IL-12 i IL-23. Hamuje bioaktywność ludzkich IL-12 i IL-23 zapobiegając wiązaniu p40 z receptorem białkowym IL-12Rβ1 znajdującym się na powierzchni komórek układu odpornościowego. Ustekinumab nie jest w stanie przyłączyć się do interleukiny IL‑12 ani IL-23, które są już przyłączone do receptorów IL-12Rβ1 na powierzchni komórek. Dlatego nie oddziałuje na aktywność dopełniacza ani nie bierze udziału w zjawisku cytotoksyczności komórek z receptorami IL-12 i (lub) IL-23. Interleukiny IL-12 oraz IL-23 są cytokinami heterodimerycznymi wydzielanymi przez aktywowane komórki prezentujące antygen, takie jak makrofagi i komórki dendrytyczne, i obie cytokiny biorą udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu; IL-12 pobudza komórki NK (ang. natural killer) oraz różnicowanie komórek CD4+ T w kierunku fenotypu T helper 1 (Th1), IL-23 indukuje szlak T helper 17 (Th17). Jednak nieprawidłowa regulacja IL-12 i IL-23 wiąże się z chorobami o podłożu immunologicznym, takimi jak łuszczyca, łuszczycowe zapalenie stawów i choroba Crohna. Wiążąc się z dzieloną podjednostką p40 interleukin IL-12 i IL-23, ustekinumab może wykazywać swoje działanie kliniczne w łuszczycy, łuszczycowym zapaleniu stawów i chorobie Crohna przez przerwanie szlaków cytokin Th1 i Th17, które są kluczowe w patologii tych chorób.
L04AG – Przeciwciała monoklonalne
Rozanolixizumab: Rystiggo (UCB) jest wskazany do stosowania w terapii dodanej oprócz standardowej terapii w leczeniu uogólnionej miastenii (ang. gMG – generalised myasthenia gravis) u dorosłych pacjentów z dodatnim wynikiem badania na obecność przeciwciał przeciwko receptorowi acetylocholiny (ang. AChR – acetylcholine receptor) lub przeciwciał skierowanych przeciw mięśniowo-specyficznemu receptorowi kinazy tyrozyny anty-MuSK (ang. MuSK – muscle-specific tyrosine kinase).
Rozanoliksyzumab jest humanizowanym przeciwciałem monoklonalnym immunoglobuliny G 4P (IgG4P) wytwarzanym w jajniku chomika chińskiego przy użyciu technologii rekombinacji DNA. Obniża stężenie IgG w surowicy poprzez hamowanie wiązania IgG z noworodkowym receptorem FcRn (ang. neonatal Fc receptor), który w warunkach fizjologicznych chroni IgG przed degradacją wewnątrzkomórkową i przywraca IgG z powrotem na powierzchnię komórki. Dzięki temu samemu mechanizmowi rozanoliksyzumab obniża stężenie patogennych autoprzeciwciał IgG związanych z gMG. Dane kliniczne dotyczące rozanoliksyzumabu nie wykazały klinicznie istotnego wpływu na stężenie albuminy, która wiąże się w innym miejscu z FcRn.
Decyzją Komisji Europejskiej z 22 kwietnia 2020 rozanoliksyzumab został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 8 stycznia 2034 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
S – Narządy zmysłów
S01 – Leki oftalmologiczne; S01L – Środki stosowane w leczeniu zaburzeń naczyniowych oka; S01LA – Leki hamujące tworzenie nowych naczyń
Ranibizumab: Rimmyrah (Qilu Pharma) to lek biopodobny, 5. zarejestrowana marka ranibizumabu. Do sprzedaży od grudnia 2006 wprowadzono Lucentis (Novartis Europharm) i od kwietnia 2023 Ximluci (Stada).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Byooviz (Samsung Bioepis) i Ranivisio (Midas Pharma).
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 25 I 2024 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Sanofi Winthrop) z 20 XII 2023, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Truvelog Mix 30, zarejestrowanego 25 IV 2022 – substancja czynna: insulin aspart, klasa: A10AD;
- decyzja z 25 I 2024 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (A.C.O.M. – Advanced Center Oncology Macerata) z 20 XII 2023, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Cuprymina, zarejestrowanego 23 VIII 2012 – substancja czynna: copper (64Cu) chloride, klasa: V10XX;
- decyzja z 26 I 2024 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Actavis) z 22 XII 2023, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Rapilysin, zarejestrowanego 29 VIII 1996 – substancja czynna: reteplase, klasa: B01AD.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2024-02-14
Źródła:
- nomenklatura nazw substancji czynnych oraz klasyfikacja ATC na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2024”, Oslo 2023; “ATC classification Index with DDDs 2024”, Oslo 2023), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2024 – tłumaczenie własne;
- informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
- informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
- opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
- pozostałe opinie i komentarze: autorskie.