W listopadzie 2023 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 7 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 3 nowych substancji czynnych (kwizartynib, lebrykizumab, palopegteryparatyd – oznaczony jako lek sierocy) oraz 4 substancji czynnych już stosowanych w medycynie, w tym dabrafenibu oznaczonego jako lek sierocy w nowym wskazaniu pediatrycznym.
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
C – Układ sercowo-naczyniowy
C09 – Leki działające na układ renina-angiotensyna; C09A/C09AA – Inhibitory konwertazy angiotensyny, leki proste
Enalapril: Aqumeldi (Proveca) w nowej dawce 0,25 mg to 4. zarejestrowana marka enalaprylu, lecz pierwsza wskazana do stosowania w leczeniu niewydolności serca u dzieci w wieku od urodzenia do poniżej 18 lat.Do obrotu wprowadzono 3 leki stosowane u osób dorosłych: Benalapril (Berlin-Chemie), Enarenal (Polpharma) i od kwietnia 2012 Enalapril Vitabalans (lek zarejestrowany pierwotnie pod nazwą Enalatin).
Ostatnio skreślono z Rejestru: Enalapril Medana, Enap (Krka; lek był obecny na rynku), Mapryl (Polfa Warszawa; lek był obecny na rynku).
D – Leki stosowane w dermatologii
D11/D11A – Inne preparaty dermatologiczne; D11AH – Środki stosowane przy zapaleniu skóry, z wyłączeniem kortykosteroidów
Lebrikizumab: Ebglyss (Almirall) jest wskazany w leczeniu atopowego zapalenia skóry (AZS) o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego, u dorosłych i młodzieży w wieku 12 lat i starszych o masie ciała co najmniej 40 kg, którzy kwalifikują się do leczenia ogólnoustrojowego.
Lebrykizumab jest przeciwciałem monoklonalnym z klasy immunoglobulin IgG4, które wiąże się z wysokim powinowactwem do interleukiny IL‐13 i wybiórczo hamuje przekazywanie sygnałów IL‐13 przez heterodimer receptora alfa IL‐4 (IL‐4Rα) / receptora alfa 1 IL-13 (IL‐13Rα1), hamując w ten sposób dalsze działanie IL‐13. Oczekuje się, że hamowanie sygnałów IL‐13 będzie korzystne w przypadku chorób, w których IL‐13 jest kluczowym czynnikiem wpływającym na patogenezę choroby. Lebrykizumab nie zapobiega wiązaniu IL‐13 z receptorem alfa 2 IL‐13 (IL‐13Rα2 lub receptorem wabikowym), co pozwala na internalizację IL‐13 w komórce.
H – Leki hormonalne działające ogólnie, z wyłączeniem hormonów płciowych i insulin
H05 – Homeostaza wapnia; H05A/H05AA – Hormony przytarczyc i analogi
Palopegteriparatide: Yorvipath (Ascendis Pharma Bone Diseases) to terapia zastępcza parathormonem (PTH) wskazana do leczenia dorosłych z przewlekłą niedoczynnością przytarczyc.
Endogenny parathormon (PTH) jest wydzielany przez przytarczyce jako polipeptyd o długości 84 aminokwasów. PTH wywiera działanie za pośrednictwem receptorów parathormonu na powierzchni komórek, na przykład ulegającego ekspresji w tkance kości, nerek i nerwów. Aktywacja PTH1R stymuluje obrót kostny, zwiększa wchłanianie zwrotne wapnia i wydalanie fosforanów w nerkach oraz ułatwia syntezę czynnej witaminy D. Palopegteryparatyd jest prolekiem zawierającym PTH(1-34) sprzężony z nośnikiem glikolu metoksypolietylenowego (mPEG) poprzez zastrzeżony łącznik TransCon. PTH(1-34) i jego główny metabolit PTH(1-33) mają podobne powinowactwo oraz aktywują PTH1R jak endogenny PTH. W warunkach fizjologicznych PTH jest w kontrolowany sposób odszczepiany od palopegteryparatydu zapewniając ciągłą ekspozycję ogólnoustrojową na aktywny PTH.
Decyzją Komisji Europejskiej z 19 października 2020 palopegteryparatyd został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 20 listopada 2033 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe;
L01EC – Inhibitory kinazy serynowo-treoninowej B-RAF (BRAF)
Dabrafenib: Finlee (Novartis Europharm) to 2. zarejestrowana marka dabrafenibu, w nowych wskazaniach pediatrycznych – do stosowania dzieci i młodzieży w wieku 1 roku i starszych z mutacją BRAF V600E, w skojarzeniu z trametynibem, do leczenia: glejaka o niskim stopniu złośliwości (ang. lowgrade glioma, LGG) u pacjentów, którzy wymagają terapii systemowej; glejaka o wysokim stopniu złośliwości (ang. highgrade glioma, HGG) u pacjentów, którzy otrzymali wcześniej przynajmniej jeden cykl leczenia radioterapią i (lub) chemioterapią.
Decyzją Komisji Europejskiej z 9 grudnia 2020 dabrafenib w podanych wskazaniach pediatrycznych leku Finlee został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy, a w okresie do 16 listopada 2035 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową oraz 2 lata wyłączności danych dla wskazań pediatrycznych.
Dabrafenib jest inhibitorem kinaz RAF. Mutacje onkogenne BRAF prowadzą do konstytutywnej aktywacji szlaku RAS/RAF/MEK/ERK. Najczęściej obserwowaną mutacją BRAF jest V600E, którą stwierdzono u 19% dzieci i młodzieży z glejakiem o niskim stopniu złośliwości i u około 5% dzieci i młodzieży z glejakiem o wysokim stopniu złośliwości.
Trametynib jest odwracalnym, wysoce selektywnym, allosterycznym inhibitorem aktywacji i aktywności kinaz białkowych aktywowanych mitogenami (MEK1 i MEK2) regulowanych sygnałami zewnątrzkomórkowymi. Białka MEK są komponentami szlaku sygnałowego kinaz regulowanych sygnałami zewnątrzkomórkowymi (ang. extracellular signal-related kinase, ERK). W przypadku ludzkich nowotworów szlak ten jest często aktywowany przez zmutowane formy BRAF, które aktywują białka MEK. Trametynib hamuje aktywację białek MEK przez BRAF i hamuje aktywność kinazy MEK. Zatem trametynib i dabrafenib hamują dwie kinazy tego szlaku, MEK i RAF, dlatego ich skojarzenie zapewnia jednoczesne hamowanie szlaku. Skojarzenie dabrafenibu z trametynibem wykazało działanie przeciwnowotworowe w liniach komórek rakowych z mutacją BRAF V600 in vitro i opóźnia wytworzenie oporności in vivo w heteroprzeszczepach z mutacją BRAF V600.
Do sprzedaży w Polsce od czerwca 2015 wprowadzono Tafinlar (Novartis Europharm), który jest wskazany u pacjentów z mutacją genu BRAF V600: w monoterapii lub w skojarzeniu z trametynibem u dorosłych pacjentów z nieoperacyjnym czerniakiem lub czerniakiem z przerzutami; w skojarzeniu z trametynibem w adjuwantowym leczeniu dorosłych pacjentów z czerniakiem w III stadium zaawansowania, po całkowitej resekcji; w skojarzeniu z trametynibem u dorosłych pacjentów z zaawansowanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDRP). Przed rozpoczęciem stosowania dabrafenibu u pacjentów należy potwierdzić przy użyciu walidowanego testu obecność mutacji genu BRAF V600 w guzie nowotworowym. Nie ustalono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania dabrafenibu u pacjentów z czerniakiem z genem BRAF typu dzikiego lub z NDRP z genem BRAF typu dzikiego – nie należy zatem stosować dabrafenibu w grupie pacjentów z genem BRAF typu dzikiego lub z NDRP z genem BRAF typu dzikiego.
L01E – Inhibitory kinazy białkowej; L01EX – Inne inhibitory kinazy białkowej
Quizartinib: Vanflyta (Daiichi Sankyo) jest wskazany do stosowania w skojarzeniu ze standardową chemioterapią indukcyjną z wykorzystaniem cytarabiny i antracykliny oraz standardową chemioterapią konsolidującą z wykorzystaniem cytarabiny, a następnie w monoterapii podtrzymującej u dorosłych pacjentów z nowo zdiagnozowaną ostrą białaczką szpikową (ang. acute myeloid leukaemia, AML) z mutacją FLT3-ITD. (ang. FMS-like tyrosine kinase 3 internal tandem duplication; FMS: Feline McDonough Sarcoma).
Kwizartynib jest inhibitorem receptorowym kinazy tyrozynowej FLT3. Kwizartynib i jego główny metabolit AC886 wiążą się w sposób kompetencyjny z dużym powinowactwem z kieszenią wiążącą adenozynotrifosforan (ang. adenosine triphosphate, ATP) receptora FLT3. Kwizartynib i AC886 hamują aktywność kinazy FLT3, zapobiegając autofosforylacji receptora, a tym samym hamując sygnalizację na dalszych szlakach sygnałowych względem receptora FLT3 i blokując proliferację komórek zależną od FLT3-ITD.
L01F – Przeciwciała monoklonalne i połączenia przeciwciała z lekiem; L01FD – Inhibitory HER2 (receptora 2 ludzkiego naskórkowego czynnika wzrostu)
Trastuzumab: Herwenda (Sandoz) to lek biopodobny, 8. zarejestrowana marka trastuzumabu. Do sprzedaży wprowadzono 7 marek: Herceptin (Roche; lek oryginalny), od sierpnia 2018 Kanjinti (Amgen), od marca 2019 Herzuma (Celltrion), od kwietnia 2019 Ontruzant (Samsung Bioepis), od czerwca 2019 Ogivri (Biosimilar Collaborations), od listopada 2019 Trazimera (Pfizer) i od kwietnia 2021 Zercepac (Accord Healthcare).
Wskazaniami do stosowania są: rak piersi (rak piersi z przerzutami, wczesne stadium raka piersi) i rak żołądka z przerzutami.
S – Narządy zmysłów
S01 – Leki oftalmologiczne; S01E – Leki przeciw jaskrze i zwężające źrenice; S01EE – Analogi prostaglandyn
Latanoprost: Catiolanze (Santen) w pojemnikach jednodawkowych w nowej dawce 15 mcg/0,3 ml to 11. zarejestrowana marka latanoprostu. Na rynek wprowadzono 9 marek: Xalatan (Upjohn; lek oryginalny), od marca 2010 Xaloptic (Polpharma), od grudnia 2010 Latalux (Bausch & Lomb), od kwietnia 2011 Rozaprost (Adamed), od marca 2013 Monoprost (Thea), od maja 2013 Akistan (Pharmaselect), od czerwca 2014 Latanoprost Genoptim (Synoptis; lek zarejestrowany pierwotnie przez firmę NTC pod nazwą Optopress), od sierpnia 2014 Rozaprost Mono (Adamed), od października 2016 Xaloptic Free (Polpharma), od października 2019 Vizilatan (Bausch & Lomb) i od października 2022 Xalofree (Polfa Warszawa).
Nie pojawił się jeszcze w sprzedaży: Latanoprost Horus Pharma.
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 6 XI 2023 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (AstraZeneca) z 29 IX 2023, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Tremelimumab AstraZeneca, zarejestrowanego 20 II 2023 – substancja czynna: tremelimumab, klasa: L01FX.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danycha BAZYL
IQVIA
2023-12-22
Źródła:
- nomenklatura nazw substancji czynnych oraz klasyfikacja ATC na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2023”, Oslo 2022; “ATC classification Index with DDDs 2023”, Oslo 2023), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2023 – tłumaczenie własne;
- informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
- informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
- opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
- pozostałe opinie i komentarze: autorskie.