W grudniu 2023 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 8 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 7 nowych substancji czynnych (elranatamab, fezolinetant, gadopiklenol, pegzylarginaza – oznaczona jako lek sierocy, octan rezafunginy – oznaczony jako lek sierocy, wamorolon – oznaczony jako lek sierocy, zilukoplan).
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu ).
A – Przewód pokarmowy i metabolizm
A16/A16A – Pozostałe produkty działające na przewód pokarmowy i metabolizm; A16AB – Enzymy
Pegzilarginase: Loargys (Immedica) jest wskazany do stosowania w leczeniu niedoboru arginazy-1 (ARG1-D), znanego również pod nazwą hiperargininemii, u osób dorosłych, młodzieży i dzieci w wieku 2 lat i starszych.
ARG1-D to dziedziczna choroba metaboliczna, charakteryzująca się niedoborem enzymu arginazy-1 i związana z trwałym wzrostem stężenia argininy w osoczu, co prowadzi do powstania objawów choroby i progresji objawów klinicznych. Pegzylarginaza jest podstawionym kobaltem rekombinowanym ludzkim enzymem arginazą-1, wytwarzanym w komórkach Escherichia coli, sprzężonym kowalencyjnie z glikolem metoksypolietylenowym (mPEG) o masie 5 kDa i stopniu podstawienia 6-12 moli mPEG na mol białka. Masa cząsteczkowa sprzężonego białka wynosi około 224-344 kDa. Nośnik mPEG zmniejsza klirens pegzylarginazy, co prowadzi do wydłużenia okresu półtrwania, przy jednoczesnym zachowaniu funkcji enzymu. Pegzylarginaza ma zastąpić niedostateczną aktywność ludzkiego enzymu arginazy-1 u pacjentów z ARG1-D. Wykazano, że pegzylarginaza szybko i trwale zmniejsza stężenie argininy w osoczu i przekształca ją w mocznik i ornitynę.
Decyzją Komisji Europejskiej z 14 lipca 2016 pegzylarginaza została oznaczona jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu i w okresie do 18 grudnia 2033 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
G – Układ moczowo-płciowy i hormony płciowe
G02 – Inne preparaty ginekologiczne; G02C/G02CX – Inne preparaty ginekologiczne;
Fezolinetant: Veoza (Astellas) jest wskazany do leczenia umiarkowanych do ciężkich objawów naczynioruchowych (ang. vasomotor symptom, VMS) związanych z menopauzą.
Fezolinetant jest niehormonalnym, selektywnym antagonistą receptora neurokininy 3 (NK3). Blokuje wiązanie neurokininy B (NKB) na neuronie kisspeptyny/neurokininy B/dynorfiny (KNDy), co jak się postuluje przywraca równowagę aktywności neuronalnej KNDy w ośrodku termoregulacyjnym podwzgórza.
H – Leki hormonalne działające ogólnie, z wyłączeniem hormonów płciowych i insulin
H02 – Kortykosteroidy działające ogólnie; H02A – Kortykosteroidy działające ogólnie, leki proste; H02AB – Glukokortykoidy
Vamorolone: Agamree (Santhera) jest wskazany do stosowania w leczeniu dystrofii mięśniowej Duchenne’a (ang. Duchenne muscular dystrophy, DMD) u pacjentów w wieku 4 lat i starszych.
Wamorolon jest dysocjacyjnym kortykosteroidem, który selektywnie wiąże się z receptorem glikokortykoidowym, co wywołuje działanie przeciwzapalne poprzez hamowanie transkrypcji genów za pośrednictwem czynnika jądrowego kappa B [ang. nuclear factor kappa B (NF-kB)], lecz prowadzi do mniejszej aktywacji transkrypcyjnej innych genów. Ponadto wamorolon hamuje aktywację receptora mineralokortykoidowego przez aldosteron. Ze względu na swoją specyficzną strukturę, wamorolon prawdopodobnie nie jest substratem dla dehydrogenaz 11ß‑hydroksysteroidowych i dlatego nie podlega miejscowej amplifikacji tkankowej. Dokładny mechanizm, poprzez który wamorolon wywiera swoje działanie terapeutyczne u pacjentów z DMD, nie jest znany.
Decyzją Komisji Europejskiej z 22 sierpnia 2014 wamorolon został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu i w okresie do 15 grudnia 2033 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
J – Leki przeciwzakaźne działające ogólnie
J02/J02A – Leki przeciwgrzybicze działające ogólnie; J02AX – Inne leki przeciwgrzybicze działające ogólnie
Rezafungin acetate: Rezzayo (Mundipharma) jest wskazany w leczeniu inwazyjnej kandydozy u dorosłych.
Rezafungina selektywnie hamuje syntazę 1,3-β-D-glukanu. Powoduje to zahamowanie wytwarzania 1,3-β-D-glukanu, niezbędnego składnika ściany komórkowej grzybów, który nie występuje w komórkach ssaków. Zahamowanie syntezy 1,3-β-D-glukanu powoduje szybkie i zależne od stężenia działanie grzybobójcze wobec gatunków Candida spp..
Decyzją Komisji Europejskiej z 6 stycznia 2021 octan rezafunginy został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu i w okresie do 22 grudnia 2033 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe; L01F – Przeciwciała monoklonalne i połączenia przeciwciała z lekiem; L01FX – Inne przeciwciała monoklonalne i połączenia przeciwciała z lekiem
Elranatanab: Elrexfio (Pfizer) jest wskazany do stosowania w monoterapii w leczeniu dorosłych pacjentów z nawrotowym i opornym na leczenie szpiczakiem mnogim, którzy otrzymali co najmniej trzy wcześniejsze terapie, w tym lek immunomodulujący, inhibitor proteasomu i przeciwciało monoklonalne anty-CD38, i u których stwierdzono progresję choroby w trakcie ostatniej terapii.
Elranatamab jest bispecyficznym przeciwciałem IgG2 kappa aktywującym limfocyty T, wywodzącym się z dwóch przeciwciał monoklonalnych (mAb, ang. monoclonal antibodies), wytwarzanym z wykorzystaniem dwóch rekombinowanych linii komórkowych jajnika chomika chińskiego. Elranatamab wiąże się z receptorem CD3-epsilon na powierzchni limfocytów T oraz antygenem dojrzewania limfocytów B (BCMA, ang. B-cell maturation antigen) na powierzchni komórek plazmatycznych, plazmoblastów i komórek szpiczaka mnogiego. Wiązanie elranatamabu z BCMA na powierzchni komórek nowotworowych oraz z receptorem CD3 na powierzchni limfocytów T jest niezależne od natywnej swoistości receptora limfocytów T (TCR, ang. T cell receptor) lub zależności od cząsteczek głównego układu zgodności tkankowej klasy 1 (cząsteczek MHC klasy 1; MHC: ang. major histocompatibility complex). Elranatamab aktywował limfocyty T, co skutkowało uwalnianiem cytokin prozapalnych i powodowało lizę komórek szpiczaka mnogiego.
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy; L04AJ – Inhibitory dopełniacza (klasa obowiązująca od roku 2024)
Zilucoplan: Zilbrysq (UCB) jest wskazany do stosowania w terapii dodanej w leczeniu uogólnionej miastenii (gMG, ang. generalized myasthenia gravis) u dorosłych pacjentów z dodatnim wynikiem badania na obecność przeciwciał przeciwko receptorowi acetylocholiny (AChR, ang. acetylcholine receptor).
Zylukoplan jest syntetycznym peptydem makrocyklicznym zawierającym 15 aminokwasów, który hamuje działanie białka C5 układu dopełniacza poprzez podwójny mechanizm działania. Swoiście wiąże się z C5, hamując w ten sposób jego rozszczepienie przez konwertazę C5 na C5a i C5b, powodując obniżenie regulacji łączenia i aktywności cytolitycznej MAC. Ponadto, poprzez wiązanie się z grupą C5b białka C5, zylukoplan sterycznie utrudnia wiązanie C5b z C6, co zapobiega późniejszemu łączeniu się i aktywności kompleksu atakującego błonę (MAC, ang. Membrane Attack Complex) w przypadku powstania składnika C5b.
V – Preparaty różne
V08 – Środki cieniujące; V08C – Środki cieniujące obrazujące w rezonansie magnetycznym; V08CA – Paramagnetyczne środki cieniujące
Gadopiclenol: Elucirem (Guerbet) i Vueway (Bracco Imaging) są wskazane do stosowania u dorosłych i dzieci w wieku 2 lat i starszych do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (NMR) z wykorzystaniem wzmocnienienia pokontrastowego w celu poprawy wykrywania i wizualizacji patologii z przerwaniem bariery krew-mózg (BBB) i (lub) nieprawidłowym unaczynieniem: mózgu, kręgosłupa i powiązanych tkanek ośrodkowego układu nerwowego (OUN); wątroby, nerek, trzustki, piersi, płuc, gruczołu krokowego i układu mięśniowo-szkieletowego. Należy go używać tylko wtedy, gdy informacje diagnostyczne są niezbędne, a badanie NMR bez wzmocnienia pokontrastowego nie umożliwia ich pozyskania.
We wzmocnieniu kontrastu pośredniczy gadopiklenol, który jest makrocyklicznym niejonowym kompleksem gadolinu, aktywnego ugrupowania, które zwiększa szybkość relaksacji protonów wody w swoim sąsiedztwie w organizmie, prowadząc do zwiększenia intensywności sygnału (jasności) tkanek. Po umieszczeniu w polu magnetycznym (pacjent w aparacie NMR) gadopiklenol skraca czasy relaksacji T1 oraz T2 w tkankach docelowych. Zakres, w jakim środek kontrastowy może wpływać na szybkość relaksacji wody tkankowej (1/T1 lub 1/T2) jest określany jako relaksacyjność (r1 lub r2). Gadopiklenol wykazuje wysoką relaksacyjność w wodzie ze względu na swoją strukturę chemiczną, ponieważ może wymieniać dwie cząsteczki wody, które są połączone z gadolinem, aby uzupełnić jego liczbę koordynacyjną oprócz czterech azotów i trzech tlenów z grup karboksylowych chelatu gadopiklenolu. Wyjaśnia to, że gadopiklenol podawany w połowie dawki gadolinu w porównaniu z innymi nieswoistymi środkami kontrastowymi zawierającymi gadolin może zapewniać takie samo wzmocnienie kontrastu.
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 11 XII 2023 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Samsung Bioepis) z 10 XI 2023, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Onbevzi, zarejestrowanego 11 I 2021 – substancja czynna: bevacizumab, klasa: L01FG;
- 5 decyzji z 13 XII 2023 uwzględniających wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 16 III 2023 i uchylających wcześniejsze decyzje o przyznaniu pozwoleń na dopuszczenie do obrotu dla produktów leczniczych: Dimethyl fumarate Accord (Accord Healthcare), Dimethyl fumarate Mylan, Dimethyl fumarate Neuraxpharm (Lesvi), Dimethyl fumarate Polpharma, Dimethyl Fumarate Teva – substancja czynna: dimethyl fumarate, klasa: L04AX.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2023-12-22
Źródła:
- nomenklatura nazw substancji czynnych oraz klasyfikacja ATC na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2023”, Oslo 2022; “ATC classification Index with DDDs 2023”, Oslo 2023), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2023 – tłumaczenie własne;
- informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
- informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
- opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
- pozostałe opinie i komentarze: autorskie.