Wosk żółty jako surowiec recepturowy
Wosk żółty (Cera flava) jest substancją tłuszczową wytwarzaną i wydzielaną przez gruczoły wargowe pszczoły miodnej. Substratem do jego produkcji są węglowodany pochodzące z miodu (sacharoza, glukoza i fruktoza). Wosk służy pszczołom jako materiał budulcowy w procesie tworzenia komórek plastrów w pszczelim gnieździe. Przez człowieka wykorzystywany on był już w czasach starożytnych (m.in. do mumifikacji zwłok, produkcji świec czy uszczelniania łodzi). Jego pozyskiwanie odbywa się w kilku etapach:
- Wyjęte z ula plastry oddziela się od miodu przez wytłaczanie lub wirowanie.
- Plastry topi się w gorącej wodzie.
- Otrzymany wosk oczyszcza się poprzez filtrację.
Otrzymany w ten sposób wosk jest łamliwym ciałem stałym barwy żółtej, o wyczuwalnym zapachu miodu, a jego temperatura topnienia wynosi 62-65˚C. Odcień żółtego zależy od domieszki pyłku i kitu pszczelego, a według specjalistów jego najlepsze jakościowo partie są koloru jasnożółtego. Skład chemiczny wosku pszczelego może być odmienny w zależności od pochodzenia rodziny pszczelej oraz miejsca jej bytowania i rodzaju pokarmu. Przyjmuje się jednak, że jest on mieszaniną około 300 różnych substancji, z których najliczniej występują estry wyższych kwasów tłuszczowych (palmitynowego i cerotynowego) z długołańcuchowymi alkoholami monohydroksylowymi (cerylowym i mirycylowym) – głównie palmitynian mirycylu. W mniejszej ilości zawiera także węglowodory, wolne kwasy tłuszczowe i alkohole, flawonoidy, karotenoidy, witaminy i proteiny.
Właściwości wosku żółtego
Znane już w starożytności walory prozdrowotne wosku żółtego sprawiły, że znalazł on zastosowanie w recepturze aptecznej i kosmetologii, jako składnik maści, kremów i emulsji. Przyczyną tego zjawiska są jego następujące właściwości:
• posiada właściwości emulgujące – po wprowadzeniu do fazy olejowej umożliwia wiązanie wody i zapewnia trwałość emulsji typu W/O;
• może być stosowany jako substancja zagęszczająca, poprawiająca rozsmarowywalność i lepkość maści;
• stanowi składnik utwardzający w stałych postaciach leku (głównie czopkach);
• nałożony na skórę tworzy cienki film chroniący przed utratą wody oraz promieniowaniem słonecznym;
• natłuszcza i wygładza naskórek, przyspiesza jego regenerację;
• wykazuje działanie przeciwzapalne i antybiotyczne;
• posiada niski potencjał podrażnienia i stopień komedogenności;
• jest najmniej alergizującym z produktów pszczelich.
Przykłady recept z woskiem żółtym
Rp.
Acidi borici
Glyceroli aa 10,0
Paraffini liq.
Cerae flavae aa 20,0
Vaselini flavi ad 100,0
M. f. ung.
Wosk biały jako surowiec recepturowy
Wosk biały (Cera alba) to białe ciało stałe, które otrzymuje się z wosku żółtego poprzez chemiczne wybielenie chlorem, wodą utlenioną lub nadmanganianem potasu (dawniej słońcem). Jako surowiec recepturowy charakteryzuje się większą twardością i większym stopniem oczyszczenia – nie zawiera pyłku i kitu pszczelego, pozbawiony jest także charakterystycznego zapachu miodu. Mimo różnic w wyglądzie zewnętrznym wykazuje właściwości i funkcje podobne do wosku żółtego. Jest składnikiem preparatów farmakopealnych: maści zmiękczającej (Unguentum leniens) i maści białej (Unguentum album).
Przykłady recept z woskiem białym
Maść zmiękczająca – Unguentum leniens wg FP V
Rp.
Cetacei 15,0
Cerae albae 8,0
Rapae olei 62,0
Aquae 15,0
Lavandulae olei 0,2 ml
M. f. ung.
Maść biała – Unguentum album wg FP V
Rp.
Cerae albae 5,0
Vaselini albi ad 100,0
M. f. ung.
Czytaj także: Preparaty farmac eutyczne i surowce w monografiach narodowych FP XI.