Echinokandyny w leczeniu grzybic
Grupa echinokandyn obejmuje trzy substancje czynne: kaspofungina, mykafun-
gina i anidulafungina. Echinokandyny są inhibitorami ściany komórkowej, a ich działanie polega na blokadzie syntezy glukanu ściany komórkowej i powodowaniu lizy osmotycznej. Związki te działają hamująco na syntetazę beta-1-3-D glukanu istotnego składnika ściany komórkowej grzybów. Brak odpowiednika beta-glukanów w organizmach wyższych decyduje o ich niskiej toksyczności.
Jakie działania niepożądane mogą wystąpić podczas stosowania echinokandyn?
Echinokandyny są z reguły dobrze tolerowane, wśród działań niepożądanych można wyróżnić zaburzenia ze strony układu pokarmowego (mdłości, biegunka), gorączkę, a także zaburzenia elektrolitowe. Mogą pojawić się również zaburzenia funkcji wątroby, najsilniejsze przy kaspofunginie.
Jakie jest kliniczne zastosowanie echinokandyn?
Echinokandyny są stosowane wyłącznie w lecznictwie zamkniętym, w leczeniu inwazyjnych zakażeń grzybiczych, w tym kandydozy i aspergilozy z wyjątkiem zakażeń OUN, układu moczowego oraz endophtalmitis. Dobrze penetrują do narządów takich jak wątroba, śledziona, płuca, nerki. Nie są aktywne wobec Cryptococcus, Fusarium, Mucormycetes.
Jakie interakcje wykazują echinokandyny?
Kaspofungina i mykafungina ulegają degradacji w wątrobie, jednak przy niewielkim udziale enzymów cytochromu CYP3A. Istotne klinicznie interakcje kaspofunginy dotyczą jednoczesnego stosowania z cyklosporyną A, takrolimusem oraz rifampicyną, natomiast mykafungina może wykazywać interakcje z cyklosporyną A, sirolimusem oraz nifedypiną.
Pochodne fluoropirymidyny – jak działa flucytozyna?
W komórkach grzyba flucytozyna ulega redukcji do 5-fluorouracylu powodując zahamowanie syntezy kwasów nukleinowych. Wnika do komórki pod wpływem deaminazy cytozynowej, która nie jest obecna w komórkach ssaków, dlatego flucytozyna jest bezpieczna dla człowieka. Najważniejsze działania niepożądane to mielosupresja i hepatotoksyczność.
Jaka jest farmakokinetyka flucytozyny?
Lek wydala się z moczem w formie niezmienionej, dlatego wymaga modyfikacji dawkowania przy niewydolności nerek oraz podczas stosowania dializ. Z uwagi na krótki okres półtrwania podawana jest 4 razy dziennie – w Polsce dostępne są jedynie preparaty do stosowania dożylnego. Nie jest metabolizowana przez CYP450.
Jakie jest zastosowanie kliniczne flucytozyny?
Flucytozyna stosowana głównie z AmB w leczeniu kryptokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz zapalenia wsierdzia wywołanego przez Candida. W monoterapii wykazuje wysoki potencjał indukowania oporności, dlatego stosowana jest w skojarzeniu z innymi lekami przeciwgrzybiczymi, najczęściej z AmB, z którą wykazuje synergizm działania. AmB nasila wnikanie flucytozyny do komórki grzyba.
Zakres działania najważniejszych leków przeciwgrzybiczych.
AMB | 5FC | FLU | ITRA | VOR | POS | CAS | MICA | ANI | |
C. albicans | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ |
C. glabrata | ++ | ++ | + | + | ++ | ++ | + | + | + |
C. krusei | ++ | + | – | + | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ |
C. lusitaniae | – | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ |
A. fumigatus | ++ | – | – | + | ++ | ++ | + | + | + |
Cryptococcus neoformans | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | – | – | – |
Mucorales | ++ | – | – | – | – | ++ | – | – | – |
Fusarium spp. | + | – | – | + | + | + | – | – | – |
Scedosporium spp. | + | – | – | + | + | + | – | – | – |
Blastomyces dermatitidis | ++ | – | + | ++ | ++ | ++ | – | – | – |
Coccidioides immitis | ++ | – | ++ | ++ | ++ | ++ | – | – | – |
Histoplasma capsulatum | ++ | – | + | ++ | ++ | ++ | – | – | – |
AMB-Amfoterycyna B, 5-FC – 5-fluorocytozyna, FLU – flukonazol, ITRA – itrakonazol, VOR – worykonazol, POS – pozakonazol, CAS – kaspofungina, MICA – mykafungina, ANI – anidalufungina.
Z jakimi zakażeniami farmaceuta spotyka się najczęściej?
Grzybice pochwy i sromu
Grzybica pochwy jest bardzo częstą infekcją intymną. Przyczyną jest najczęściej drożdżak z rodzaju Candida – C. albicans, co stanowi 85-90% zakażeń. Rzadziej kandydozę powodują inne drożdżaki – C. glabrata, C. krusei, C. famata czy C. tropicalis. Głównym objawem grzybicy intymnej jest uporczywe swędzenie sromu, a także nieprawidłowa biaława wydzielina o grudkowatej konsystencji oraz pieczenie i ból sromu, którym może towarzyszyć dysuria lub dyspareunia. Do głównych czynników ryzyka rozwoju grzybicy można zaliczyć ciążę, źle kontrolowaną cukrzycę, antybiotykoterapię, immunosupresję, a także stosowanie antykoncepcji hormonalnej.
Czytaj także: Co sądzą Polki o leczeniu infekcji intymnych?
Jak leczy się grzybice narządów płciowych?
W 80-95% grzybice narządów płciowych stanowią nieskomplikowane przypadki, których leczenie polega na krótkotrwałym stosowaniu miejscowym lub ogólnym leków antymikotycznych. W terapii doustnej najczęściej stosowany jest flukonazol w dawce 150 mg ze względu na profil farmakokinetyczny i dobre przenikanie do tkanek narządów płciowych kobiecych. Podanie jednorazowej dawki pozwala na utrzymanie stężenia leku w tkankach przez 72 godziny. Doustnie może być również stosowany itrakonazol (200 mg 2 razy dziennie przez 1 dzień).
W leczeniu miejscowym najczęściej stosuje się nystatynę, klotrimazol, natamycynę w postaci globulek lub kremów. Zalecane jest również stosowanie probiotyków zawierających bakterie kwasu mlekowego – Lactobacillus. U pacjentek z drożdżycą nawrotową (4 infekcje w ciągu roku) zalecane jest dłuższe stosowanie leków przeciwgrzybiczych. Terapię dzieli się na 2 etapy – terapię indukcyjną oraz podtrzymującą trwającą do 6 miesięcy, która obejmuje zarówno terapię miejscową, jak i ogólną.