W styczniu 2022 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 9 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 7 nowych substancji czynnych (awakopan – oznaczony jako lek sierocy, eptynezumab, glukarpidaza – oznaczona jako lek sierocy, lonapegsomatropina, PF-07321332, tekowirymat, sorotazyb) i 4 substancji czynnych już stosowanych w medycynie.
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
A – Przewód pokarmowy i metabolizm
A10 – Leki stosowane w cukrzycy; A10B – Leki obniżające poziom glukozy we krwi, z wyłączeniem insulin; A10BJ – Analogi glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1)
Semaglutide: Wegovy (Novo Nordisk) w 5 dawkach we wstrzykiwaczach 1‑dawkowych to 3. zarejestrowana marka semaglutydu. Do sprzedaży wprowadzono 2 marki: od grudnia 2019 iniekcyjny Ozempic (Novo Nordisk) we wstrzykiwaczach 4‑dawkowych i od kwietnia 2021 doustny Rybelsus (Novo Nordisk).
Wegovy jest wskazany do stosowania wraz z dietą o obniżonej wartości kalorycznej i zwiększonym wysiłkiem fizycznym w celu kontroli masy ciała, w tym, w celu zmniejszenia i utrzymania masy ciała u dorosłych pacjentów, u których początkowa wartość wskaźnika masy ciała (ang. BMI, Body Mass Index) wynosi: ≥30 kg/m2 (otyłość) lub ≥27 kg/m2 do <30 kg/m2 (nadwaga) z przynajmniej jednym współistniejącym schorzeniem związanym z nieprawidłową masą ciała, np. zaburzenia gospodarki węglowodanowej (stan przedcukrzycowy lub cukrzyca typu 2), nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, obturacyjny bezdech senny lub choroba sercowo-naczyniowa.
Ozempic i Rybelsus są wskazane do stosowania u dorosłych z niedostatecznie kontrolowaną cukrzycą typu 2 łącznie z odpowiednią dietą i wysiłkiem fizycznym: w monoterapii, u pacjentów, u których stosowanie metforminy jest niewskazane ze względu na nietolerancję lub istniejące przeciwwskazania; w skojarzeniu z innymi produktami leczniczymi stosowanymi w leczeniu cukrzycy.
H – Leki hormonalne działające ogólnie, z wyłączeniem hormonów płciowych i insulin
H01 – Hormony przysadki i podwzgórza oraz ich analogi; H01A – Hormony przedniego płata przysadki oraz ich analogi; H01AC – Somatropina i agoniści somatropiny
Lonapegsomatropin: Lonapegsomatropin Ascendis Pharma jest wskazany do stosowania w zaburzeniach wzrostu u dzieci i młodzieży w wieku od 3 lat do 18 lat z powodu niewystarczającego wydzielania endogennego hormonu wzrostu (niedobór hormonu wzrostu [ang. growth hormone deficiency, GHD]).
Lonapegsomatropina jest długo działającym „prolekiem” somatropiny. Zawiera somatropinę wyprodukowaną w komórkach Escherichia coli przy użyciu techniki rekombinacji DNA, która jest przejściowo sprzężona z nośnikiem glikolu metoksypolietylenowego (mPEG) poprzez zastrzeżony łącznik TransCon. Nośnik ma działanie osłaniające, które minimalizuje wydalanie nerkowe oraz klirens lonapegsomatropiny za pośrednictwem receptora. Po podaniu podskórnym lonapegsomatropina uwalnia w pełni aktywną somatropinę za pośrednictwem autoodszczepienia łącznika TransCon. Somatropina (191 aminokwasów) ma taki sam sposób działania i dystrybucji jak somatropina przyjmowana codziennie, ale podawana raz w tygodniu w wstrzyknięciu podskórnym. Somatropina wiąże się z dimerycznym receptorem hGH w błonie komórek docelowych, powodując transdukcję sygnału i szereg skutków farmakodynamicznych. Somatropina ma bezpośredni wpływ na tkankę i metabolizm oraz pośredni wpływ, w którym pośredniczy IGF-1, w tym stymulację różnicowania i proliferacji chondrocytów, stymulację produkcji glukozy w wątrobie, syntezę białek i lipolizę. Somatropina stymuluje wzrost kośćca u pacjentów pediatrycznych z GHD jako skutek oddziaływań na płytki wzrostowe (nasady) kości.
Ilość i stężenie lonapegsomatropiny jest zawsze wyrażana jako mg somatropiny w odniesieniu do zawartości reszty somatropiny i bez uwzględniania łącznika mPEG, aby zapobiec błędom w leczeniu podczas przechodzenia pacjentów z codziennej terapii somatropiną.
J – Leki przeciwzakaźne działające ogólnie
J05 – Leki przeciwwirusowe działające ogólnie; J05A – Bezpośrednio działające leki przeciwwirusowe;
J05AE – Inhibitory proteazy
PF-07321332+ritonavir: Paxlovid w tabletkach powlekanych jest wskazany do stosowania w leczeniu choroby wywołanej przez koronawirusa 2019 (COVID-19) u pacjentów dorosłych, którzy nie wymagają tlenoterapii i u których występuje zwiększone ryzyko progresji do ciężkiej postaci COVID-19.
Nowy składnik czynny (nazwa międzynarodowa jeszcze nie została nadana przez WHO) PF-07321332 jest substancją o nazwie chemicznej: (1R,2S,5S)-N-((1S)-1-cyjano-2-((3S)-2-oksopirolidyn-3-ylo)etylo)-3-((2S)-3,3-dimetylo-2-(2,2,2-trifluoroace-tamido)butanoilo)-6,6-dimetylo-3-azabicyklo[3.1.0]heksano-2-karboksyamid.
PF-07321332 jest peptydomimetycznym inhibitorem głównej proteazy (Mpro) wirusa SARS-CoV-2, określanej również jako proteaza 3CLpro (ang. 3C-like protease) lub proteaza nsp5. Hamowanie proteazy Mpro wirusa SARS-CoV-2 uniemożliwia przetwarzanie prekursorów poliproteinowych, co zapobiega replikacji wirusa. Mechanizm działania rytonawiru polega na hamowaniu metabolizmu PF‑07321332, w którym pośredniczy CYP3A, zapewniając w ten sposób zwiększone stężenie PF-07321332 w osoczu.
J05AX – Inne leki przeciwwirusowe
Tecovirimat: Tecovirimat SIGA (SIGA Technologies) jest wskazany do stosowania w leczeniu następujących zakażeń wirusowych u dorosłych i dzieci o masie ciała co najmniej 13 kg: ospa prawdziwa; ospa małpia; ospa krowia; także w leczeniu powikłań wywołanych replikacją wirusa krowianki po szczepieniu przeciw ospie prawdziwej u dorosłych i dzieci o masie ciała co najmniej 13 kg.
Tekowirymat hamuje aktywność białka VP37 ortopokswirusa, które jest kodowane przez wysoce konserwatywny gen u wszystkich przedstawicieli rodzaju ortopokswirusa. Tekowirymat blokuje interakcje białka VP37 z białkiem komórkowym GTPazy Rab5 i TIP47 zapobiegając tworzeniu się zdolnych do wyjścia wirionów otoczkowych koniecznych do rozprzestrzeniania się wirusa z komórki do komórki i na duże odległości.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe; L01X/L01XX – Inne leki przeciwnowotworowe
Avacopan: Tavneos (Vifor Fresenius Medical Care Renal Pharma France), w schemacie opartym na skojarzeniu z rytuksymabem lub cyklofosfamidem, jest wskazany do stosowania w leczeniu dorosłych pacjentów z ciężką, czynną ziarniniakowatością z zapaleniem naczyń (GPA, ang. granulomatosis with polyangiitis) lub mikroskopowym zapaleniem naczyń (MPA, ang. microscopic polyangiitis).
Awakopan jest selektywnym antagonistą ludzkiego receptora dopełniacza 5a (C5aR1 lub CD88) i konkurencyjnie hamuje interakcję między C5aR1 i anafilatoksyną C5a. Swoista i selektywna blokada C5aR1 przez awakopan redukuje prozapalne działanie C5a, co obejmuje aktywację, migrację i przyleganie neutrofili do miejsc występowania zapalenia małych naczyń krwionośnych, retrakcję komórek śródbłonka naczyniowego i przepuszczalność.
Decyzjami Komisji Europejskiej z 19 listopada 2014 awakopan został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanych wskazaniach, a w okresie do 19 stycznia 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
Sotorasib: Lumykras (Amgen) w monoterapii jest wskazany do stosowania u dorosłych pacjentów z zaawansowanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDRP) z mutacją KRAS G12C, u których wystąpiła progresja choroby po zastosowaniu co najmniej jednej wcześniejszej linii leczenia systemowego.
Sotorazyb jest selektywnym inhibitorem KRAS G12C (homolog wirusowego onkogenu mięsaka szczura Kirsten), który kowalencyjnie i nieodwracalnie wiąże się ze specyficzną cysteiną KRAS G12C. Inaktywacja KRAS G12C przez sotorazyb blokuje sygnalizację i przeżywalność komórek nowotworowych, hamuje wzrost komórek i wywołuje apoptozę selektywnie w guzach zawierających mutację KRAS G12C, czynnik stymulujący onkogenezę.
N – Układ nerwowy
N02 – Leki przeciwbólowe; N02C – Preparaty przeciwmigrenowe; N02CD – Antagoniści peptydu związanego z genem kalcytoniny (CGRP)
Eptinezumab: Vyepti (Lundbeck) jest wskazany w profilaktyce migreny u osób dorosłych, u których ataki migreny występują co najmniej przez 4 dni w miesiącu.
Eptynezumab jest rekombinowanym humanizowanym przeciwciałem monoklonalnym immunoglobuliny G1 (IgG1) wytwarzanym w komórkach drożdży Pichia pastoris., które wiąże się z postaciami α i β ligandu ludzkiego peptydu związanego z genem kalcytoniny (ang. calcitonin gene-related peptide, CGRP) z niskim powinowactwem pikomolarnym (odpowiednio 4 i 3 pM Kd). Eptynezumab zapobiega aktywacji receptorów CGRP, a tym samym kaskadzie zdarzeń fizjologicznych związanych z inicjacją ataków migreny. Hamuje zapalenie neurogenne i rozszerzenie naczyń, w których pośredniczą α- i β- CGRP. Jest wysoce selektywny: >100000 razy w porównaniu z pokrewnymi neuropeptydami amyliną, kalcytoniną, adrenomeduliną i intermedyną.
R – Układ oddechowy
R03 – Leki stosowane w obturacyjnych chorobach dróg oddechowych; R03A– Leki adrenergiczne, preparaty wziewne; R03AL – Leki adrenergiczne w połączeniu z lekami przeciwcholinergicznymi, włączając potrójne połączenia z kortykosteroidami; R03AL11 – Formoterol, bromek glikopyronium i budesonid
Formoterol+glycopyrronium bromide+budesonide: Riltrava Aerosphere (AstraZeneca) to 2. zarejestrowana marka leków o podanym składzie. Do sprzedaży wprowadzono od lipca 2021 Trixeo Aerosphere (AstraZeneca).
Leki są wskazane w leczeniu podtrzymującym u dorosłych pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego, którzy nie są odpowiednio leczeni skojarzeniem kortykosteroidu wziewnego z długo działającym lekiem z grupy agonistów receptora 2 lub skojarzeniem leku z grupy agonistów receptora 2 z długo działającym antagonistą receptora muskarynowego (wpływ na kontrolę objawów i zapobieganie zaostrzeniom).
V – Preparaty różne
V03/V03A – Pozostałe środki stosowane w lecznictwie; V03AF – Środki odtruwające stosowane podczas chemioterapii przeciwnowotworowej
Glucarpidase: Voraxaze (SERB) jest wskazany w celu zmniejszenia toksycznego stężenia metotreksatu w osoczu u dorosłych i dzieci (w wieku 28 dni i starszych) z opóźnioną eliminacją metotreksatu lub zagrożonych toksycznym działaniem metotreksatu.
Glukarpidaza, wytwarzana w komórkach Escherichia coli z zastosowaniem technologii rekombinacji DNA, jest rekombinowanym enzymem bakteryjnym, który hydrolizuje resztę glutaminianu zakończonego grupami karboksylowymi z kwasu foliowego i strukturalnie powiązanych cząsteczek, takich jak metotreksat (MTX). Glukarpidaza przekształca MTX do jego nieaktywnych metabolitów DAMPA i glutaminianu. Ponieważ zarówno DAMPA, jak i glutaminian są metabolizowane przez wątrobę, glukarpidaza zapewnia alternatywną drogę eliminacji MTX u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek podczas leczenia dużą dawką MTX. Ze względu na duży rozmiar cząsteczki glukarpidaza nie przechodzi przez błonę komórkową i dlatego nie przeciwdziała wewnątrzkomórkowemu działaniu przeciwnowotworowemu MTX w dużych dawkach.
Decyzją Komisji Europejskiej z 3 lutego 2003 glukarpidaza (karboksypeptydaza G2) została oznaczona jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 13 stycznia 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 31 I 2022 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Pfizer) z 28 X 2021, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Staquis, zarejestrowanego 27 III 2020 – substancja czynna: crisaborole, klasa: D11AH.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2022-02-22
Źródła:
– klasyfikacja ATC i nomenklatura nazw substancji czynnych na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2022”, Oslo 2021; “ATC Index with DDDs 2022”, Oslo 2021), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2022 – tłumaczenie własne;
– informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
– informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
– opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
– pozostałe opinie i komentarze: autorskie.
