Zarządzanie i finansowanie funduszy kompensacyjnych
Znakomita większość systemów odszkodowawczych finansowana jest ze środków publicznych. Jedynie w Finlandii i Szwecji system odszkodowań został stworzony w drodze samoregulacji firm farmaceutycznych – jest przez nie zarządzany i finansowany z ich dobrowolnych składek na rzecz Szwedzkiego Stowarzyszenia Ubezpieczeń Farmaceutycznych.
Dla kogo odszkodowanie?
Wszystkie istniejące systemy kompensacyjne, jako zdarzenie uprawniające do wypłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia uznają zgon, urazy i niepełnosprawność, które mają trwały skutek dla zdrowia fizycznego, a dla których udowodniono związek przyczyno-skutkowy z faktem zaszczepienia.
Dodatkowo systemy w Czechach, Danii, Finlandii, Szwecji, Francji i Luksemburgu stosują również odszkodowanie za ból i cierpienie oraz dodatkowe straty wynikające z urazu, przy czym odszkodowanie to może zostać obniżone w zależności od otrzymywanych świadczeń ustawowych.
Większość istniejących systemów dopuszcza dochodzenie rekompensaty przez poszkodowanych zarówno na drodze sądowej, jak i w ramach Funduszy Kompensacyjnych. Są jednak w tym zakresie pewne wyjątki:
- We Francji poszkodowani najpierw są zobowiązani do dochodzenia odszkodowania wynikającego z zastosowania obowiązkowego szczepienia od Krajowego Urzędu ds. Odszkodowań za Wypadki Medyczne, Choroby Jatrogenne i Zakażenia Szpitalne (ONIAM). Poszkodowani mogą dochodzić ewentualnych dalszych roszczeń na drodze sądowej po dochodzeniu odszkodowania za pośrednictwem ONIAM.
- W Szwecji poszkodowani muszą wybrać, czy chcą dochodzić swoich praw na drodze sądowej, czy w ramach systemu odszkodowawczego.
- W Niemczech, jeżeli poszkodowani dochodzą swoich praw w ramach systemu odszkodowań, ich roszczenia wobec osób trzecich zostają przeniesione z mocy prawa na land odpowiedzialny za wypłatę odszkodowania, ale tylko w zakresie obowiązku wypłaty odszkodowania. Roszczenia nieobjęte systemem odszkodowań i roszczenia przekraczające sumę odszkodowania nie podlegają przeniesieniu i poszkodowany może ich dochodzić od osób trzecich.
Poziom odszkodowania
W większości istniejących systemów do określenia poziomu odszkodowania stosuje się progi de minimis i progi maksymalne, których szczegóły różnią się w znacznym stopniu w zależności od systemu. Jedynymi systemami, które wydają się nie stosować progu minimalnego, są systemy włoski i luksemburski, zaś jedynymi, które nie stosują progu maksymalnego są systemy czeski, francuski, węgierski i luksemburski. W pozostałych przypadkach progi de minimis są ustalane:
- jako określona wartość (np. Dania dopuszcza jedynie roszczenia o wartości powyżej 3.000 koron duńskich (ok. 1900 PLN)
- w oparciu o rozległość urazu (np. Austria wypłaca odszkodowanie jedynie za uraz skutkujący „ciężkim uszkodzeniem ciała” lub „stałymi konsekwencjami”, a Finlandia tylko taki skutkujący utratą zdolności funkcjonowania na 14 dni)
- rodzaj szczepienia (np. Francja stosuje próg minimalny tylko dla szkód wynikających ze szczepień nieobowiązkowych).
Górne progi mogą być powiązane z poziomem zabezpieczenia społecznego/emerytalnego (np. Austria, Niemcy) lub ustalone jako określone wartości pieniężne na osobę i/lub dla całego systemu (np. w systemie fińskim są to 4 miliony euro (ponad 18,5 mln PLN) na osobę oraz 30 milionów euro rocznie (niemal 140 mln PLN) dla całego systemu).
Podstawa odszkodowania w większości istniejących systemów (z wyjątkiem Austrii, Niemiec i Szwecji) oparta jest na ocenie indywidualnych przypadków. W Austrii stosuje się taryfę stawek do dodatku opiekuńczego, ale pozostałe formy odszkodowania również opierają się na indywidualnej ocenie. W Niemczech stosuje się „program ryczałtowy” uwzględniający przede wszystkim ocenę danego rodzaju urazu. System szwedzki opiera się zarówno na indywidualnej ocenie, jak i taryfie stawek.
Terminy
Wymagane terminy zgłoszenia NOPów różnią się znacznie w zależności od systemu. W Wielkiej Brytanii roszczenia można składać tylko wtedy, gdy dziecko ma dwa lata. W przypadku osób dorosłych, w zależności od tego, która z tych dat jest najpóźniejsza: w dniu 21. urodzin lub przed osiągnięciem tego wieku (w przypadku śmierci, w dniu, w którym osiągnęliby wiek 21 lat) lub w ciągu 6 lat po szczepieniu. W Danii, Włoszech i Norwegii programy rekompensują urazy, które wystąpiły w ciągu trzech lat od szczepienia lub początkowego pojawienia się objawów urazów szczepionkowych. W Danii maksymalny odstęp między wystąpieniem urazu wywołanego szczepieniem a złożeniem wniosku wynosi 10 lat, a w Norwegii 20 lat. W Szwajcarii wnioski można składać do 21 roku życia w przypadku szczepionek dziecięcych lub w ciągu pięciu lat od zaszczepienia. Z kolei w programach w Austrii, Niemczech, na Węgrzech, Luksemburgu, Słowenii i Szwecji nie określono ram czasowych między wystąpieniem urazu wywołanego szczepionką a złożeniem wniosku.
Lokalne rozwiązania
Dziś ciężko odnieść się do propozycji polskiej wersji mechanizmu Funduszu Kompensacyjnego, ponieważ w domenie publicznej nie jest dostępny pełen projekt aktu po prekonsultacjach, przekazany do prac programowych Rady Ministrów.
Z całą pewnością przy dzisiejszym pogłębiającym się kryzysie zdrowotnym, wynikającym z coraz większej liczby zakażeń Covid-19 i rosnącym obciążeniem systemu ochrony zdrowia, kluczowe jest pilne wdrożenie rozwiązań dedykowanych w celu ograniczenia skali pandemii.
Ewentualne rozwiązania związane z innymi szczepieniami, niezwiązanymi z walką z pandemią powinny być procedowane po zażegnaniu kryzysu zdrowotnego, w formule otwartego dialogu, z uwzględnieniem międzynarodowych dobrych praktyk.
Z całą pewnością wszelkie rozwiązania powinny być wypracowywane w ramach współpracy wszystkich interesariuszy, tak aby spełniały one swoje zadania i miały wpływ na lepsze zabezpieczenie osób szczepionych, co miałoby przełożenie na wzrost zaufania do szczepień. Projektując przyszłe mechanizmy warto rozważyć możliwe przeznaczenie niewykorzystanych środków. Jest to tym bardziej istotne, że na przykład w Czechach nie był zgłoszony żaden przypadek poważnego NOPu, który mógłby zostać objęty rekompensatą.
Dodatkowo działania legislacyjne powinny być wspierane kampaniami komunikacyjnymi w celu zapewnienia świadomości społecznej na temat procedur odszkodowawczych i budowania zaufania do szczepień, jako skutecznych, bezpiecznych i niezmiernie ważnych dla zdrowia publicznego.
Informacja prasowa