W styczniu 2021 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 7 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 4 nowych substancji czynnych (marboksyl baloksawiru, tagraksofusp – oznaczony jako lek sierocy, szczepionka wektorowa przeciw COVID‑19, trastuzumab derukstekanu) i 4 substancji czynnych już stosowanych w lecznictwie.
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
J – Leki przeciwzakaźne działające ogólnie
J05 – Leki przeciwwirusowe działające ogólnie; J05A – Bezpośrednio działające leki przeciwwirusowe; J05AX – Inne leki przeciwwirusowe
Baloxavir marboxil: Xofluza (Roche) jest wskazany do stosowania w leczeniu niepowikłanej grypy u pacjentów w wieku 12 lat i starszych, a także w profilaktyce poekspozycyjnej grypy u osób w wieku 12 lat i starszych.
Marboksyl baloksawiru jest prolekiem, który podlega przekształceniu na drodze hydrolizy do baloksawiru, aktywnej postaci o działaniu przeciwgrypowym. Baloksawir oddziałuje na endonukleazę zależną od struktur kap (ang. cap-dependent endonuclease, CEN), enzym swoisty dla wirusa grypy w podjednostce kwaśnej polimerazy (PA) wirusowego kompleksu polimerazy RNA i tym samym hamuje transkrypcję genomów wirusa grypy, co prowadzi do zahamowania replikacji wirusa grypy.
J07 – Szczepionki; J07B – Szczepionki wirusowe; J07BX – Inne szczepionki wirusowe
COVID-19 vaccines: COVID-19 Vaccine Moderna (Moderna Biotech) i COVID-19 Vaccine AstraZeneca to odpowiednio 2. i 3. szczepionka przeciw chorobie COVID‑19. Od grudnia 2020 do dystrybucji wprowadzono szczepionkę Comirnaty (BioNTech Manufacturing).
COVID-19 Vaccine Moderna jest wskazana do czynnego uodparniania osób w wieku 18 lat i starszych w celu zapobiegania chorobie COVID-19 wywoływanej przez wirus SARS-CoV-2. Szczepionka zawiera jednoniciowy informacyjny RNA (ang. messenger RNA, mRNA) z czapeczką na końcu 5’, wytwarzany z wykorzystaniem bezkomórkowej transkrypcji in vitro na odpowiedniej matrycy DNA, kodujący białko szczytowe (ang. spike, S) wirusa SARS-CoV-2. Szczepionka jest gotowa do użycia po rozmrożeniu. Preparat podaje się w cyklu obejmującym dwie dawki (po 0,5 ml). Zaleca się podanie drugiej dawki po upływie 28 dni od podania pierwszej dawki.
Informacyjny RNA ze zmodyfikowanymi nukleozydami zawarty w szczepionce COVID-19 Vaccine Moderna jest zamknięty w nanocząsteczkach lipidowych SM‑102, co pozwala na przenikanie niereplikującego się RNA do komórek gospodarza w celu umożliwienia przejściowej ekspresji antygenu S wirusa SARS-CoV-2. mRNA koduje białko kolca wirusa SARS-CoV-2 na całej długości zmodyfikowane za pomocą 2 substytucji proliny w domenie powtórzenia heptadowego 1 (S-2P) w celu uzyskania stabilizacji białka kolca w konformacji przedfuzyjnej. Po wstrzyknięciu domięśniowym komórki w miejscu wstrzyknięcia wchłaniają nanocząsteczki lipidowe, co skutkuje dostarczeniem sekwencji mRNA do komórek w celu translacji i biosyntezy białka. Dostarczone mRNA nie dostaje się do jądra komórkowego ani nie oddziałuje z genomem, jest niezdolne do replikacji, a jego ekspresja jest przejściowa. Ulegające ekspresji, związane z błoną białko kolca wirusa SARS-CoV-2 jest następnie rozpoznawane przez komórki odpornościowe jako obcy antygen. Wywołuje to odpowiedzi ze strony zarówno limfocytów T, jak i limfocytów B, prowadząc do wytworzenia przeciwciał neutralizujących, które mogą przyczyniać się do ochrony przed COVID-19.
Szczepionka zachowuje ważność przez 7 miesięcy w temperaturze od -25º do ‑15ºC. Nieotwartą szczepionkę można przechowywać w lodówce w temperaturze od 2ºC do 8ºC, zabezpieczoną przed światłem, przez okres maksymalnie 30 dni. Po rozmrożeniu szczepionki nie należy zamrażać jej ponownie. Nieotwartą szczepionkę można przechowywać w temperaturze od 8°C do 25°C przez maksymalnie 12 godzin po wyjęciu z warunków chłodniczych. Stabilność chemiczna i fizyczna podczas używania została wykazana przez 6 godzin w temperaturze od 2° do 25°C po wyjściowym przekłuciu igłą. Ze względów mikrobiologicznych po wyjściowym przekłuciu igłą produkt należy natychmiast wykorzystać.
Ten produkt leczniczy został dopuszczony do obrotu zgodnie z procedurą dopuszczenia warunkowego. Oznacza to, że oczekiwane są dalsze dowody świadczące o korzyści ze stosowania produktu leczniczego. Europejska Agencja Leków dokona, co najmniej raz do roku, przeglądu nowych informacji o tym produkcie leczniczym i w razie konieczności ChPL zostanie zaktualizowana.
COVID-19 Vaccine AstraZeneca jest wskazana do czynnego uodparniania osób w wieku 18 lat i starszych w celu zapobiegania chorobie COVID-19 wywołanej przez wirusa SARS-CoV-2. Szczepionka zawiera adenowirus szympansi z sekwencją kodującą glikoproteinę S (ang. Spike) wirusa SARS-CoV-2 (ChAdOx1-S), wytwarzany w genetycznie zmodyfikowanych, ludzkich embrionalnych komórkach nerki (HEK) 293 oraz za pomocą technologii rekombinacji DNA, nie mniej niż 250 mln jednostek zakaźnych (ang. infectious units, Inf.U) w dawce. Cykl szczepień COVID-19 Vaccine AstraZeneca składa się z dwóch oddzielnych dawek po 0,5 ml każda. Drugą dawkę należy podać między 4. a 12. tygodniem (od 28 do 84 dni) od podania pierwszej dawki. Po pobraniu ostatniej dawki w fiolce może pozostać płyn. Każda fiolka zawiera dodatkową ilość płynu, aby umożliwić pobranie 8 (fiolki 4 ml) lub 10 (fiolki 5 ml) dawek po 0,5 ml. Nie łączyć nadmiaru szczepionki z kilku fiolek.
Szczepionka zawiera pojedynczy, rekombinowany, pozbawiony możliwości replikacji szympansi wektor adenowirusowy (ChAdOx1) kodujący glikoproteinę S wirusa SARS-CoV-2. Powstające w wyniku szczepienia immunogenne białko S wirusa SARS-CoV-2 jest trimerem w konformacji sprzed fuzji; sekwencja kodująca nie została zmodyfikowana w celu stabilizacji powstającego białka S w konformacji sprzed fuzji. Po podaniu dochodzi do miejscowej syntezy glikoproteiny S wirusa SARS-CoV-2, wytwarzania przeciwciał neutralizujących i stymulacji komórkowej odpowiedzi immunologicznej, co może przyczyniać się do ochrony przed chorobą COVID-19.
Szczepionka zachowuje ważność przez 6 miesięcy podczas przechowywania w lodówce (2–8°C). Nieotwartą fiolkę należy przechowywać w lodówce (2–8°C), w opakowaniu zewnętrznym w celu ochrony przed światłem. Nie zamrażać. Wykazano chemiczną i fizyczną stabilność od momentu otwarcia fiolki (pierwsze nakłucie igłą) do podania przez nie dłużej niż 48 godzin podczas przechowywania w lodówce (2-8°C). W tym czasie produkt leczniczy może być jednorazowo przechowywany i używany w temperaturze do 30°C przez maksymalnie 6 godzin. Po tym czasie produkt leczniczy należy wyrzucić. Nie należy ponownie umieszczać produktu leczniczego w lodówce. Z mikrobiologicznego punktu widzenia szczepionkę należy zużyć natychmiast po pierwszym otwarciu. Jeśli szczepionka nie zostanie zużyta natychmiast, za czas i warunki jej przechowywania odpowiada użytkownik.
Szczepionka COVID-19 Vaccine AstraZeneca zawiera organizmy modyfikowane genetycznie (GMO). Wszelkie niewykorzystane pozostałości szczepionki lub odpady należy usunąć zgodnie z lokalnymi wytycznymi dotyczącymi organizmów modyfikowanych genetycznie lub odpadów niebezpiecznych biologicznie. W przypadku rozlania, powierzchnię należy zdezynfekować środkami działającymi przeciw adenowirusom.
Ten produkt leczniczy został dopuszczony do obrotu zgodnie z procedurą dopuszczenia warunkowego. Oznacza to, że oczekiwane są dalsze dowody świadczące o korzyści ze stosowania produktu leczniczego. Europejska Agencja Leków dokona, co najmniej raz do roku, przeglądu nowych informacji o tym produkcie leczniczym i w razie konieczności ChPL zostanie zaktualizowana.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe; L01X – Inne leki przeciwnowotworowe;
L01XC – Przeciwciała monoklonalne
Bevacizumab: Onbevzi (Samsung Bioepis) to lek biopodobny, 6. zarejestrowana marka bewacyzumabu. Do sprzedaży wprowadzono 2 marki: Avastin (Roche; lek oryginalny) i od czerwca 2020 Mvasi (Amgen).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Aybintio (Samsung Bioepis), Equidacent (Centus Biotherapeutics) i Zirabev (Pfizer).
Trastuzumab deruxtecan: Enhertu (Daiichi Sankyo) w monoterapii jest wskazany w leczeniu dorosłych pacjentów z HER2-dodatnim rakiem piersi, nieoperacyjnym lub przerzutowym, którzy otrzymali wcześniej dwa lub więcej schematów leczenia opartych na anty-HER2.
Trastuzumab derukstekanu jest koniugatem przeciwciała z lekiem (antibody-drug conjugate, ADC), który zawiera humanizowane przeciwciało monoklonalne (monoclonal antibody, mAb) anty-HER2 IgG1 o tej samej sekwencji aminokwasowej co trastuzumab, wytwarzane przez komórki ssacze (komórki jajnika chomika chińskiego), kowalencyjnie związane z DXd, pochodną eksatekanu i inhibitorem topoizomerazy I, poprzez rozszczepialny łącznik oparty na tetrapeptydzie. Około 8 cząsteczek derukstekanu jest przyłączonych do każdej cząsteczki przeciwciała. Koniugat przeciwciała z lekiem jest stabilny w osoczu. Funkcją części przeciwciała jest wiązanie się z HER2 ulegającym ekspresji na powierzchni niektórych komórek nowotworowych. Po związaniu kompleks trastuzumab derukstekanu ulega internalizacji i rozszczepieniu wewnątrzkomórkowego łącznika przez enzymy lizosomalne, które ulegają regulacji w górę w komórkach nowotworowych. Po uwolnieniu, DXd po przejściu przez błonę komórkową, powoduje uszkodzenie DNA i apoptotyczną śmierć komórki. DXd, pochodna eksatekanu, jest około 10 razy silniejsza niż SN-38 – aktywny metabolit irynotekanu. Badania in vitro wskazują, że ta część trastuzumabu derukstekanu, którą stanowi przeciwciało, i która ma taką samą sekwencję aminokwasów jak trastuzumab, również wiąże się z receptorem FcγRIIIa i dopełniaczem C1q. Przeciwciało pośredniczy w cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał (antibody-dependent cellular cytotoxicity, ADCC) w ludzkich komórkach raka piersi, które wykazują nadekspresję HER2. Ponadto przeciwciało hamuje sygnalizację poprzez szlak kinazy fosfatydyloinozytolu 3 (PI3K) w ludzkich komórkach raka piersi, które wykazują nadekspresję HER2.
Ten produkt leczniczy został dopuszczony do obrotu zgodnie z procedurą dopuszczenia warunkowego. Oznacza to, że oczekiwane są dalsze dowody świadczące o korzyści ze stosowania produktu leczniczego. Europejska Agencja Leków dokona, co najmniej raz do roku, przeglądu nowych informacji o tym produkcie leczniczym i w razie konieczności ChPL zostanie zaktualizowana.
L01XX – Inne leki przeciwnowotworowe
Tagraxofusp: Elzonris (Stempline Therapeutics) jest wskazany do monoterapii jako leczenie pierwszego rzutu pacjentów dorosłych z nowotworem z blastycznych plazmacytoidalnych komórek dendrytycznych (ang. blastic plasmacytoid dendritic cell neoplasm – BPDCN).
Tagraksofusp jest skierowaną przeciwko CD123 cytotoksyną w postaci rekombinowanego białka fuzyjnego utworzonego z połączenia ludzkiej interleukiny-3 (IL-3) i toksyny błoniczej o skróconym łańcuchu (DT), której działanie koncentruje się na komórkach z ekspresją CD123. Tagraksofusp nieodwracalnie hamuje syntezę białek w komórkach docelowych przez inaktywację czynnika elongacyjnego 2 (EF2), prowadząc do apoptozy (śmierci komórki). Interleukina-3 została uzyskana przy użyciu technologii rekombinacji DNA w komórkach Escherichia coli.
Decyzją Komisji Europejskiej z 11 XI 2015 preparat został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie od 13 stycznia 2021 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
S – Narządy zmysłów
S01 – Leki oftalmologiczne; S01E – Leki przeciw jaskrze i zwężające źrenice; S01EE – Analogi prostaglandyn; S01EE51 – Latanoprost i netarsudyl
Latanoprost+netarsudil: Roclanda (Aerie Pharmaceuticals) jest wskazany do stosowania w celu obniżenia podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP, ang. intraocular pressure) u dorosłych pacjentów z jaskrą pierwotną otwartego kąta lub nadciśnieniem ocznym, u których monoterapia prostaglandyną lub netarsudylem skutkuje niedostatecznym obniżeniem ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Oba składniki obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe przez zwiększenie odpływu cieczy wodnistej. Badania na zwierzętach i u ludzi wskazują, że głównym mechanizmem działania netarsudylu, inhibitora kinazy Rho, jest zwiększenie odpływu przez siateczkę beleczkową. Badania te wskazują także, że netarsudyl obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe poprzez zmniejszenie ciśnienia żylnego w nadtwardówce oka. Badania na zwierzętach i u ludzi wskazują, że głównym mechanizmem działania latanoprostu, analogu prostaglandyny F2α, jest zwiększenie odpływu naczyniówkowo-twardówkowego, chociaż u człowieka zgłaszano także pewne usprawnienie odpływu (zmniejszenie oporu odpływu) cieczy wodnistej.
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 11 I 2021 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Merck Sharp & Dohme) z 11 XII 2020, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi ViraferonPeg, zarejestrowanego 29 V 2000 – substancja czynna: peginterferon alfa-2b, klasa: L03AB.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2021-02-24
Źródła:
– klasyfikacja ATC i nomenklatura nazw substancji czynnych na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2021”, Oslo 2020; “ATC Index with DDDs 2021”, Oslo 2020), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2021 – tłumaczenie własne;
– informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
– informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
– opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
– pozostałe opinie i komentarze: autorskie.